Μια πρώτη κατάθεση σεβασμού, ευγνωμοσύνης, αγάπης

Αρχιμανδρίτης Βασίλειος (Γοντικάκης), Προηγούμενος Ιεράς Μονής Ιβήρων (1936-2025). Από την Αγιορειτική Φωτοθήκη.

Ας αρχίσουμε με δικά του λόγια:
«Μπορούμε να πούμε πολλά ή και τίποτα».
«Το Άγιον Όρος μιλά με τη σιωπή του».
«Ήθελα να σας πω, πως είσαστε όλοι Αγιορείτες».

Με την τελευταία φράση άρχισε μια ομιλία του ο πατήρ Βασίλειος, ηγούμενος τότε της Μονής Σταυρονικήτα Αγίου Όρους, (κατά κόσμον Γοντικάκης), στο αμφιθέατρο της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Και μάλιστα, μπροστά σε ένα ετερόκλητο φοιτητικό ακροατήριο, αφού, όπως πάντα, στις ομιλίες του συμμετείχαν κυρίως φοιτητές από τους πιο συντηρητικούς μέχρι τους πιο ανήσυχους και ταραχώδεις, αλλά και εξωπανεπιστημιακοί· όπως και μερικές από τις σημαντικότερες μορφές της τέχνης και της διανόησης.

Για παράδειγμα ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης στην Θεσσαλονίκη, ο Διονύσης Σαββόπουλος στην Αθήνα.

Αλλά και η ίδια η φράση του, το «είσαστε όλοι Αγιορείτες» προκάλεσε, αμέσως, ιδιαίτερη εντύπωση στην αίθουσα!

Είχαν προηγηθεί λίγα δευτερόλεπτα αγιορειτικής σιωπής του ομιλητή, δηλαδή προσευχής, μετά την μικρή παρουσίαση που του έγινε.

Και μετά άρχισε τον υπέρ-λογο λόγο του που πάσχιζε, όχι να μας ξεσηκώσει, (δεν είχε ίδιον όφελος, δίκην πολιτευτή ή κομματάρχη), αλλά έμμεσα να μας… ξεκουνήσει. Να μας μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο περίλαμπρο, διαρκούς πνευματικής αίγλης, και με ρητά ρήματα να μας μεταφέρει με θεία, ποιητική και εκστατική έμπνευση τα άρρητα. Και όλο αυτό δεν ήταν ένα μείγμα συγκεκριμένων δόσεων προς τέρψη ή προς… έκσταση του ακροατηρίου, αλλά ο κόσμος του.

Λόγος βαθύτατα πνευματικός, προσωπικός, έκφραση και έξαρση του εσωτερικού του στοιχείου, του κόσμου του. Της ευφροσύνης που κυριαρχούσε την γενναία πνευματικά ύπαρξή του! Του μεταμορφωμένου κόσμου του. Από αυτά που γεύτηκε, ψηλάφησε, γνώρισε – οίδε.

Και ο μοναδικός αυτός λόγος απευθυνόταν, κατά το πλείστον, σε νέους ανθρώπους. Εξάλλου, το νέο κρασί έπρεπε να μπει σε νέους ασκούς. Και όποιος αντέξει…

Δεν ξέρω πόσο «αντεχόταν», γιατί θα έπρεπε να ενδώσεις και συ για να συμμετάσχεις προσωπικά στα πνευματικά τεκταινόμενα που προδιαγράφονταν ως όροι, τρόποι και τόποι ζωής αιώνιας.

Πέραν, φυσικά, από τις πρώτες εντυπώσεις οι οποίες ήταν πάντα άμεσα έντονες στις καρδιές και τις ψυχές των ανθρώπων!

Κεραυνοβόλες, θα έλεγα καλύτερα!

Σίγουρα όσοι ήθελαν συμβουλές επί τόπου, εντολές και λοιπές προτάσεις-λύσεις, συνταγές προς άμεση χρήση απογοητεύονταν. Οι απαντήσεις ήταν πέραν από τα προβλήματα σε έναν ευρύχωρο φωτεινό κόσμο στον οποίο μας προσκαλούσε, μας εισήγαγε. Εκεί δεν χωρούσαν λύσεις, αλλά μια τεράστια ευρυχωρία ζωής! Ένα διαρκές δόξα σοι ο Θεός!

