H βοήθεια προς τις φτωχές χώρες της Aφρικής, για να προσαρμοστούν στις κλιματικές αλλαγές, δεν πρέπει να θεωρείται φιλανθρωπία αλλά αποζημίωση για όσα έχουν υποστεί εξαιτίας της δράσης των πλούσιων χωρών Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ έχει δηλώσει ότι τα δύο βασικά θέματα στην ατζέντα της συνάντησης των οκτώ ισχυρότερων οικονομικά κρατών στον κόσμο (G8), που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούλιο, θα είναι η φτώχεια στην Αφρική και οι αλλαγές στο κλίμα του πλανήτη. Πρόκειται για γνωστά θέματα, τα οποία μάλιστα συνδέονται το ένα με το άλλο. Το ταξίδι που πραγματοποίησα σε ένα χωριό της επαρχίας Tigre, στη Νότια Αιθιοπία, δείχνει το γιατί.

Έλλειψη νερού Ένα πρωί με πήγαν στις όχθες ενός ξεροπόταμου στην άκρη του χωριού. Εκεί, αγρότες έσκαβαν ένα χαντάκι για να αποκτήσουν πρόσβαση στο ελάχιστο νερό που είχε μείνει στον πυθμένα, περίπου δύο μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Μου εξήγησαν ότι μέχρι πρόσφατα υπήρχε νερό στο ποτάμι όλη τη διάρκεια του χρόνου, όμως τώρα το ποτάμι αυτό σταματά να κυλά την περίοδο της ξηρασίας. Το νερό εμφανίζεται στην κοίτη μόνον όταν ξεκινά η περίοδος των βροχοπτώσεων, το καλοκαίρι. Μέχρι να έρθει η περίοδος αυτή, οι κοινότητες που διψούν σκάβουν για να βρουν νερό – αν μπορέσουν να το βρουν και αν καταφέρουν να καλύψουν το κόστος για να το αντλήσουν. Στη Βόρειο Αιθιοπία, όπως και στο μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής, ο κύκλος των βροχοπτώσεων έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια. H ζωή στα χωριά αυτά εξαρτάται από δύο σοδειές: μια που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια των μικρών βροχοπτώσεων, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, και μια, πιο μεγάλη ακόμα, που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια των ισχυρότερων βροχοπτώσεων, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα τελευταία χρόνια οι βροχοπτώσεις τον Μάρτιο και τον Απρίλιο έχουν σταματήσει εντελώς, ενώ δεν βρέχει σταθερά (όπως παλιότερα) ούτε την περίοδο του καλοκαιριού. H πείνα κάνει την εμφάνισή της. Σχεδόν τα μισά παιδιά έχουν πολύ χαμηλότερο βάρος από το κανονικό. Στο μεγαλύτερο μέρος της Υποσαχάριας Αφρικής, ιδιαίτερα στην περιοχή Sahel (είναι η περιοχή που βρίσκεται νοτίως της ερήμου της Σαχάρας), οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία 25 χρόνια. H μείωση αυτή συνέπεσε με αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους, γεγονός που αποτελεί ένδειξη πως η μείωση των βροχοπτώσεων είναι αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Ανάπτυξη, όχι κυανόκρανους H μείωση των βροχοπτώσεων δεν προκαλεί μόνο λιμούς και χρόνια πείνα αλλά και βία, καθώς οι άνθρωποι συγκρούονται για να εξασφαλίσουν νερό και τρόφιμα που σπανίζουν. Όταν ξεσπά η βία σε περιοχές με έλλειψη νερού, όπως στο Νταρφούρ του Σουδάν, οι δυτικοί πολιτικοί ηγέτες τείνουν να βλέπουν το πρόβλημα με πολιτικούς όρους. Αν αναλάβουν δράση, το μόνο που κάνουν είναι να κινητοποιούν τις ειρηνευτικές δυνάμεις, να επιβάλουν κυρώσεις και να ζητούν ανθρωπιστική βοήθεια. Όμως, το Σουδάν, όπως και η Αιθιοπία χρειάζονται αναπτυξιακή στρατηγική για την καταπολέμηση της πείνας και της λειψυδρίας περισσότερο από όσο χρειάζονται κυανόκρανους. Οι στρατιώτες, άλλωστε, δεν μπορούν να διατηρήσουν την ειρήνη ανάμεσα σε απεγνωσμένους και πεινασμένους ανθρώπους. Οι φτωχές αφρικανικές περιοχές πρέπει να λάβουν βοήθεια για να «προσαρμοστούν» στις αλλαγές του κλίματος, ώστε να ξεφύγουν από τη φτώχεια.

