[Α΄ Κορ. 15, 1-11]

«Γνωρίζω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον ὃ εὐηγγελισάμην ὑμῖν, ὃ καὶ παρελάβετε, ἐν ᾧ καὶ ἑστήκατε δι᾿ οὗ καὶ σῴζεσθε, τίνι λόγῳ εὐηγγελισάμην ὑμῖν εἰ κατέχετε, ἐκτὸς εἰ μὴ εἰκῆ ἐπιστεύσατε (: Σας γνωστοποιώ λοιπόν, αδελφοί, το Ευαγγέλιο που σας δίδαξα, το οποίο και παραλάβατε και στο οποίο μένετε αμετακίνητοι από τότε. Με αυτό και θα σωθείτε, εάν το κρατάτε στερεά, όπως εγώ σας το κήρυξα· εκτός αν μάταια και χωρίς λόγο πιστέψατε. Λησμονήσατε όμως, μία ουσιώδη αλήθεια του Ευαγγελίου μου αυτού)» [Α΄ Κορ. 15, 1-2].

Αφού ολοκλήρωσε τον λόγο για τα πνευματικά χαρίσματα, έρχεται σε αυτό που είναι το πιο αναγκαίο από όλα, την διδασκαλία για την ανάσταση, καθόσον η πίστη τους σε αυτό ήταν πολύ ασθενής. Και όπως ακριβώς στα σώματα, όταν ο πυρετός προσβάλει τα στερεά, δηλαδή τα νεύρα και τις φλέβες και τα πρώτα στοιχεία που τα συνθέτουν, τότε το κακό γίνεται αθεράπευτο, εάν δεν τύχουν πολλής περιποιήσεως, έτσι λοιπόν υπήρχε κίνδυνος να γίνει και τότε· διότι το κακό βάδιζε ήδη εναντίον των στοιχείων της ευσέβειας. Για τον λόγο αυτόν και καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια ο Παύλος.

Το θέμα βέβαια γι’ αυτόν δεν ήταν για τον τρόπο ζωής, ούτε ότι ο μεν πόρνευε, ο δε ήταν πλεονέκτης, ο άλλος κάλυπτε την κεφαλή, αλλά γι΄αυτό το αποκορύφωμα των αγαθών· καθόσον διαφωνούσαν γι’ αυτήν την ίδια την ανάσταση· διότι επειδή αυτή είναι όλη μας η ελπίδα, προς αυτό έπληττε με δύναμη ο διάβολος, και άλλοτε μεν τελείως εξάλειφε την πίστη σε αυτήν, άλλοτε πάλι έλεγε ότι ήδη έγινε αυτό, πράγμα για το οποίο γράφοντας στον Τιμόθεο ο Παύλος ονομάζει «γάγγραινα» την πονηρή αυτή δοξασία και στιγμάτιζε αυτούς που εισήγαν αυτόν, με τους λόγους: «Καὶ ὁ λόγος αὐτῶν ὡς γάγγραινα νομὴν ἕξει· ὧν ἐστιν ῾Υμέναιος καὶ Φιλητός, οἵτινες περὶ τὴν ἀλήθειαν ἠστόχησαν, λέγοντες τὴν ἀνάστασιν ἤδη γεγονέναι, καὶ ἀνατρέπουσι τήν τινων πίστιν (: Και η διδασκαλία τους θα εξαπλωθεί σαν γάγγραινα. Δύο μάλιστα από αυτούς τους ψευδοδιδασκάλους είναι ο Υμέναιος και ο Φιλητός. Αυτοί αστόχησαν και απομακρύνθηκαν από την αλήθεια λέγοντας ότι έχει γίνει πλέον η ανάσταση των νεκρών, κι έτσι ανατρέπουν και γκρεμίζουν την πίστη μερικών)» [Β΄ Τιμ. 2, 17-18]. Και άλλοτε λοιπόν αυτό έλεγαν, άλλοτε πάλι ότι το σώμα δεν ανασταίνεται, αλλά ότι ανάσταση είναι η κάθαρση της ψυχής.

