«Ο Θεός γνωρίζεται μόνο με το Άγιο Πνεύμα και όποιος, εξαιτίας της υπερηφανείας του, επιχειρεί να γνωρίσει τον Ποιητή των όλων με τον νου, αυτός είναι τυφλός και ασύνετος»
Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης
«Ο Θεός γνωρίζεται μόνο με το Άγιο Πνεύμα και όποιος, εξαιτίας της υπερηφανείας του, επιχειρεί να γνωρίσει τον Ποιητή των όλων με τον νου, αυτός είναι τυφλός και ασύνετος»
Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης
Εἶναι πιὰ κοινὴ διαπίστωση τῶν συνειδητῶν χριστιανῶν ὅτι οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι – χριστιανοὶ καὶ αὐτοὶ- ἔχουν ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ χωρὶς ἔλεγχο συνειδήσεως περιφρονοῦν τὶς ἐντολὲς τοῦ Εὐαγγελίου. Ἡ ἁμαρτία ἔχει γίνει μόδα καὶ θεωρεῖται σπουδαῖο κατόρθωμα ἡ «ἀπελευθέρωση» ἀπὸ τὶς ἠθικὲς ἐντολές.
Ο ατομοκεντρισμός αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ψυχικές και πνευματικές ασθένειες της εποχής μας, που επηρεάζει αρνητικά τις υγιείς κοινωνικές σχέσεις.
Το να θεωρεί κάποιος το άτομό του, ως κέντρο όλων των γύρω του, αποτελεί τον ορισμό της ασθένειας της ατομοκεντρικότητας. Η αγάπη προς τον εαυτό θεωρείται θεμιτή και ωφέλιμη, σύμφωνα με την ορθόδοξη πίστη, μόνον όταν και εφόσον εκφράζεται, ταυτόχρονα και με την ίδια ένταση και προς τον πλησίον: «Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν».
Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι
Τί θὰ πεῖ πνευματικὴ φτώχεια; Ὅλοι σας ἔχετε δεῖ ἀνθρώπους ποὺ εἶναι φτωχοὶ κι ἄποροι. Γιὰ νὰ περιγράψουμε τὴν πνευματικὴ φτώχεια λοιπὸν ἂς ἐξετάσουμε πρῶτα τὴν ὑλικὴ φτώχεια, ὥστε ἀπὸ τὰ ὅμοια νὰ φτάσουμε σὲ μιὰ σωστὴ ἐξήγηση.
Η Εκκλησία διδάσκει ότι υπάρχει ένα Άγιο Πνεύμα, το οποίο είναι Θεός εκ Θεού. Γλυκύς εκ Γλυκύτητος. Αθάνατος εξ Αθανασίας. Φως εκ Φωτός. Ζωή από τη Ζωή. Εσείς όμως θα θέλατε οι άνθρωποι να ζουν κατά το πνεύμα της εποχής. Αλλά το πνεύμα της εποχής είναι το πνεύμα που αλλάζει, όπως ο περαστικός άνεμος. Με τη διαφορά ότι ο συνηθισμένος άνεμος ξεριζώνει και καταστρέφει τα δέντρα, ενώ ο άνεμος του πνεύματος της εποχής ξεριζώνει και καταστρέφει τις ψυχές. Αν οι άνθρωποι ακολουθούσαν μόνο το πνεύμα της εποχής, θα επέστρεφαν από εκεί που ξεκίνησαν, όπως λέει και το ανέκδοτο με τον σιδηρουργό.
Η έρευνα της περιόδου του «Ελληνικού Διαφωτισμού» (1700-1821) έχει ήδη στραφεί στη μελέτη της «γλώσσας», του γλωσσικού κώδικα, των εκπροσώπων των αντιπάλων παρατάξεων, διότι η ωφέλεια που προκύπτει από τη διακρίβωση του εννοιολογικού περιεχομένου της χρησιμοποιουμένης εκατέρωθεν ορολογίας, τόσο της εισαγόμενης από τον ευρωπαϊκό χώρο, όσο και της ελληνικής, συμβάλλει στην ορθή κατανόηση και αξιολόγηση της αποφασιστικής για την πορεία του Ελληνισμού ιδεολογικής αυτής διαπάλης. Η μελέτη των πολεμικών κειμένων του αγίου Αθανασίου του Παρίου με έπεισε, ότι κάποιοι όροι, που αναδύονται συνεχώς στο λόγο του ως termini προσφέρονται σε μία παρόμοια ερμηνευτική διερεύνηση, διότι κατέχουν καθοριστική θέση στο πολεμικο-απολογητικό οπλοστάσιό του. Τέτοιοι είναι λ.χ. οι όροι αθεΐα, μακαριότης, ευδαιμονία, ελευθερία, φιλοσοφία κ.α., που συνιστούν πραγματικά κλειδιά στην προσέγγιση της ιδεολογίας και ευρύτερα της σκέψεώς του. Με τον όρο «αθεΐα» και τα παράγωγά του, αλλά και τις χρηστικές προεκτάσεις και εφαρμογές του θα ασχοληθούμε στη συνέχεια.