Κάθε σύγχρονη συζήτηση περὶ Τεχνολογίας ἐγγράφεται ἤδη στὴν ἐπικράτεια τῆς ἰσχύος της καὶ ἀπολογεῖται ἤδη ὑπὲρ αὐτῆς· ἀφορᾶ ἡ τεχνολογία πλέον, καὶ αὐτὸ εἶναι συγκλονιστικό, εἰς τὸ ἑξῆς: στὸ ἴδιο τὸ εἶναι τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου καὶ ὄχι ἁπλῶς σὲ ἕναν ἀκόμη, ἱστορικὰ πρόσκαιρον, τρόπο του. Καὶ τοῦτο ἐπειδή, ὅπως ἔδειξε ὁ Heidegger, δὲν θὰ καταπέσει καὶ δὲν θὰ ὑπερβαθεῖ ποτέ. Καὶ εἶναι ἀκριβῶς ἀπὸ αὐτὴ τὴ διάλεξη τοῦ Heidegger τοῦ 1955 ποὺ θὰ ξεκινήσουμε τὴ συζήτησή μας. Διαβάστε περισσότερα »

Προλογίζοντας την μετάφραση της ‘Ερημης χώρας’ του Έλιοτ ο Σεφέρης είχε γράψει: «ο δυτικός πολιτισμός κινδυνεύει να μας υπερφαλαγγίσει…με τη βιομηχανική, την αγοραία, τη χειρότερη μορφή επίδρασής του» και σε σημείωση πρόσθετε πως «το υπερφαλάγγισμα αυτό έχει σήμερα ‘1961’ προχωρήσει απελπιστικά και ανεμπόδιστα». Από τότε έχει περάσει μισός αιώνας με επέλαση γεγονότων και καταστάσεων που σημάδεψαν την Ελλάδα, τη Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο με κορύφωση τη σημερινή κρίση.

Τα πλήθη λαχανιασμένα πορεύονται ανεπίγνωστα. Ο χρόνος τους αγχωτικός, ανελέητος, σβήνει και γράφει εικόνες, συναισθήματα, σκέψεις, επιθυμίες, κομμάτια που τα κόβει στον αέρα η ισοπεδωτική προέλαση μιας ανελέητης οικονομοκρατίας και μιας ιλιγγιωδώς αναπτυσσόμενης τεχνολογίας. Γυρνούν τα κομμάτια μέσα στα μυαλά, μετεωρίζονται, κυκλοφέρνουν τους ανθρώπους, συντηρούν μια ψυχική απραξία, μια παθολογική ανοχή, μια θανατηφόρα απουσία ενεργητικής αντιμετώπισης τη γενικότερης έκπτωσης και αλλοτρίωσης, της απάτης και της πλάνης. Παρ’ όλα αυτά, στα έγκατά τους κλυδωνίζεται η αληθινή τους εικόνα, παραπαίει και ελάχιστα ενθαρρύνεται.

Ποιά είναι αυτή η εικόνα; Διαβάστε περισσότερα »

