Παλαιότερα έχουμε επισημάνει ότι η τεχνολογία δεν είναι απλώς ένα σύνολο εργαλείων. Είναι τρόπος να βλέπουμε τον κόσμο. Δεν επηρεάζει μόνο το τι κάνουμε, αλλά και το πώς σκεφτόμαστε, πώς σχετιζόμαστε, πώς αντιλαμβανόμαστε τον τόπο, τον χρόνο, τους άλλους, τη φύση, τον Θεό. Κι αυτό, όσο χρήσιμο κι αν είναι σε πρακτικό επίπεδο, δεν είναι πάντα ουδέτερο ή ακίνδυνο.

Ας ξεκινήσουμε από τον χρόνο. Η τεχνολογία μας έχει εθίσει στην ακατάπαυστη ροή: ειδοποιήσεις, μηνύματα, ενημερώσεις, όλα συμβαίνουν «σε πραγματικό χρόνο». Δεν περιμένουμε πια. Η αναμονή μας φαίνεται χάσιμο χρόνου. Όμως όταν δεν υπάρχει χρόνος για σιωπή, για περισυλλογή, για ωρίμανση, ο χρόνος γίνεται επιφανειακός. Χάνεται το βάθος του, και η φράση «το πλήρωμα του χρόνου» δεν έχει πια κανένα νόημα. Ο χρόνος καταλήγει απλώς μία μονάδα μέτρησης αποδοτικότητας που δεν σχετίζεται με το νόημα.

Όσον αφορά τον τόπο, η τεχνολογία έχει δημιουργήσει ένα είδος «παγκόσμιας α-τοπίας». Είμαστε παντού και πουθενά. Το Zoom καταργεί την απόσταση, το GPS μας λέει πού να πάμε χωρίς να ξέρουμε τον δρόμο, τα ψώνια φτάνουν στην πόρτα μας χωρίς να γνωρίσουμε κανέναν. Αυτό μοιάζει βολικό, αλλά ποια είναι η επίδραση στον τρόπο που σχετιζόμαστε με τον χώρο, τη γειτονιά, τον ναό, την κοινότητα; Ο τόπος δεν είναι πια χώρος εμπειρίας αλλά ένα «φόντο» πίσω από μία οθόνη.

Όσο για τη φύση, η τεχνολογία δεν την βλέπει πια ως μυστήριο ή δώρο, αλλά ως απόθεμα προς χρήση. Ένα δέντρο γίνεται «ξυλεία». Ένα ποτάμι, «υδροηλεκτρική δυνατότητα». Επιπλέον, χρησιμοποιούμε πια όρους της φύσης για να περιγράψουμε τεχνολογικές πραγματικότητες, θολώνοντας τα όρια. Λέμε «ιστός» για το διαδίκτυο, σαν να ήταν φυσικός οργανισμός. Λέμε «ιός» για κακόβουλα προγράμματα, λες και μιλάμε για ασθένεια. «Νέφος» για το cloud (χώρος αποθήκευσης στο διαδίκτυο), «περιβάλλον εργασίας», «μνήμη», «νευρωνικά δίκτυα». Αυτή η μεταφορά δεν είναι τυχαία – μας παρακινεί να εμπιστευτούμε κάτι που στην πραγματικότητα δεν κατανοούμε. Και μας κάνει να ξεχνάμε ότι η φύση έχει όρια και σκοπό, ενώ η τεχνολογία τα διαγράφει.

Η τεχνολογία δεν είναι μόνο κάτι που χρησιμοποιούμε – είναι και κάτι που μας χρησιμοποιεί. Όταν ανεβάζουμε φωτογραφίες ή μοιραζόμαστε προσωπικές στιγμές, νομίζουμε ότι απλώς εκφραζόμαστε. Όμως τα δεδομένα μας καταγράφονται, αναλύονται, πωλούνται. Οι ίδιες οι πλατφόρμες έχουν σχεδιαστεί για να μας κρατούν μέσα, να μας τραβούν την προσοχή, να μας κάνουν να επιστρέφουμε. Δεν είμαστε πια χρήστες – είμαστε το προϊόν. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι εμείς οι ίδιοι πρόθυμα απεμπολούμε την ιδιωτικότητά μας: επιλέγουμε να «ανεβούμε», να «φανούμε», να γίνουμε ορατοί και αναλώσιμοι μέσα στον ψηφιακό κόσμο. Οι επιλογές μας διαμορφώνονται από αλγορίθμους που δεν γνωρίζουμε και δεν ελέγχουμε. Και το πιο ύπουλο: δεν το νιώθουμε σαν καταναγκασμό, αλλά σαν ελευθερία.

Η τεχνολογία μας δίνει την ψευδαίσθηση της δύναμης – ότι όλα είναι δυνατά, εφικτά, ελεγχόμενα. Όμως κάθε ανθρώπινη δύναμη μέσα στην ιστορία είναι πεπερασμένη. Ό,τι κι αν νομίζουμε, δεν είμαστε κυρίαρχοι του χρόνου ούτε της φύσης. Αρκεί ένα φυσικό φαινόμενο (πυρκαγιά, σεισμός, έκρηξη ηφαιστείου, πλημμύρα κ.λπ.) για να θυμηθούμε πόσο ευάλωτοι είμαστε. Ο άνθρωπος δεν σώζεται τεχνικά, αλλά εντασσόμενος σε ένα πλαίσιο σχέσεων. Το κατεξοχήν πλαίσιο σχέσεων είναι η Εκκλησία, διότι, πρώτον, μας αναγεννά άνωθεν, εξ ύδατος και πνεύματος (Ιω 3:3-5), και δεύτερον, μας αναγεννά εν Χριστώ δια του Αγίου Πνεύματος. Αυτό που μας παρέχει ο Χριστός είναι ότι συγκροτούμε σχέσεις με τον Θεό αλλά και με τον κόσμο δι’ Αυτού και όχι απευθείας. Γι’ αυτό και οι μεταξύ των ανθρώπων απευθείας σχέσεις, ως κτιστές, είναι θνητές, δεν χαρίζουν σωτηρία. Σε αυτές αποκαλύπτεται μεν η σχέση με τον Θεό, αλλά ο Χριστός είναι προϋπόθεση για να συγκροτήσουμε σχέσεις με τον θνητό άλλο, τον οποίον αντέχουμε μόνο δια του Χριστού.

Η τεχνολογία ξεγελά τον άνθρωπο ότι μπορεί να τα κάνει όλα μόνος του και όλα τώρα, χωρίς να χρειάζεται να περιμένει τα Έσχατα. Η εσχατολογική προοπτική όμως δεν ακυρώνει τον κόσμο, αλλά τον τοποθετεί σε ένα νόημα που ξεπερνά την αθροιστική ισχύ της τεχνολογίας. Σε ένα νόημα που το χαρίζει ο Τριαδικός Θεός. Χρειάζεται μια στάση ταπείνωσης και διάκρισης – μια ματιά που βλέπει όχι μόνο τι μπορούμε να κάνουμε, αλλά τι κληθήκαμε να κάνουμε· όχι μόνο πώς να προχωρήσουμε, αλλά προς τα πού.

(Πηγή: Περιοδικό “Εφημέριος” Ιούλ. – Αύγ. 2025)