Αυτά λοιπόν τους έπειθε να τα λέγουν εκείνος ο πονηρός δαίμονας, καθόσον ήθελε όχι μόνο να καταργήσει την πίστη στην ανάσταση, αλλά και να δείξει ότι όλα όσα έγιναν προς χάριν μας από τον Χριστό είναι μύθος· διότι, εάν πίστευαν ότι δεν υπάρχει ανάσταση των σωμάτων, λίγο λίγο θα τους έπειθε ότι ούτε ο Χριστός αναστήθηκε· από αυτό δε καθώς θα προχωρούσε σε αυτήν την οδό, θα εισήγε και την πλάνη ότι ούτε ήλθε στη γη, ούτε έκανε όσα έκανε. Τέτοια είναι λοιπόν η κακουργία του διαβόλου. Γι΄ αυτό και ονομάζει αυτή «μεθοδεία» ο Παύλος, διότι δεν δείχνει ευθέως αυτό που θέλει να κάνει, ώστε να μη φανερωθεί, αλλά, αφού περιβληθεί με άλλο προσωπείο, άλλα μηχανεύεται, και όπως όταν εχθρός και κακούργος προσβάλει πόλη και τα τείχη σκάβει κρυφά από κάτω, ώστε δύσκολα να μπορεί να φυλαχθεί αυτή και να κατορθώσει αυτό που θέλει.

Για τον λόγο αυτόν, επειδή έβρισκε τις παγίδες του και έπιανε τις πονηρές του ενέδρες ο θαυμαστός αυτός και μεγάλος άνδρας, έλεγε: «Οὐ γὰρ αὐτοῦ τὰ νοήματα ἀγνοοῦμεν (: διότι δεν αγνοούμε τις δόλιες επινοήσεις του)» [Β΄ Κορ. 2, 11]. Καθόσον και εδώ ανακαλύπτει ολόκληρη την απάτη του και δείχνει όλα τα πονηρά του σχέδια και προβάλλει όλα όσα θέλει να κάνει, αφού προσβάλλει όλα με πολλή ακρίβεια. Για τον λόγο αυτόν λοιπόν και έθεσε τελευταίο αυτό το κεφάλαιο, επειδή και πάρα πολύ αναγκαίο ήταν και συγκρατεί όλη την πίστη μας.

Και πρόσεχε σύνεση. Αφού ασφάλισε πρώτα τους πιστούς της εκκλησίας, τότε προχωρεί και περαιτέρω στον λόγο και αποστομώνει τελείως και αυτούς που προσβάλλουν από έξω. Και ασφαλίζει τους δικούς του όχι με συλλογισμούς, αλλά με αυτά που ήδη έγιναν και τα οποία αυτοί παραδέχτηκαν και πίστεψαν ότι έγιναν, πράγμα που προκαλούσε πολλή ντροπή και ήταν ικανό να τους συγκρατήσει· διότι εάν ήθελαν μετά από αυτά να απιστήσουν, θα απιστούσαν πλέον όχι στον Παύλο, αλλά στους εαυτούς τους, πράγμα που ήταν κατηγορία για εκείνους που παραδέχτηκαν την πρώτη φορά και πίστεψαν. Γι΄ αυτό λοιπόν και αρχίζει από εδώ, για να δείξει ότι δεν χρειάζεται άλλους μάρτυρες για το ότι λέγει την αλήθεια, αλλά ότι αυτοί οι ίδιοι που εξαπατήθηκαν, είναι μάρτυρες.

Για να γίνει όμως σαφέστερο αυτό που λέω, είναι ανάγκη πλέον να ακούσουμε αυτούς τους λόγους. Ποιοι λοιπόν είναι αυτοί; «Γνωρίζω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί (: Σας γνωστοποιώ λοιπόν, αδελφοί)», λέγει, «τὸ εὐαγγέλιον ὃ εὐηγγελισάμην ὑμῖν (: το Ευαγγέλιο που σας δίδαξα)» [Α΄ Κορ. 15, 1]. Είδες με πόση επιείκεια; Είδες πώς από την αρχή έδειξε ότι δεν εισάγει τίποτε νέο, ούτε ξένο; Διότι αυτός που υπενθυμίζει αυτό που ήδη γνωρίστηκε και ύστερα λησμονήθηκε, το ίδιο γνωρίζει αφού το υπενθυμίσει πάλι.

Επίσης με το να τους ονομάσει αδελφούς έδωσε προκαταβολικά και από αυτό όχι μικρή απόδειξη γι΄αυτό· διότι από πουθενά αλλού δεν γίναμε αδελφοί, παρά από τη σωτηριώδη ένσαρκο οικονομία του Χριστού. Για τον λόγο αυτόν βέβαια και τους ονόμασε έτσι, αφενός μεν για να τους καταπραΰνει και να τους περιποιηθεί, αφετέρου δε για να τους υπενθυμίσει τα άπειρα αγαθά.

