Πιθανόν λίγοι να γνωρίζουν την Intergovernmental Committee for Climatic Changes (Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές, ICCC και GIEC στους αγγλοσαξονι­κούς και γαλλόφωνους χώρους αντιστοίχως), η οποία αριθμεί στους κόλπους της εκατοντάδες ειδικών επι­στημόνων από πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Οι ειδικοί αυτοί επιστήμονες εργάζονται σο­βαρά πάνω στις παρατηρούμενες αλλαγές και μεταβο­λές των κλιματικών παραμέτρων, που τείνουν να μεταβάλουν τις μέχρι σήμερα δεδομένες συνθήκες λει­τουργίας χερσαίων και υδάτινων οικοσυστημάτων. Με την τιμητική διάκριση του βραβείου Nobel για την παγ­κόσμια προσφορά στη σύσταση μοντέλων προβλέψεως κλιματικών αλλαγών, η επιτροπή μέσα από ένα αισιό­δοξο σενάριο προβλέπει, μεταξύ άλλων, για το τέλος του αιώνα αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,8°C και άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά περίπου 40cm (1). Πρέπει να αναφερθεί ότι το φαινόμενο του θερμοκη­πίου που ενοχοποιείται για την αυξημένη θερμοκρασία δεν είναι γεγονός των τελευταίων δεκαετιών. Είναι φυ­σικό φαινόμενο, το οποίο καθιστούσε εδώ και χιλιετίες τη γη βιώσιμη διατηρώντας μία μέση για όλη τη γη θερ­μοκρασία 15° C, με πρώτο θερμοκηπιακό αέριο τους υδρατμούς και όχι το CΟ2. Χωρίς αυτό το φαινόμενο η θερμοκρασία θα είχε τιμή -18°C, αλλάζοντας τους όρους του παιχνιδιού για την επιβίωση των οργανισμών. Μεταξύ των συμμετεχόντων ερευνητών, φυσικό είναι να υπάρχει κι ένας αριθμός ειδικών που παραμένουν σκεπτικιστές μπροστά στις προβλέψεις της ΔΕΚΑ. Αν και οι αμφισβητήσεις απηχούν προς πολλές κατευθύν­σεις, θα μπορούσαν χονδρικά και όχι σαφώς να χωρι­σθούν σε δύο κατηγορίες.

Η πρώτη αμφισβητεί μεγάλη προέλευση του CΟ2 από ανθρώπινες δραστηριότητες (ανθρωπικό CΟ2) και την αναλογική συμβολή του στην αύξηση της θερμοκρα­σίας. Η δεύτερη αμφισβητεί το κατά πόσο η αύξηση συγκεντρώσεως CΟ2 και η δημιουργία του θερμοκηπιακού φαινομένου είναι το αίτιο ή το αιτιατό της αυξη­μένης θερμοκρασίας κατά τα τελευταία 30 χρόνια.

Σαφώς οι εκπομπές του CΟ2 είναι ασύγκριτα μεγαλύ­τερες από τις απορρέουσες από ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι φυσικές εκπομπές του CΟ2 υπολογίζονται σε 200 εκατομμύρια τόνους ανά έτος παγκοσμίως, σε σύγκριση με τα 8 εκατομμύρια τόνων ανά έτος προερ­χομένων από ανθρώπινες δραστηριότητες. Είναι αστείο λοιπόν να επιτιθέμεθα στα δύστυχα 4% ανθρωπικού CΟ2 ως αιτία αυξήσεως της θερμοκρασίας, διατείνονται οι μεν και φαίνεται να έχουν δίκαιο. Στη σκηνή όμως τώρα εμφανίζεται και τρίτος πρωταγωνιστής: η φωτοσυνθετική επιφάνεια των φυτών. Ένας από τους ρόλους της είναι να διατηρεί το CΟ2 της ατμό­σφαιρας σταθερό (2) (330ppm). Η προσθήκη των 8 εκατομμυρίων τόνων CΟ2, ανθρωπικής προ­έλευσης, στη ζυγαριά της ατμόσφαιρας, αν και μικρή, είναι αρκετή για να επιδεινώσει το θερμοκηπιακό φαινόμενο, στο σχηματισμό του οποίου πρέπει να ειπω­θεί, σημαντικότερο ρόλο παίζουν οι τεράστιες πο­σότητες υδρατμών εξατμισιδιαπνευστικής προελεύσεως. «Έτσι το ανθρωπικό CΟ2 μπορεί να μην είναι ο μόνος πα­ράγοντας αύξησης της μέσης θερμοκρασίας. Συμβάλλει όμως σ’ αυτήν», επιλέγει ο αντιπρόεδρος τής ΔΕΚΑ Jean-Pascal van Ypersele, φυσικός και καθηγητής κλιματολογίας στο Πανεπιστήμιο Louvain (ΒΕ). Πάντως η ισορροπία όλου του συστήματος δί­δεται από συνάρτηση πολυπαραγοντική, που οι προβλέψεις της φαίνονται επισφαλείς δεδομένου ότι δεν πρόκειται για ένα απλό ισοζύγιο «πόσο CΟ2 πήρε, πόσο Η2Ο έδωσε».