Δώστε τους τεχνολογία Περιοχές στις οποίες υπάρχει έλλειψη νερού, όπως η Αιθιοπία και το Σουδάν, μπορούν να προσαρμοστούν, τουλάχιστον εν μέρει, με τη βοήθεια προηγμένων τεχνολογιών που βοηθούν στη συλλογή βρόχινων υδάτων, τη βελτίωση των δεξαμενών για νερό, την κατασκευή βαθιών πηγαδιών και την υιοθέτηση τεχνολογιών στη γεωργία που εκμεταλλεύονται με τον καλύτερο τρόπο τις σπάνιες αυτές βροχοπτώσεις. H καλύτερη διαχείριση της γης (όπως είναι η αναδάσωση κατεστραμμένων δασών, για παράδειγμα) μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση των υπόγειων αποθεμάτων νερού. Οι φτωχές χώρες δεν μπορούν να πληρώσουν μόνες τους αυτές τις τεχνολογίες. Ούτε θα έπρεπε. Το να βοηθήσει κανείς τις φτωχές χώρες – στην Αφρική και αλλού – να προσαρμοστούν στις κλιματικές αλλαγές, δεν θα πρέπει να θεωρείται φιλανθρωπία, αλλά αποζημίωση για όσα έχουν υποστεί οι φτωχότεροι άνθρωποι του πλανήτη. Στις χώρες αυτές έχουν δοθεί, εδώ και δεκαετίες, υποσχέσεις για βοήθεια προκειμένου να ξεφύγουν από τη φτώχεια, αλλά χωρίς αντίκρυσμα. Ο κόσμος θα πρέπει επίσης να περιορίσει τους μελλοντικούς κινδύνους για τον πλανήτη μειώνοντας τις εκπομπές ρύπων, ώστε να καταπολεμηθεί το φαινόμενο θερμοκηπίου που είναι η κύρια πηγή της αλλαγής του κλίματος. Αν ο κόσμος δεν μπορέσει να περιορίσει τις μελλοντικές αλλαγές κλίματος, η αύξηση της θερμοκρασίας, οι πλημμύρες, οι πιο ισχυρές τροπικές καταιγίδες, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η εξάπλωση των τροπικών ασθενειών θα αποτελέσουν τεράστια απειλή για ολόκληρο τον πλανήτη. H προσπάθεια να ελεγχθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου απαιτεί δεκαετίες δράσης. Όμως, αν αναλογιστούμε πόσα χρόνια χρειάζονται για να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο παράγεται ενέργεια στον κόσμο, πρέπει να ξεκινήσουμε αυτή τη δράση τώρα – και οι πλούσιες χώρες πρέπει να ηγηθούν της προσπάθειας αυτής.

Έχουν δικαίωμα… Αποτελεί ειρωνεία το ότι η Αμερική, η χώρα που θέλει να φαίνεται ως υπέρμαχος της δημοκρατίας και των φτωχών και αδυνάτων χωρών, προσφέρει τη μικρότερη βοήθεια ως ποσοστό του ΑΕΠ και αρνείται να συμμετάσχει στις παγκόσμιες προσπάθειες για τον έλεγχο του φαινομένου του θερμοκηπίου. Και είναι ακόμη μεγαλύτερη η ειρωνεία, αν αναλογιστούμε ότι αφρικανικές χώρες – όπως η Αιθιοπία – στέκονται στο πλευρό των ΗΠΑ στη μάχη για την ελευθερία και ενάντια στην τρομοκρατία και ας αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα πείνας και ασθενειών. Επιπλέον, χώρες όπως η Αιθιοπία κάνουν σημαντικές προσπάθειες για να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν λάβει τη βοήθεια που τους έχουν υποσχεθεί εδώ και χρόνια οι πλουσιότερες χώρες. Οι Αφρικανοί που υποφέρουν από την πείνα και τη λειψυδρία, όπως και οι φτωχοί άνθρωποι παντού, έχουν το δικαίωμα να ζητούν πολλά περισσότερα από όσα δίνουν οι ΗΠΑ και άλλες πλούσιες χώρες.

Project Syndicate 2005

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ

(Πηγή:’ΤΑ ΝΕΑ’ 2/4/2005)