Και εκείνο που ακολουθεί πάλι μετά από αυτό αποδεικνύει το ίδιο το πράγμα. Ποιο λοιπόν είναι αυτό; Το ευαγγέλιο· διότι το περιεχόμενο των ευαγγελίων εδώ έχει την αρχή, στο ότι δηλαδή ο Θεός έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε και αναστήθηκε. Αυτό το χαρμόσυνο άγγελμα έφερε και ο Γαβριήλ στην Παρθένο, αυτό και οι προφήτες στην οικουμένη, αυτό και οι απόστολοι όλοι· «δι᾿ οὗ καὶ σῴζεσθε, τίνι λόγῳ εὐηγγελισάμην ὑμῖν εἰ κατέχετε, ἐκτὸς εἰ μὴ εἰκῆ ἐπιστεύσατε (: με αυτό και θα σωθείτε, εάν το κρατάτε στερεά, όπως εγώ σας το κήρυξα· εκτός αν μάταια και χωρίς λόγο πιστέψατε. Λησμονήσατε όμως, μία ουσιώδη αλήθεια του Ευαγγελίου μου αυτού)» [Β΄ Κορ. 15, 2]. Είδες πώς καλεί αυτούς τους ίδιους μάρτυρες αυτών που ελέχθησαν; Και δεν λέγει «αυτό που ακούσατε», αλλά «αυτό που παραλάβατε», σαν να απαιτεί κάποια παρακαταθήκη από αυτούς και φανερώνει ότι όχι μόνο με λόγο, αλλά και με έργα και σημεία και θαύματα παρέλαβαν αυτό και για να το κρατούν με ασφάλεια.

Στην συνέχεια, επειδή ομιλούσε για τα παλαιά, έστρεψε την προσοχή και στον παρόντα χρόνο όταν είπε: «Ἐν ᾧ καὶ ἑστήκατε (: και στο οποίο μένετε αμετακίνητοι από τότε)», για να τους προκαταλάβει, ώστε να μην μπορούν, και αν ακόμη θελήσουν πολύ, να αρνηθούν. Γι΄ αυτό και στην αρχή δεν είπε: «Σας διδάσκω», αλλά: «Σας υπενθυμίζω», αυτό δηλαδή που ήδη γνωρίσατε.

Και πώς αυτούς που κλονίζονται λέγει ότι στέκονται; Προσποιείται άγνοια για το συμφέρον τους, πράγμα που κάνει και στους Γαλάτες, αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Επειδή δηλαδή δεν ήταν δυνατόν να προσποιηθεί άγνοια εκεί, πραγματεύεται τον λόγο με άλλο τρόπο και λέει: «Ἐγὼ πέποιθα εἰς ὑμᾶς ἐν Κυρίῳ ὅτι οὐδὲν ἄλλο φρονήσετε (: Εγώ έχω σε σας την πεποίθηση που εμπνέει η σχέση και η κοινωνία μου με το Κύριο, ότι δεν θα δεχθείτε άλλο φρόνημα, αλλά το φρόνημα της αληθείας που διδαχτήκατε)» [Γαλ. 5, 10]. Δεν είπε ότι «δεν σχηματίσατε άλλη γνώμη», επειδή το παράπτωμά τους είχε ομολογηθεί και ήταν καταφανές, αλλά εγγυάται για το μέλλον· αν και βέβαια και αυτό ήταν αβέβαιο· αλλά για να τους προσελκύσει περισσότερο.

Εδώ όμως επιπλέον και προσποιείται ότι αγνοεί, λέγοντας: «στο οποίο και στέκεστε». Ύστερα δείχνει την ωφέλεια· «δι᾿ οὗ καὶ σῴζεσθε, τίνι λόγῳ εὐηγγελισάμην ὑμῖν εἰ κατέχετε (: με αυτό και θα σωθείτε, εάν το κρατάτε στερεά, όπως εγώ σας το κήρυξα)». Ώστε αυτή η διδασκαλία που γίνεται τώρα αποσκοπεί στο να διασαφηνίσει και να ερμηνεύσει αυτά. «Δεν χρειάζεστε δηλαδή να διδαχτείτε αυτήν την πίστη», λέγει, «αλλά να τη θυμηθείτε και να διορθωθείτε».

