«Ο σταυρός είναι στήριγμα, μια ανάπαυσις. Όμως η ανάπαυσις δεν γίνεται παρά μόνον εις εκείνους που σηκώνουν τον σταυρόν κατά πνεύμα, με προθυμία, με ευχαρίστηση. Εις αυτούς ο σταυρός είναι ανακούφισις και όπλον δυνατόν κατά των δαιμόνων».
Άγιος Άνθιμος ο εν Χίω
H Francesca Ferrando, καθηγήτρια φιλοσοφίας και μετανθρωπίστρια, γράφει στο βιβλίο της για τον Φιλοσοφικό Μετανθρωπισμό: «Εάν δεν αντιμετωπίσουμε τη συμπαγή μορφή της δυαλιστικής σκέψης που επιτρέπει να υπάρχουν ιεραρχικές κοινωνικοπολιτικές κατασκευές, τότε θα προκύψουν μελλοντικά νέες μορφές διακρίσεων. Για παράδειγμα, τα ρομπότ ενδέχεται να αντιμετωπιστούν ως νέοι “άλλοι”».[1] Η ανησυχία της Ferrando εκτείνεται πέρα από τη μετανεωτερική επιταγή για διάρρηξη του ορίου μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, μεταξύ εαυτού και ετερότητας⸱ αγγίζει τη διάκριση μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, ανθρώπου και ρομπότ, που μελλοντικά θα μπορούσαν να συμβιώνουν στην ίδια κοινωνία.
Σήμερα δεν συμβιώνουμε ακόμη με τα ρομπότ, όμως συνομιλούμε σχεδόν καθημερινά μαζί τους. Σήμερα, ο νέος «άλλος» είναι ένας υπολογιστής⸱ ωστόσο, δεν πρόκειται για το μηχάνημα, το πληκτρολόγιο και την οθόνη του, ούτε καν για το υλισμικό του. Μέσω αυτών εκφράζεται –γλωσσικά τουλάχιστον– μια άλλη οντότητα η οποία έχει «μάθει» και «εκπαιδεύεται» συνεχώς να χρησιμοποιεί την ανθρώπινη γλώσσα με όλα τα χαρακτηριστικά της. Πρόκειται για προγράμματα και εφαρμογές, όπως το δημοφιλές Chat-GPT, στις οποίες ο χρήστης συνομιλεί χωρίς άλλη διαμεσολάβηση και σε πραγματικό χρόνο με ένα υπολογιστικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης.
Διαβάζω ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα, γραμμένο από την Αμερικανίδα συγγραφέα Κρίστιν Ρόζεν, με τίτλο «The Extinction of Experience». Λυπάμαι, εάν γράφονται βιβλία για την εξάλειψη της εμπειρίας σημαίνει ότι έχουμε ήδη ξεκινήσει να πενθούμε τη ζωή. Λίγο-πολύ αυτό που λέει είναι ότι, χρόνο με τον χρόνο, χάνουμε την επαφή μας με την πραγματικότητα γιατί πάντα, σε ό,τι συμβαίνει, μεσολαβεί μια οθόνη και εμείς αντιλαμβανόμαστε τις εμπειρίες μέσω των κινητών, των εφαρμογών και των δικτύων. Πιο επιμελημένα, πιο άμεσα, πιο προσωπικά, αλλά πιο διαστρεβλωμένα και ασύνδετα από την πραγματικότητα.
Συμφέρουσα ἐντολή
Ὑπάρχουν πολλές αἰτίες σχολιασμῶν καί κριτικῆς, ἰδιαίτερα στόν ἐκκλησιαστικό χῶρο, στόν ὁποῖο ὅμως, ὅσοι ἔχουμε ἐνταχθῆ μυστηριακά, ἔχουμε τήν σαφῆ ἐντολή: «Μή κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε· ἐν ᾧ γὰρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, καὶ ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε μετρηθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. 7, 1-2). Αὐτή εἶναι μιά ἐντολή πού φιλτράρει τήν διάθεση γιά κριτική καί σέ κάποιους τήν ἀκάθεκτη ὁρμή τους γιά κριτικό ἔλεγχο προσώπων καί γεγονότων.
Το 2020 και με αφορμή τη συνεχιζόμενη (ήδη από τότε!) ελεύθερη πτώση των βάσεων των σχολών ανθρωπιστικών σπουδών, είχα δημοσιεύσει ένα άρθρο με τίτλο: «Η χαμένη τιμή των Φιλολόγων». Οι διαπιστώσεις εκείνες ισχύουν και σήμερα και δεν έχει νόημα να επαναληφθούν και φέτος. Εξάλλου είναι πλέον κοινές. Με την ίδια αφορμή και τον ίδιο τίτλο τον Ιούλιο του 2024 είχε δημοσιεύσει στην Καθημερινή ο Τάκης Θεοδωρόπουλος ένα άρθρο με έμφαση στην προτεραιότητα υπεράσπισης του πολιτισμικού αγαθού της ελληνικής γλώσσας.
