Βασίλης Καραποστόλης

Η ελευθερία τής σκέψης και τα υποκατάστατά της (Βασίλης Καραποστόλης, Ομότ. Καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας τού Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών)

Όπως και αν την ορίσουμε, η έννοια τής ελευθερίας έχει πάντοτε στο κέντρο της τη δυνατότητα της επιλογής. Όταν είναι εφικτό να επιλέγει κάποιος εκείνο που επιθυμεί, ανεξάρτητα από το τι είναι, μπορούμε να πούμε ότι ενεργεί ελεύθερα, υπό τον όρο ότι δεν παραβιάζει ορισμένους κανόνες σχετικούς με την ωφέλεια τής κοινότητας στην οποία ανήκει. Ωστόσο, το ότι τον ελκύει ένα πράγμα, ένα πρόσωπο ή μία κατάσταση δεν σημαίνει και ότι η κίνησή του προς αυτά είναι οπωσδήποτε απόρροια μιας συνειδητής εκτίμησης. Είναι πιθανόν η προτίμησή του να εκδηλώνεται παρορμητικά ή με ανακλαστικό τρόπο ή να έχει τον χαρακτήρα μιας βεβιασμένης αντίδρασης απέναντι σε εσωτερικές αμφιβολίες: «Για να πάψω να μετεωρίζομαι ας διαλέξω κάτι, ό,τι και αν είναι. Καλύτερα να σταματώ απότομα μία αμφιταλάντευση από το να προσπαθώ να την επεξεργασθώ λογικά». Έτσι, ίσως φανεί πως με μία πράξη του κάποιος ρίχνει άγκυρα σε ένα λιμάνι, ενώ στην πραγματικότητα δεν ρίχνεται παρά σε μία ακόμη θαλασσοταραχή. Με δύο λόγια, οι πραγματικές επιλογές προϋποθέτουν τον πλοηγό που τον λέμε σκέψη. Και όταν λείπει η σκέψη, αρχίζει μία περιπλάνηση νοητική και πρακτική που, όσο κι αν μοιάζει κάποιες στιγμές με ελεύθερη κίνηση, δεν αξίζει ένα τέτοιο όνομα.

Στον καιρό μας η αποδυνάμωση γενικώτερα της σκέψης ως οδηγού τής πράξης συνιστά ένα από τα βαθύτερα προβλήματα και ένα από αυτά που πιο δύσκολα ομολογείται. Διαβάστε περισσότερα »

Οι νέοι φυγάδες – Στις ρίζες της ελληνικής παρακμής (Καραποστόλης Βασίλης, καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Είναι αλλόκοτο το θέαμα μιας κοινωνίας που ενώ απειλείται, αφήνει τις λίγες δυνάμεις της να σκορπίζουν, λες και δεν είναι δικές της και δεν της στοιχίζει να χάνονται. Μοιάζει σαν ο εγκέφαλος να μη μπορεί να δώσει τις απαραίτητες εντολές στους μυς και στα νεύρα. Όλα δείχνουν πως σ’ αυτήν την αδυναμία έχει αιχμαλωτισθεί η ελληνική κοινωνία.

Διαβάστε περισσότερα »

Από το υστέρημα στο απόθεμα – Αυτό που δεν έχουν οι Ευρωπαίοι (Καραποστόλης Βασίλης, καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Από τα πιο στέρεα στηρίγματα της ελληνικής κοινωνίας ήταν μέχρι πριν από μερικά χρόνια η ικανότητα να σκεπάζει τις ίδιες της τις πληγές. Το πόσοι και ποιοι έχαναν στον καθημερινό αγώνα για το υστέρημα, δεν φαινόταν και πολύ καθαρά. Αναμφίβολα, σε μερικές περιπτώσεις η ανημποριά ήταν εξόφθαλμη, από μακριά διακρινόταν το μέρος εκείνο του πληθυσμού που του ήταν αδύνατο να ορθοποδίσει μετά τα πλήγματα που είχε υποστεί. Διαβάστε περισσότερα »

Όταν τα δικά μας χείλη μένουν κλειστά… (Καραποστόλης Βασίλης, καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Όσο περισσότερες συνταγές δί­νονται τόσο η πάθηση χειρο­τερεύει. Μολονότι πολλοί υποφέ­ρουν πολύ από την ανίατη αρρώστια της πλήξης, και δεν βρίσκουν εύκολα τρόπους να εμποδίσουν τις επισκέψεις της. Φο­βούνται πως θα έρθει και θα χτυπήσει την πόρτα τους κατά το σούρουπο, και για να μη συμβεί αυτό ζητούν οδηγίες, ψάχνουν το φάρμακο. Περιοδικά και διαφημίσεις δεν παύουν να το χορηγούν σε διαρκώς αυξανόμενες δόσεις.

Διαβάστε περισσότερα »

Μη σε τρομάζει η πείρα των παππούδων (Καραποστόλης Βασίλης, καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Πρόσφατα ένα δημοσίευμα σε ιταλική εφημερίδα έφερε ξανά στο φως, μ’ έναν απροσδόκητο τρόπο, το πρόβλημα των ηλικιωμένων στον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Κάποιος μοναχικός συνταξιούχος δάσκαλος ζητούσε με αγγελία του να υιοθετηθεί από οι­κογένεια που θα ενδιαφερόταν να αξιοποιή­σει τα προσόντα του. Θα μπορούσε να συμ­βάλλει στη μόρφωση των παιδιών ή των εγ­γονιών, και γενικά, όπως ο ίδιος έγραφε, να είναι «κοινωνικά χρήσιμος». Διαβάστε περισσότερα »