Αυτά επίσης τα λέγει για να μην τους αφήσει να γίνουν τελείως αναίσχυντοι. Και τι σημαίνει η πρόταση «όπως εγώ σας κήρυξα»; «Με ποιο τρόπο σας είπα», λέγει, «ότι θα γίνει η ανάσταση· διότι για το ότι μεν υπάρχει ανάσταση, δεν θα μπορούσα να πω ότι αμφιβάλλετε· ίσως όμως ζητείτε να μάθετε σαφέστερα αυτό που ειπώθηκε. Αυτό λοιπόν και θα κάνω· διότι γνωρίζω σαφώς ότι κρατείτε την πίστη σε αυτό το δόγμα».

Στην συνέχεια, επειδή ρητώς έλεγε: «ἐν ᾧ καὶ ἑστήκατε (: το οποίο και παραλάβατε και στο οποίο μένετε αμετακίνητοι από τότε)», για να μην τους κάνει και ραθυμήσουν περισσότερο με αυτό, τους φοβίζει πάλι με τα λόγια: «εἰ κατέχετε, ἐκτὸς εἰ μὴ εἰκῆ ἐπιστεύσατε (: εάν το κρατάτε στερεά, όπως εγώ σας το κήρυξα· εκτός αν μάταια και χωρίς λόγο πιστέψατε)»· για να δείξει ότι η πληγή βρίσκεται στην ουσία και ότι ο αγώνας γίνεται όχι για τυχόντα πράγματα, αλλά για ολόκληρη την πίστη.

Και τώρα μεν λέγει αυτό σε χαμηλό τόνο, αλλά καθώς προχωρεί και θερμαίνεται, με γυμνή πλέον την κεφαλή φωνάζει και λέει: «Εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν (: Εάν όμως ο Χριστός δεν αναστήθηκε, είναι χωρίς πραγματικό περιεχόμενο και χωρίς νόημα το κήρυγμά μας, αλλά και η πίστη σας είναι κούφια και χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο· αφού και το κήρυγμά μας και η πίστη σας έχει θεμέλιο και βάση την Ανάσταση του Χριστού)» [Α΄ Κορ. 15, 14]. Αλλά στο προοίμιο δεν λέει έτσι διότι έτσι ήταν ωφέλιμο να μιλήσει, με ηρεμία και να προχωρεί προοδευτικά.

«Παρέδωκα γὰρ ὑμῖν ἐν πρώτοις ὃ καὶ παρέλαβον (: με την προφορική μου δηλαδή διδασκαλία σάς παρέδωσα πρώτα εκείνο που κι εγώ παρέλαβα)». Δεν λέει ούτε εδώ ότι «σας είπα», ούτε ότι «σας δίδαξα», αλλά χρησιμοποιεί την ίδια λέξη πάλι και λέει: «σας παρέδωσα». Και έτσι δύο πράγματα αποδεικνύει, και ότι τίποτε δεν εισάγει επιπροσθέτως, και ότι γνώρισαν αυτά με έμπρακτη απόδειξη και όχι μόνο με θεωρητικά λόγια. Και για να κάνει σταδιακά αξιόπιστο τον λόγο, ανάγει το παν στον Χριστό και δείχνει ότι κανένα από αυτά τα δόγματα δεν είναι ανθρώπινο.

«Και τι σημαίνει: ‘’Παρέδωκα γὰρ ὑμῖν ἐν πρώτοις’’;», θα πει κάποιος. Από την αρχή, όχι τώρα. Και τα λέγει σαν να φέρει μάρτυρα και τον χρόνο και διότι ήταν μέγιστη ντροπή αφού πίστεψαν για τόσο χρόνο, τώρα να αλλάζουν πίστη· και όχι μόνο αυτό, αλλά διότι ήταν και απαραίτητη η πίστη σε αυτό το δόγμα· γι΄ αυτό και παραδόθηκε εξαρχής και αμέσως από την πρώτη στιγμή. Και τι παρέδωσες; Πες μου. Δεν λέει όμως αμέσως αυτό, αλλά πρώτα λέει ότι παρέλαβαν.

Και τι παρέλαβες; «ὅτι Χριστὸς ἀπέθανεν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν (: ότι δηλαδή ο Χριστός πέθανε για τις αμαρτίες μας)». Δεν είπε αμέσως ότι θα αναστηθούν τα σώματα, αλλά αυτό ακριβώς προετοιμάζει, από μακριά όμως και με άλλα θέματα, λέγοντας ότι ο Χριστός πέθανε και αφού έθεσε από πριν κάποια μεγάλη βάση και θεμέλιο ακλόνητο τον λόγο για την ανάσταση· διότι δεν είπε απλά ότι πέθανε ο Χριστός, αν και αυτό ήταν αρκετό για να δηλώσει την ανάσταση, αλλά πρόσθεσε και ότι ο Χριστός πέθανε για τις αμαρτίες μας.