Ουσιαστικά, απέναντι στην «πρόκληση» του εμπρηστικού «από άκτιστο φως» λόγο του θα έπρεπε και συ ο ίδιος να αναφλεχθείς. Αν δεν αναταραζόταν ολόκληρος ο δικός σου κόσμος, δεν είχες καμιά ελπίδα και κανένα δικαίωμα ή ευκαιρία μετοχής. Να έλθεις σε Θεία ευθυμία και αλλοίωση του είναι σου. Έστω, και τουλάχιστον, όσο κρατούσε αυτό το πάνυ λαμπρό ιερό συμπόσιο!

Αρχιμανδρίτης Βασίλειος (Γοντικάκης), Προηγούμενος Ιεράς Μονής Ιβήρων (1936-2025). Από την Αγιορειτική Φωτοθήκη.

Η μοναδική εκείνη σύναξη που δεν ήθελες να τελειώσει ποτέ! «Καλόν εστίν ημάς ώδε είναι»!

«Εσείς είσαστε ευτυχισμένος»; τον ρώτησε ένας φοιτητής του Οικονομικού της Νομικής και ο Γέροντας δέχτηκε ευχάριστα την πρόκλησή του και, κάνοντας πως δεν άκουσε καλά τον ρώτησε ο ίδιος: «Αν είμαι μεθυσμένος»;

Και πράγματι έπασχε μία Θεία μέθη, απ’ αυτήν που έπασχαν όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας.

Και ο Αρχιμανδρίτης Βασίλειος είχε ήδη καταθέσει ως τεκμήριο της πατερικότητάς του το σπουδαίο βιβλίο του, το «Εισοδικόν». Αυτό το οποίο ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης είχε χαρακτηρίσει ως το καλύτερο θεολογικό βιβλίο που γράφτηκε μετά το 1821.

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης μετά την δεύτερη ομιλία του πατρός Βασιλείου -(τα δάκτυλα μου αρνούνται ή υπολοίπονται να γράψουν γι’ αυτόν στο πληκτρολόγιο την λέξη «μακαριστού»)- για τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό του είπε με έξαρση: «Δεν μιλούσες εσύ, αλλά ο Άγιος Κοσμάς»! Ήμουν δίπλα και σας το εμπιστεύομαι.

Η πρώτη ομιλία του Γέροντα που έγινε στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης είχε τίτλο, ο «Άγιος Κοσμάς και ο κόσμος» και επειδή είχε μεγάλη επιτυχία συνεχίστηκε και την επόμενη μέρα. Δεν έγινε ποτέ κάτι ανάλογο. Στην δεύτερη, λοιπόν, ομιλία παρευρέθηκε και ο μεγάλος Θεσσαλονικιός πνευματικός δάσκαλος.

Ο πατήρ Βασίλειος, ηγούμενος, τότε, της ταπεινής αγιορείτικης Μονής Σταυρονικήτα, την οποία μετέτρεψε σε πνευματικό φάρο της οικουμένης, όταν οι φοιτητές οι οποίοι τον επισκέφθηκαν για να τον προσκαλέσουν να μιλήσει στο πανεπιστήμιο του είπαν τον προτεινόμενο τίτλο της ομιλίας, ο ίδιος τους είπε, βάλτε ότι θέλετε! Εγώ θα μιλήσω με θέμα: «Ένας τρελός βγάζει το άχτι του». (Ίσως να μπήκε αμέσως στο νόημα της πορείας του Αγίου Κοσμά που βγήκε στο κήρυγμα, όπως έλεγε στις διδαχές του, για να σώσει και τους αδελφούς τους).

Όπως και να έχει ο Γέροντας Βασίλειος ήταν εμπνευσμένος διά Χριστόν και εν πλήρη ευθυμία, σαλός που πάσκιζε να μας μεταδώσει τις θείες φλόγες του Μεταμορφωμένου και Αναστάντος Κυρίου.