Στην ταινία Stalker (1979) ένας ιχνηλάτης οδηγεί έναν συγγραφέα και έναν επιστήμονα στη Ζώνη, ένα απαγορευμένο μέρος γεμάτο κινδύνους, με προορισμό ένα δωμάτιο όπου εκπληρώνονται οι μύχιες επιθυμίες τού ανθρώπου. Ο συγγραφέας λαχταρά την έμπνευση, ο επιστήμονας την αλήθεια. Ο ιχνηλάτης απαγορεύεται να εισέλθει στο δωμάτιο – μπορεί μόνο να οδηγήσει άλλους σε αυτό, αρκούμενος στο ότι έτσι συνδράμει στην εκπλήρωση των επιθυμιών τους. Με τη βοήθειά του και παρά τις διαφωνίες τους μαζί του, όπως επίσης μεταξύ τους, ο συγγραφέας και ο επιστήμονας θα ξεπεράσουν τις δοκιμασίες τής Ζώνης. Όταν φθάσουν στην είσοδο του δωματίου, ο ιχνηλάτης τούς προειδοποιεί πως αν εισέλθουν θα εκπληρωθεί η αληθινή επιθυμία τους και όχι αυτή που εκείνοι θεωρούν ως τέτοια. Αν η βαθύτερη επιθυμία τού ανθρώπου είναι η αθανασία, τότε πρέπει να προσπαθεί να την πραγματώσει; Μήπως αν δεν την πετύχει, θα χάσει την περίοπτη θέση του κατά την επιταχυνόμενη ανάπτυξη της τεχνοεπιστήμης, η οποία μοιάζει να έχει αυτονομηθεί; Άραγε, προκειμένου να υπερασπισθεί την πρωτοκαθεδρία του έναντι της τεχνητής νοημοσύνης, θα πρέπει να αναβαθμισθεί σε κυβερνοοργανισμό; Αν ο άνθρωπος γίνει αθάνατος, τότε θα επιλύσει τα πλανητικά προβλήματα και ακολούθως θα εκπληρώσει το πεπρωμένο του αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητές του; Τι θα σημαίνει αυτό για την ανθρώπινη φύση και πώς θα εξελιχθεί η ανθρωπότητα; Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα επιχειρεί να προσφέρει ο υπερανθρωπισμός, ένα σύνθετο μη ομοιογενές ρεύμα μεταξύ φιλοσοφικής ανθρωπολογίας και φιλοσοφίας τής τεχνικής, που συνενώνει ποικίλες προβληματικές από ετερόκλητα πεδία όπως τη φυσική, τις κοινωνικές επιστήμες, τις πολιτισμικές σπουδές, τη νευροεπιστήμη, την πληροφορική, τη μοριακή βιολογία, τη ρομποτική και την έρευνα για την τεχνητή νοημοσύνη. Ο υπερανθρωπισμός στοχεύει στην τροποποίηση και αναβάθμιση του ανθρώπου μέσω της τεχνικής, πρεσβεύοντας ότι η βιολογική εξέλιξη είναι ατελής και δίχως κατεύθυνση· ως εκ τούτου θα πρέπει να την αναλάβουμε οι ίδιοι. Υιοθετώντας στοιχεία τού ανθρωπισμού όπως τον ορθό λόγο, την αυτογνωσία, την επιμέλεια εαυτού, την αυτονομία και την αυτοδημιουργία, ο υπερανθρωπισμός τα μεθερμηνεύει με αναφορά στο ιδεώδες τής δημιουργίας ενός νέου ανθρωπίνου είδους. Εν ολίγοις, όπως ο άνθρωπος ξεπέρασε τη ζωώδη φύση του, έτσι οφείλει να υπερβεί πλέον την ανθρώπινη στην παρούσα βιολογική μορφή της.
Σε μία ακραία εκδοχή τού υπερανθρωπισμού, τον τεχνικό μετανθρωπισμό, ο στόχος δεν είναι ο ριζικός μετασχηματισμός τού ανθρώπου μέσω της τεχνικής στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός αναβαθμισμένου ανθρώπινου είδους, αλλά η υπέρβαση του ανθρώπου καθ’ αυτόν ακόμη και σε μεταβιολογική μορφή. Ο τεχνικός μετανθρωπισμός αντιλαμβάνεται την τεχνική όχι ως μέσο αλλά ως αυτοσκοπό, αποβλέποντας στη δημιουργία μιας τεχνικής ετερότητας που θα διαδεχθεί το ανθρώπινο είδος. Ως εκ τούτου τον άνθρωπο δεν τον ενδιαφέρει και η αναβάθμισή του, ιδίως με την εισαγωγή σε αυτόν νανορομπότ (nanobots), την οποία διαδέχεται η μεταφόρτωση του νου. Αυτό αποτελεί απλώς μία παράπλευρη συνέπεια καθ’ οδόν προς τη δημιουργία τής τεχνικής ετερότητας. Στο παρόν κείμενο θα εξετάσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά και θέματα του υπερανθρωπισμού και του τεχνικού μετανθρωπισμού, καθώς επίσης και τις μεταξύ τους ομοιότητες και διαφορές, εστιάζοντας στη σημασία τής αθανασίας για να διατυπώσουμε μία κριτική σε αμφοτέρους στο πλαίσιο ενός ψηφιακού ανθρωπισμού. Στόχος αυτής δεν είναι η πλήρης απόρριψη κάθε ανθρώπινης αναβάθμισης υπό τη σκιά μιας τεχνοδυστοπίας, αλλά μία πρώτη διερεύνηση των προϋποθέσεων μιας φρόνιμης στάσεως προς τις νέες τεχνικές δυνατότητες έναντι μιας ενθουσιώδους άκριτης υιοθέτησης των υποσχέσεων τόσο του υπερανθρωπισμού όσο και του τεχνικού υπερανθρωπισμού. Μεθοδολογικά επιλέξαμε να μην συζητήσουμε τις καλλιτεχνικές και αισθητικές θέσεις τού υπερανθρωπισμού, όπως επίσης και τις θρησκευτικές και πνευματικές θεματικές τους. Οι λόγοι γι’ αυτήν την επιλογή είναι ότι αυτές δεν απασχολούν ούτε χαρακτηρίζουν το μεγαλύτερο μέρος των υπερανθρωπιστικών ρευμάτων και επιπλέον η συζήτησή τους θα υπονόμευε την οικονομία τού κειμένου.