Αξίζει όμως πρώτα να ακούσουμε τι λένε εδώ αυτοί που προσβλήθηκαν από τη νόσο των Μανιχαίων και που είναι εχθροί της αλήθειας και πολεμούν την ίδια τη σωτηρία τους. Τι λένε λοιπόν αυτοί; «Θάνατο, εδώ», λένε, «τίποτε άλλο δεν ονομάζει ο Παύλος παρά το να πέσει κανείς σε αμαρτία, και ανάσταση το να απαλλαγεί από τις αμαρτίες». Είδες ότι τίποτε δεν είναι ασθενέστερο από την πλάνη; Και πως από τα ίδια τα φτερά της αιχμαλωτίζεται και δεν χρειάζεται να την πολεμήσει κανείς απέξω, αλλά διασκορπίζεται από μόνη της; Πρόσεχε λοιπόν πώς προσπαθούσαν και αυτοί να διαφθείρουν τους εαυτούς τους με όσα είπαν· διότι εάν αυτό είναι θάνατος και σώμα δεν ανέλαβε κατά τη γνώμη σας ο Χριστός, πέθανε όμως, τότε κατά τα λεγόμενά σας, αμάρτησε ο Χριστός. Εγώ όμως όταν λέω ότι ανέλαβε σώμα, λέω και ότι κατά σάρκα πέθανε, ενώ εσύ με το να αρνείσαι αυτό, θα αναγκαστείς να πεις αυτό που ανέφερα πριν. Εάν όμως αμάρτησε ο Χριστός, πώς λέει: «Τίς ἐξ ὑμῶν ἐλέγχει με περὶ ἁμαρτίας; (: Ποιος από σας, εξετάζοντας και ελέγχοντας τη ζωή μου, μπορεί να αποδείξει ότι έχω κάνει έστω και την παραμικρή αμαρτία; Κανείς)» [Ιω. 8, 46]· και: «Ἒρχεται γὰρ ὁ τοῦ κόσμου ἄρχων, καὶ ἐν ἐμοὶ οὐκ ἔχει οὐδέν (: Έρχεται ο σατανάς, που εξουσιάζει τον κόσμο που βρίσκεται μακριά από τον Θεό˙ κι έρχεται για να πραγματοποιήσει την τελευταία και βιαιότερη επίθεσή του εναντίον μου. Αλλά δεν θα βρει σε μένα τίποτε το δικό του, το οποίο θα του δίνει κάποια εξουσία ή κάποιο δικαίωμα επάνω μου)» [Ιω.14,30]; Και πάλι: «Πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην (: Πρέπει να εκπληρώσω κάθε εντολή του Θεού)» [Ματθ. 3, 15];

Πώς λοιπόν πέθανε μόνο υπέρ των αμαρτωλών, εάν Αυτός βρισκόταν σε αμαρτία; Διότι αυτός που αποθνήσκει υπέρ αμαρτωλών, πρέπει ο ίδιος να είναι αναμάρτητος· καθόσον εάν αμαρτήσει και αυτός, πώς θα πεθάνει για άλλους αμαρτωλούς; Εάν λοιπόν πέθανε υπέρ αμαρτιών άλλων, πέθανε αναμάρτητος. Εάν πάλι πέθανε αναμάρτητος, δεν πέθανε τον θάνατο της αμαρτίας, διότι πώς ήταν δυνατόν αφού είναι αναμάρτητος; Αλλά πέθανε τον θάνατο του σώματος. Εάν όμως απέθανε τον θάνατο του σώματος, τότε και η ανάστασή Του είναι ανάσταση του σώματος. Για τον λόγο αυτόν και ο Παύλος δεν είπε απλώς: «πέθανε», αλλά πρόσθεσε: «για τις αμαρτίες μας»· και για να τους βάλει και χωρίς να θέλουν να ομολογήσουν τον σωματικό θάνατο, και για να δείξει με αυτό ότι και πριν από τον θάνατο ήταν αναμάρτητος· διότι είναι επόμενο ότι αυτός που αποθνήσκει για αμαρτίες άλλων είναι αναμάρτητος.

