Ὁμιλία στὸ Θ’ Θεολογικὸ Συνέδριο 2023 – «Ὁ Ναυπάκτιος π. Θεόκλητος Διονυσιάτης»

Στήν Ἐκκλησία ὅταν μιλᾶμε γιά ἀκρίβεια, συνήθως τήν ἐννοοῦμε μέσα στό πλαίσιο τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου, ὡς ἀκριβῆ τήρηση τῶν ἱερῶν κανόνων, καί τήν διαστέλλουμε ἀπό τήν οἰκονομία, δηλαδή τήν προσωρινή ἀπόκλιση ἀπό τό γράμμα τῶν ἱερῶν κανόνων, ἀποβλέποντας στήν θεραπεία τῶν μετανοούντων πιστῶν ἤ στήν εἰρήνη, ὁμόνοια καί συμψυχία τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ ἀκρίβεια ἡ ὁποία χαρακτήριζε τόν μακαριστό μοναχό Θεόκλητο Διονυσιάτη δέν ἀφοροῦσε μόνο τούς ἱερούς κανόνες, ἀλλά καί τούς ὅρους τῆς πίστεως· ἀφοροῦσε τό σύνολο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς· τήν θεολογία, τήν εὐαγγελική ἄσκηση, τήν καθοδήγηση τοῦ λαοῦ μέ τήν ἀποστολική καί πατερική διδαχή, τήν γνώση τοῦ Θεοῦ καί τήν ἡσυχαστική μέθοδο τῆς θεραπείας τῶν γνωστικῶν ὀργάνων τοῦ ἀνθρώπου. Γι’ αὐτό τήν ἀκρίβεια τοῦ π. Θεοκλήτου δέν τήν διαστέλλουμε ἀπό τήν οἰκονομία, ἀλλά τήν συνδέουμε μέ τήν πνευματική διάκριση, δηλαδή τήν διάκριση τῶν πνευμάτων «εἰ ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστι».

Στήν εἰσήγησή μας θά ἀναφερθοῦμε σέ «προβλήματα»· δέν θά ἀναφερθοῦμε σέ αὐτά πού πραγματικά ἀγαποῦσε ὁ π. Θεόκλητος, δηλαδή σέ ἀναβάσεις πνευματικές ἤ σέ φωτιστικές καταδύσεις στά καρδιακά βάθη τοῦ ἀνθρώπου. Τήν ἀκρίβεια καί τήν πνευματική διάκρισή του θά τίς δοῦμε σέ τρία, ἀπό τά πολλά, πεδία προβλημάτων μέ τά ὁποῖα ἀσχολήθηκε, ὡς γρηγοροῦσα ἐκκλησιαστική συνείδηση. Μέ χρονολογική σειρά θά τήν δοῦμε: (1) στήν κριτική του πρός αὐτούς πού ἐνέπλεκαν τήν Ἐκκλησία μέ τήν πολιτική μέ τήν ἵδρυση κόμματος, (2) στήν ἐπισήμανση τῶν θεολογικῶν ἀστοχιῶν τῶν λεγομένων Νεορθοδόξων καί (3) στίς παρεμβάσεις του σέ δύο ἐκκλησιολογικά προβλήματα.

Θά προσπαθήσουμε νά παρακάμψουμε τήν τοξικότητα τῶν γεγονότων, πού γέννησαν τά προβλήματα, ἐπικεντρώνοντας τήν προσοχή μας στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο τά ἀντιμετώπισε ὁ π. Θεόκλητος.

Ἡ πυκνή εἰδησεογραφία δημιουργεῖ ἐθισμούς. Χειρότερος εἶναι ὁ ἐθισμός στίς εἰδήσεις γιά ἄδικους φόνους, στά πεδία τῶν μαχῶν ἤ στίς βομβαρδιζόμενες πόλεις.

Οἱ πολεμικές εἰδήσεις ὅμως δέν δείχνουν μόνον κτήρια νά βομβαρδίζονται καί νά γκρεμίζονται, οἱ ἴδιες (σέ ἄλλο πεδίο) γκρεμίζουν καί «βεβηλώνουν» εἰκόνες τῆς ἐκκλησιαστικῆς συναξαριακῆς μας μνήμης. Ἡ ἔρημος, μέσα στήν πνευματική μας παράδοση, εἶναι ταυτισμένη μέ τήν ἡσυχία, τούς λιπόσαρκους ἐρημίτες, τούς προσευχόμενους ἀντιπάλους τῆς ἰδιοτέλειας, τούς καλλιεργητές τῶν σπερμάτων τῆς ἀγάπης, πού ἐγκατέσπειρε μέσα στήν φύση μας ὁ Θεός. Τώρα τήν βλέπουμε νά γίνεται πρῶτα τόπος κοσμικῶν διασκεδάσεων, κατόπιν θέατρο φονικῶν τρομοκρατικῶν ἐπιθέσεων καί στήν συνέχεια πεδίο αἱματηρῶν στρατιωτικῶν ἐπιδρομῶν, μέ ἀσυγκράτητο μίσος, τό ὁποῖο τροφοδοτοῦν ἐθνικά συμφέροντα ἤ ἐθνικά δίκαια ἤ ἀκόμη ἀγωνίες ἐθνικῆς ἐπιβίωσης.

Πάντως, στά τελευταῖα γεγονότα τῆς Μέσης Ἀνατολῆς εἶναι χαρακτηριστική ἡ συντομία μέ τήν ὁποία ὁ θύτης γίνεται θύμα καί τό θύμα θύτης· τό πῶς τό ἐθνικό δίκαιο χάνεται μέσα στήν ἀγριότητα μιᾶς τρομοκρατικῆς ἐπίθεσης καί πῶς τό δικαίωμα στήν αὐτοάμυνα ἐξανεμίζεται ἀπό τούς φόνους τῶν ἀμάχων, κυρίως τῶν παιδιῶν.

Ἡ ἔρημος τοῦ Ἄθω, μέ τό δυναμικό πνευματικό της περιεχόμενο, μᾶς ἄφησε μιά σημαντική μαρτυρία γιά τήν μεγάλη ἁμαρτία τοῦ πολέμου. Εἶναι τοῦ ὁσίου Σωφρονίου τοῦ ἁγιορείτου, ὁ ὁποῖος γράφει:

Ὁ πολιτισμός μας δέν βοηθάει τόν κόσμο νά ἀποκτήση εἰρήνη, νά ἡμερέψη τό ἦθος του, νά χαίρεται τήν ζωή του, ὡς κάτι πού ἀληθινά ἀξίζει, γιατί ἔχει πολύ ὑψηλό νόημα, νόημα ἀθάνατο. Μέσα στά ἰδανικά τοῦ πολιτισμοῦ μας δέν εἶναι ἡ ἀνιδιοτέλεια, πού εἶναι σημαντική προϋπόθεση τῆς εἰρήνης. Ἡ ἀνιδιοτέλεια ἀπαιτεῖ ὑπερβάσεις πού μόνον μέ ὑγιῆ θεολογική ὑποδομή, μέ ὀρθή καί ἀταλάντευτη πίστη μπορεῖ κανείς νά τίς ἐπιχειρήση, ὥστε νά ἐπιθυμήση τήν ἀνιδιοτέλεια ὡς δική του ἀρετή καί κατόπιν κάπως νά τήν προσεγγίση. Ὅμως, ὁ πολιτισμός πού μᾶς αἰχμαλώτισε, ὁ δυτικός πολιτισμός, δέν θέλει νά μιλᾶ γιά τόν Θεό, δέν τόν θέλει στά καινούρια πολιτιστικά θεμέλια τῶν λαῶν του.