Έτσι ένα Πάσχα, σε μια περίοδο που ο κόσμος προβληματιζόταν ιδιαίτερα έντονα για τον κίνδυνο πυρηνικού ολέθρου και αφανισμού, μετά την αναστάσιμη ακολουθία στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα μας είπε αυτά τα ορθόδοξα παράδοξα:
«Μας λένε ότι υπάρχει κίνδυνος πυρηνικού αφανισμού. Το φως της Αναστάσεως έχει καταστρέψει τα πάντα! Δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη καταστροφή»!

Και αυτή η Λαμπροφόρος κοσμοχαλασιά του σύμπαντος η οποία ήδη έχει συμβεί ή έχει επιτευχθεί, γλύκανε και ανάστησε ακόμη περισσότερο τις άγονες και άτονες ψυχές μας!

Χαρά Θεού και επ-Ανάσταση μέσα μας!

Έμοιαζε η φράση του αυτή να ήταν μια με-Θει-στική απόδοση της Ανάστασης του Κυρίου από κάποιον που την βίωσε εν τη κλάσει του άρτου και εν πόσει του αίματος του Κυρίου στην οποία ο ίδιος προέστη. Όσο για το με-Θει-στική ήταν μια προσπάθεια συγχώνευσης του Θεία στην μέθη. Άλλωστε η δική του θεία μέθη ίσως να ξεπερνούσε την νηφάλιο μέθη και να οδηγούσε σε πολύ πιο εκστατικές πνευματικές καταστάσεις.

Όπως για παράδειγμα το βίωμα που μας μεταφέρει ο ίδιος από τον «πνευματικό του φιλόσοφο», τον Αββά Ισαάκ τον Σύρο, στο βιβλιαράκι που έγραψε, «Αββάς Ισαάκ ο Σύρος, Ένα πλησίασμα στον κόσμο του» (τι τρομερό βιβλίο, τι όμορφη εισαγωγή και παρουσίαση στον τρόπο της πνευματικής ζωής!).

Γράφει ο Αββάς Ισαάκ: «Πολλάκις, ότε ταύτα έγραφον, υπελοίποντό μου οι δάκτυλοι επί τον χάρτην και ουχ υπέφερον κατέναντι της ηδονής της εμπιπτούσης εν τη καρδία μου και τας αισθήσεις κατασιγαζούσης». (Υπελοίποντο= εξασθενούσαν, ατονούσαν, παρέλυαν).

Σε ένα άλλο σημείο του βιβλίου γράφει ο πατήρ Βασίλειος: «Όταν διαβάσης και τον αγαπήσης [τον Αββά Ισαάκ], σε κάνει να μην μπορής να διαβάσης τίποτε άλλο».

Και λίγο πιο κάτω αναφέρει επίσης: «Δεν σου κάνει όρεξη να φας άλλη τροφή, όταν το στόμα σου γλυκανθή από τη γεύση και νοστιμάδα του ώριμου καρπού· του ουράνιου μάννα, που πλάστηκε από το υλικό της γης και ανέβηκε με τη ζύμη της μελλούσης Βασιλείας».

Πράγματι! Αυτήν ζημιά την υποστήκαμε από τον πατέρα μας Βασίλειο! Ο λόγος του είτε γραπτός είτε προφορικός ανέβασε κατά πολύ τον πήχυ αποδοχής θεολογικού ή εκκλησιαστικού λόγου.

Ή ακόμη και δοκιμιακού και φιλοσοφικού. Κάθε λόγου που είχε αξιώσεις ευρύτερων πνευματικών διαστάσεων, ακόμη και λογοτεχνικών.

Θυμάμαι, σε εκείνα τα χρόνια των αμφιθεάτρων και των μεγάλων πολιτικών συγκεντρώσεων να χαρακτηρίζω λόγους στοχαστών και κυρίως πολιτικών -με κάποια ευρύτητα στο περιεχόμενο των ομιλιών τους- ότι ο λόγος τους αυτοκτονεί στα πέντε μέτρα! Αν όχι στα πέντε εκατοστά!