Και ούτε σε αυτό αρκέστηκε, αλλά πρόσθεσε: «κατὰ τὰς γραφάς (: σύμφωνα με όσα προφητεύτηκαν στις Γραφές)»· ώστε και με αυτό και αξιόπιστο κάνει πάλι τον λόγο, και δηλώνει ποιο θάνατο έλεγε· διότι και οι Γραφές τον θάνατο του σώματος κηρύττουν παντού. Διότι λέγει: «Ὢρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας (: Διατρύπησαν τα χέρια και τα πόδια μου)» [Ψαλμ. 21, 17]· και: «Καὶ ἐπιβλέψονται πρός με ἀνθ᾿ ὧν κατωρχήσαντο καὶ κόψονται ἐπ᾿ αὐτὸν κοπετόν, ὡς ἐπ᾿ ἀγαπητῷ, καὶ ὀδυνηθήσονται ὀδύνην ὡς ἐπὶ τῷ πρωτοτόκῳ (: Και θα στρέψουν τα βλέμματά τους προς Εμένα, τον Οποίο ύβρισαν, περιφρόνησαν και χλεύασαν, και θα θρηνήσουν για Εκείνον, όπως θρηνούν και οδύρονται με κλαυθμούς και μοιρολόγια για τον θάνατο αγαπητού υιού. Θα θρηνήσουν με οδύνη κατεξοχήν μεγάλη, όμοια με εκείνη που δοκιμάζουν για τον θάνατο πρωτότοκου υιού)» [Ζαχ. 12, 10].

Και πολλά άλλα, για να μην λέμε όλα και το καθένα ιδιαιτέρως, άλλα μεν με λόγια, και άλλα με προτυπώσεις είναι δυνατό να δούμε να βρίσκονται στη Γραφή αυτά που δηλώνουν τη σφαγή της σαρκός και ότι σφαγιάστηκε για τις αμαρτίες μας. Διότι «ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν τοῦ λαοῦ μου (: εξαιτίας των αμαρτιών του λαού μου», λέγει, «ἤχθη εἰς θάνατον οδηγήθηκε σε θάνατο)» [Ησ. 53, 8] και: «Καὶ Κύριος παρέδωκεν αὐτὸν ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν (: ο Κύριος τον παρέδωσε σε παθήματα και θάνατο για τις αμαρτίες μας)» [Ησ. 53, 6] και: «Αὐτὸς δὲ ἐτραυματίσθη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν καὶ μεμαλάκισται διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν (: Αυτός όμως υπέμεινε πληγές για τις αμαρτίες μας και ταλαιπωρήθηκε για τις ανομίες μας)» [Ησ. 53, 5].

Εάν όμως δεν πείθεσαι στην Παλαιά Διαθήκη, άκουσε τον Ιωάννη που φωνάζει και φανερώνει και τα δύο, και την σφαγή του σώματος και την αιτία· διότι: «Ἲδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου (: Να Eκείνος που προφήτευσε ο Ησαΐας και μας τον απέστειλε ο Θεός για να θυσιαστεί ως αρνί και να σηκώσει με τη σφαγή και τη θυσία Tου ολόκληρη την αμαρτία και την ενοχή του κόσμου, και έτσι να την εξαλείψει)» [Ιω. 1, 29], λέγει· και τον Παύλο που λέει: «Τὸν γὰρ μὴ γνόντα ἁμαρτίαν ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν, ἵνα ἡμεῖς γενώμεθα δικαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ (: Είναι εύκολο να συμφιλιωθείτε, διότι τον Χριστό, ο Οποίος δεν γνώρισε εκ πείρας αμαρτία, Τον άφησε ο Θεός να κατακριθεί ως αμαρτωλός για χάρη μας, για να γίνουμε εμείς δικαιοσύνη Θεού μέσω της ενώσεώς μας με Αυτόν)» [Β΄ Κορ. 5, 21]· και πάλι: «Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα· γέγραπται γάρ· ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου (: Ο Χριστός μας εξαγόρασε από την κατάρα του νόμου, και ως λύτρα για την εξαγορά μας αυτή κατέβαλε το ότι έγινε για χάρη δική μας καταραμένος. Και έγινε καταραμένος, διότι κρεμάστηκε στον σταυρό· διότι είναι γραμμένο: Καταραμένος να είναι καθένας που κρέμεται και πεθαίνει επάνω στο ξύλο)» [Γαλ. 3, 13]· και πάλι: «Ἀπεκδυσάμενος τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας ἐδειγμάτισεν ἐν παρρησίᾳ, θριαμβεύσας αὐτοὺς ἐν αὐτῷ (: Εκεί στον σταυρό έγδυσε τις πονηρές αρχές και εξουσίες και τις διαπόμπευσε, τις καταντρόπιασε φανερά μπροστά σε όλον τον πνευματικό κόσμο και έσυρε τους δαίμονες νικημένους με θριαμβευτική πομπή. Και το πραγματοποίησε αυτό με τον σταυρό Του, ο οποίος έγινε για τον Χριστό θριαμβευτικό άρμα νικητή)» [Κολ. 2, 15]· και πάρα πολλά άλλα που δηλώνουν αυτά που έγιναν κατά τη σφαγή του σώματος για τις αμαρτίες μας.