Διαβάστε περισσότερα »

(Συνέντευξη στην Τασούλα Επτακοίλη, Εφημερίδα “Καθημερινή”)

Ο τίτλος του βιβλίου του, «Ψηφιακός ανθρωπισμός» (εκδόσεις Αρμός), ακούγεται παράδοξος. Πώς συνδυάζονται αυτά τα δύο; «Υπάρχουν οι τεχνοφοβικοί, που τρομάζουν απέναντι στην επικείμενη έλευση μιας ψηφιακής δυστοπίας, ενός ολοκληρωτισμού των αλγορίθμων, και προκρίνουν την επιστροφή σε ένα εξιδανικευμένο παρελθόν· και οι τεχνολάτρες, που κηρύσσουν το ευαγγέλιο των αλγορίθμων θεωρώντας ότι η ψηφιακή τεχνική θα λύσει τα προβλήματα της ανθρωπότητας. Προσπαθώ να πλοηγηθώ μεταξύ αυτών των δύο άκρων», εξηγεί ο Θεοφάνης Τάσης, ο οποίος διδάσκει Σύγχρονη Πρακτική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Alpen-Adria στο Κλάγκενφουρτ της Αυστρίας.

Διαβάστε περισσότερα »

Η ομιλία του κ. Θεoφάνη Τάση, συγχρονισμένη με τα μεγάλα ερωτήματα της σημερινής εποχής, φέρει τον τίτλο: “Διορθώνοντας τη φύση, θεραπεύοντας τον άνθρωπο: Η ανθρώπινη αναβάθμιση ως ίαση και ηθικό καθήκον” και πρόκειται, όπως τονίζει ο ίδιος στην ομιλία του, για μια κριτική παρουσίαση του Υπερναθρωπισμού (transhumanism). Η ομιλία αυτή είναι ουσιαστικά μια εισαγωγή στο θέμα που πραγματεύεται αναλυτικά ο κ. Θ. Τάσης στο νέο βιβλίο του «Φιλοσοφία της ανθρώπινης αναβάθμισης» που κυκλοφορεί (Δεκ. 2021) από τις εκδόσεις Αρμός. Διαβάστε περισσότερα »