Κάτι το οποίο δεν περνούσε απαρατήρητο από ανθρώπους που πεινούσαν και διψούσαν για λόγο ζωής και οι οποίοι ξεχείλιζαν τις αίθουσες, όπου ο Γέροντας μοίραζε αντίστοιχους λόγους, σωτήριους λόγους ύπαρξης και όχι επίσημα άλλοθι χαμοζωής. Να μην πω κυλίσματος στην λάσπη των λογής λογής συμφερόντων και της ματαιότητας!

Θα πρέπει, επίσης να πούμε, πως ουσιαστικά η παρουσία του Γέροντα Βασιλείου στα μεταπολιτευτικά φοιτητικά αμφιθέατρα ήταν ένα σκάνδαλο.

Τώρα, όμως, τι έχουμε να πούμε μπροστά στην μεγάλη μας απώλεια, όπως είθισται να λέμε σε ανάλογες περιπτώσεις;

Απέσβετο και λάλον πυρ;

Απέσβετο και θείον πυρ;

Χάσαμε διά παντός τον δικό μας πνευματικό φιλόσοφο;

Ο πατήρ Βασίλειός μας γράφει στο βιβλίο του για τον Αββά Ισάακ:
«Ο ᾿Αββᾶς Ἰσαὰκ ὑπάρχει.
Θὰ μποροῦσε νὰ μὴ γράψη τίποτε. Καὶ πάλι τίποτε ἀπὸ τὴ χάρη καὶ τὸν πλοῦτο του δὲν θὰ χανόταν.
Επειδὴ ὅμως ἐμεῖς δὲν ἔχομε δέκτες νὰ πιάσωμε ὅλη αὐτὴ τὴν ἐν σιγῇ ἀκτινοβολία του, ἀπὸ ἀγάπη πιάνει καὶ γράφει.
‘᾿Αγαπητοί, διότι γέγονα μωρός, οὐχ ὑπομένω φυλάξαι τὸ μυστήριον ἐν σιωπῇ, ἀλλὰ γίνομαι ἄφρων, διὰ τὴν τῶν ἀδελφῶν ὠφέλειαν’».

Οπότε επιτρέψτε μου:
Ο πατήρ Βασίλειος ὑπάρχει!
Θὰ μποροῦσε νὰ μὴ γράψη τίποτε. Καὶ πάλι τίποτε ἀπὸ τὴ χάρη καὶ τὸν πλοῦτο του δὲν θὰ χανόταν.
Επειδὴ ὅμως ἐμεῖς δὲν ἔχομε δέκτες νὰ πιάσωμε ὅλη αὐτὴ τὴν ἐν σιγῇ ἀκτινοβολία του, ἀπὸ ἀγάπη πιάνει καὶ γράφει.
«᾿Αγαπητοί, διότι γέγονα μωρός, οὐχ ὑπομένω φυλάξαι τὸ μυστήριον ἐν σιωπῇ, ἀλλὰ γίνομαι ἄφρων, διὰ τὴν τῶν ἀδελφῶν ὠφέλειαν».

Έτσι, ο μέχρι τώρα εν ζωή πνευματικός μας άρχοντας, πλέον, θα είναι ανάμεσά μας και δίπλα μας εσαεί. Όπως μια φορά που βαρυγκώμησα από τα θλιβερά της ζωής και τον κάλεσα νοερώς έντονα, και μάλλον απαιτώντας του και τον λόγο, και όταν αργότερα τον συνάντησαν σε κάποια εκδήλωση μου ζητούσε επιμόνως να του πω τι συμβαίνει… Αυτό έγινε χωρίς να του αναφέρω εγώ τίποτε. Είχε πάρει το απελπισμένο μήνυμα, την έκκληση. Και θα έπραξε και εκείνος από την μεριά του τα δέοντα.

Και στο πιθανό ερώτημα αν ήταν Άγιος θα έλεγα χωρίς επιφύλαξη πως ήταν ένας σύγχρονος Πατέρας της Εκκλησίας. Οπότε…

Να έχουμε την ευχή και την ευλογία του!

Εκατομμύρια ευχαριστώ για την ζωή, χαρά Θεού – Ανάστασης που μας μετάγγισε!

(Πηγή: pemptousia.gr)