Ούτε έχει νόημα να επιμένουμε επιχειρηματολογώντας υπέρ της αξίας των ανθρωπιστικών σπουδών για το σύνολο της κοινωνίας˙ όχι γιατί δεν αυτό δεν ισχύει, ισχύει και με το παραπάνω, αλλά διότι απλούστατα αυτό δε φαίνεται να συγκινεί ούτε αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις, αλλά ούτε και την κοινωνία. Η μεγάλη πλειοψηφία των υποψηφίων στις πανελλαδικές εξετάσεις δεν έχει ως πρώτη της επιλογή τις ανθρωπιστικές σπουδές, όπως δεν έχει και τις σπουδές στα Μαθηματικά και τη Φυσική και γενικότερα τα τμήματα από τα οποία ένα μικρό ποσοστό μπορεί να ελπίζει ότι κάποτε θα εξασκήσει το επάγγελμα του καθηγητή Μέσης Εκπαίδευσης είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα.
Σημασία έχει να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα, αφήνοντας στην άκρη τη μεμψιμοιρία και τη μοιρολατρία για την απαξίωση των ανθρωπιστικών σπουδών σε μία κοινωνία που τείνει να απωλέσει ακόμη και τη δυνατότητα να διαλέγονται τα μέλη της πολιτισμένα και να παράγει δημιουργικό έργο για το κοινό καλό. Ειδικά στον αγγλοσαξονικό κόσμο, οι ανθρωπιστικές σπουδές και αξίες είτε περιφρονούνται ως μη «αποδοτικές» είτε μεταλλάσσονται σε στάσεις και συμπεριφορές αμόρφωτων φανατικών με μηδενική ανοχή στην αντίθετη άποψη, συχνά υπό τον μανδύα ενός κακώς εννοούμενου προοδευτισμού στο πλαίσιο του οποίου, ο Όμηρος ακυρώνεται ως υμνητής της βίας και ο Πλάτωνας ως σεξιστής ενώ τα κλασικά αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας λογοκρίνονται προκειμένου να γίνουν αποδεκτά από το νέο ιερατείο μιας υποκριτικής και συμπλεγματικής «πολιτικής ορθότητας».
Η μεγάλη εορτή της Παγκοσμίου Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού είναι ένας ακόμα σημαντικός εορτολογικός σταθμός της Εκκλησίας μας. Οι πιστοί την ημέρα αυτή καλούνται να τιμήσουν και να προσκυνήσουν τον Τίμιο Σταυρό του Κυρίου ώστε να αντλήσουν δύναμη και χάρη από αυτόν. Η μεγάλη αυτή Δεσποτική εορτή δίνει επίσης την ευκαιρία σε όλους μας να σκεφτούμε ορισμένες βασικές αρχές και αλήθειες της πίστης μας, οι οποίες είναι συνυφασμένες με τη θεολογία του Σταυρού.
Η Ορθόδοξος Καθολική Εκκλησίας μας, η οποία διασώζει, μόνη Αυτή, ανόθευτη την βιβλική και πατερική διδασκαλία, αποδίδει την προσήκουσα τιμή στο Σταυρό του Χριστού, ως το κατ’ εξοχήν όργανο και σύμβολο της απολυτρώσεως του ανθρωπίνου γένους. Σε αντίθεση με την ποικίλη ετεροδοξία, η οποία, είτε αδιαφορεί να αποδώσει τιμή στο Σταυρό (Προτεσταντισμός), είτε πολεμά ευθέως αυτόν, ως ειδωλολατρικό σύμβολο (Mάρτυρες του Ιεχωβά). Η Εκκλησία μας θέσπισε πολλές φορές προσκύνησης και τιμής του Σταυρού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με αποκορύφωμα τη μεγάλη εορτή της Παγκοσμίου Υψώσεως, στις 14 Σεπτεμβρίου.
Στο παρόν ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο
φιλοδοξούμε να καταχωρήσουμε
και να διαθέσουμε χιλιάδες τίτλους
της Ορθόδοξης βιβλιογραφίας
όπως αυτή καταγράφεται καθημερινά
από τους Ελληνικούς εκδοτικούς οίκους.
Κάθε τίτλος βιβλίου
που θα βρείτε στο βιβλιοπωλείο μας
έχει επιλεγεί προσεκτικά
για την ορθότητα και την ακρίβειά του
σε θέματα της Ορθόδοξης πίστεως.
Τα έσοδα των πωλήσεων των βιβλίων,
θα διατίθενται για Ιεραποστολικούς και
Φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσα
Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς
θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα
ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει.
Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσα
στοὺς γαλάζιους διαδρόμους
συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺς
μιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ
δὲν ξέρουνε γλῶσσες. Μιλᾶνε
μεταξύ τους μὲ μουσική.
(Νικηφόρος Βρεττάκος)