Αλλά και ο ίδιος λέγει: «Καὶ ὑπὲρ αὐτῶν ἐγὼ ἁγιάζω ἐμαυτόν, ἵνα καὶ αὐτοὶ ὦσιν ἡγιασμένοι ἐν ἀληθείᾳ (: Και για χάρη τους εγώ αφιέρωσα τη ζωή μου ολόκληρη σε σένα και προσφέρω και τώρα τον εαυτό μου ως θύμα και ιερό σφάγιο, για να είναι κι αυτοί αγιασμένοι με τη συμμετοχή τους στη θυσία μου αυτή, αφού πρώτα εγκολπωθούν τον λόγο της αλήθειας)» [Ιω. 17, 19]· και «Ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου κέκριται (: Ο άρχοντας του αμαρτωλού αυτού κόσμου, δηλαδή ο σατανάς, είναι ήδη καταδικασμένος με τον θάνατό μου και έχασε για πάντα την εξουσία του)» [Ιω. 16, 11], και έτσι κάνει φανερό ότι σφαγιάστηκε χωρίς να έχει αμαρτία.

«Καὶ ὅτι ἐτάφη (: και ότι ενταφιάστηκε)». Και αυτό επίσης το αποδεικνύει με τα προηγούμενα· διότι αυτό που θάπτεται, οπωσδήποτε είναι σώμα. Και εδώ δεν προσθέτει: «σύμφωνα με τις Γραφές». Βέβαια αναφέρεται μεν, αλλά δεν προσθέτει. Για ποιον λόγο; Ή διότι ο τάφος ήταν σε όλους γνωστός και τότε και τώρα ή ότι ετέθη και γι΄αυτό το «σύμφωνα με τις Γραφές». Γιατί λοιπόν εδώ προσθέτει: «σύμφωνα με τις Γραφές» και «ὅτι ἐγήγερται τῇ τρίτη ἡμέρᾳ κατὰ τὰς γραφάς (: την τρίτη ημέρα αναστήθηκε σύμφωνα με τις Γραφές)» [Α΄ Κορ. 15, 4] και δεν αρκείται στο προηγούμενο που ειπώθηκε κοινώς για όλα; Διότι και αυτό ήταν άγνωστο στους πολλούς. Γι’ αυτόν τον λόγο και εδώ αναφέρει τις Γραφές κατόπιν εμπνεύσεως, αφού κατανόησε αυτό το σοφό και θεϊκό νόημα.

Πώς λοιπόν κάνει το ίδιο και για τον θάνατο του Χριστού; Καθόσον και εκεί ο μεν σταυρός ήταν καταφανής σε όλους και σταυρωνόταν ενώπιον όλων, η αιτία όμως δεν ήταν γνωστή· διότι το ότι πέθανε μεν, το γνώριζαν όλοι, το ότι όμως έπαθε αυτό για τις αμαρτίες όλων των ανθρώπων, καθόλου δεν το γνώριζαν οι πολλοί αυτό. Γι΄ αυτό αναφέρει μαρτυρία από τις Γραφές.

Όμως αυτό αποδείχτηκε επαρκώς με όσα ειπώθηκαν σε μας. Πού λένε όμως οι Γραφές ότι ενταφιάστηκε και ότι θα αναστηθεί την τρίτη ημέρα; Με προτύπωση τον Ιωνά, τον οποίο και ο Ίδιος ο Χριστός αναφέρει όταν λέγει: «ᾫσπερ γὰρ ἐγένετο Ἰωνᾶς ὁ προφήτης ἐν τῇ κοιλίᾳ τοῦ κήτους τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας, οὕτως ἔσται καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς γῆς τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας (: Όπως δηλαδή τότε ο Ιωνάς ήταν τρεις ημέρες και τρεις νύχτες μέσα στη κοιλιά του κήτους, έτσι θα είναι και ο υιός του ανθρώπου μέσα στον τάφο και τα βάθη της γης επί τρία μερόνυχτα)» [Ματθ. 12, 40].

Με την βάτο στην έρημο. Όπως ακριβώς δηλαδή εκείνη φλεγόταν και δεν καιγόταν, έτσι και το σώμα εκείνο πέθανε μεν, αλλά δεν κρατήθηκε από τον θάνατο αιώνια. Αλλά και ο δράκοντας στον Δανιήλ αυτό υπαινίσσεται. Όπως ακριβώς δηλαδή εκείνος, αφού έλαβε την τροφή που του έδωσε ο προφήτης, σχίστηκε στη μέση, έτσι και ο Άδης αφού κατάπιε εκείνο το σώμα σχίστηκε, διότι το σώμα Του κατέκοψε την κοιλία του και αναστήθηκε. Εάν όμως θέλεις να ακούσεις αυτά και με λόγους, αυτά που τα είδες δια των τύπων, άκουσε τον Ησαΐα που λέγει: «Αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ (: Σηκώθηκε βίαια με θάνατο η ζωή του από τη γη)» [Ησ. 53, 8]  και «Κύριος βούλεται καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πληγῆς. ἐὰν δῶτε περὶ ἁμαρτίας, ἡ ψυχὴ ὑμῶν ὄψεται σπέρμα μακρόβιον· καὶ βούλεται Κύριος ἀφελεῖν  ἀπὸ τοῦ πόνου τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, δεῖξαι αὐτῷ φῶς καὶ πλάσαι τῇ συνέσει, δικαιῶσαι δίκαιον εὖ δουλεύοντα πολλοῖς, καὶ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν αὐτὸς ἀνοίσει (: Ο Κύριος θέλει να Τον αποδείξει καθαρό και να Τον απαλλάξει από την επενεχθείσα για την ενοχή των άλλων σε Αυτόν πληγή. Εάν προσφέρετε Αυτόν εξιλαστήριο θυσία για τις αμαρτίες σας, η ψυχή σας θα δει τη μακρόβιο και ατελεύτητη γενεά Του. Και ο Κύριος θέλει να αφαιρέσει τον πόνο της ψυχής Του, δείχνοντας σε Αυτόν φως και αναπλαστική δύναμη συνέσεως· πρόκειται να αποδείξει αθώο τον δίκαιο, που διακονεί καλώς πολλούς, και αυτών τις αμαρτίες Αυτός θα βαστάσει)» [Ησ. 53, 10-11] · και τον Δαβίδ πριν από τον Ησαΐα: «Ὃτι οὐκ ἐγκαταλείψεις τὴν ψυχήν μου εἰς ᾅδην, οὐδὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν (: Διότι δεν θα εγκαταλείψεις, Κύριε, την ψυχή μου στον Άδη, ώστε να εγκλειστεί σε αυτόν διαπαντός, καθόσον δεν θα επιτρέψεις στον εξαιρετικώς αφοσιωμένο σε εσένα Μεσσία να δοκιμάσει τη φθορά και την αποσύνθεση του τάφου)» [Ψαλμ. 15, 10].

Για τον λόγο αυτόν και ο Παύλος σε παραπέμπει στις Γραφές, για να μάθεις ότι αυτά δεν έγιναν απλώς και όπως έτυχε· διότι πώς ήταν δυνατόν όταν τόσοι προφήτες περιέγραψαν και ανακήρυξαν αυτά τόσους αιώνες πριν γίνουν, και για να μάθεις ακόμη ότι πουθενά η Γραφή δεν ονομάζει τον θάνατο του Χριστού πτώση στην αμαρτία, όταν μνημονεύει τον θάνατο του δεσπότη, αλλά τον θάνατο και την ταφή και την ανάσταση του σώματος.

«Καὶ ὅτι ὤφθη Κηφᾷ (: Και ότι εμφανίστηκε μετά την Ανάστασή Του, στον Κηφά (Πέτρο)». Αμέσως αναφέρει αυτόν που ήταν περισσότερο αξιόπιστος από όλους. «Εἶτα τοῖς δώδεκα· ἔπειτα ὤφθη ἐπάνω πεντακοσίοις ἀδελφοῖς ἐφάπαξ, ἐξ ὧν οἱ πλείους μένουσιν ἕως ἄρτι, τιν