Ως προς τη δεύτερη αμφισβήτηση αιτίου και αιτιατού, αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύεται, είναι η αύξηση της θερμοκρασίας, που είναι η αιτία και ως επακόλουθο αυτής φέρεται να είναι η αύξηση συγκεντρώσεως του CΟ2. Όντως, κατά τη διάρ­κεια των γεωλογικών αιώνων, μια αύξηση της θερμοκρασίας αποδιδόμενη σε παράγοντες αστρονομικούς, προκάλεσε αύξηση της θερμο­κρασίας των ωκεανών, καθιστώντας τους λιγό­τερο ικανούς να απορροφήσουν και να διαλύσουν όσες ποσότητες CΟ2 είχαν τη δυνα­τότητα να απορροφήσουν και να διαλύσουν ως τότε (3). Έτσι ένα αρκετά μεγάλο μέρος CΟ2 πα­ρέμενε στην ατμόσφαιρα, αποτελώντας ένα από τα θερμοκηπιακά αέρια. Πιθανόν να είναι έτσι για τους παρελθόντες γεωλογικούς κανόνες, όμως άπαξ και ποσότητες CΟ2 συμβάλλουν στη δημιουργία θερμοκηπιακού φαινομένου, αυτό μοιραίως θα πυροδοτήσει νέα άνοδο της θερμο­κρασίας. Αλλά για να ξαναδώσουμε το λόγο στον αντιπρόεδρο της ΔΕΚΑ: «Μπορεί κατά τη διάρκεια των γεωλογικών αιώνων αιτία να ήταν η υψηλή θερμοκρασία, μετά όμως τη Βιομηχα­νική Επανάσταση αιτία έγινε η υψηλή συγκέν­τρωση CΟ2 και όχι το αντίθετο. Δεν θα πρέπει πάντως να «μπερδεύουμε» τις χρονικές κλίμακες ενός φαινομένου».

Για τον πολύ κόσμο, λίγη σημασία έχει ποιο είναι το αίτιο και ποιο το αιτιατό. Το βέβαιο είναι ότι οι αλλαγές μακροκλιματικών παραμέτρων είναι γεγονός, με ό,τι συνεπάγε­ται αυτό στη λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων. Όμως είναι επίσης βέβαιο ότι η γή μας «από κατασκευής» είναι προικισμένη με ομοιοστατικούς μηχανισμούς, οι οποίοι λειτουργών­τας αναδραστικά συμβάλλουν κάθε φορά να επανέρχεται το σύστημα γη σε ισορροπία. Εκείνο που είναι άγνωστο και αβέβαιο είναι τι είδους ισορροπία επίκειται στο τέλος του αιώνα σ’ ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα.

________________

(1) Για την αλλαγή του pH των ωκεανών λόγω ελάττωσης της ικανότητάς τους να διαλύσουν CΟ2 (θερμοκηπιακού αερίου) που θα προκαλέσει η αύξηση της θερμοκρασίας, πιθανόν να επανέλθουμε.

(2) Απορροφά CΟ2 για να φωτοσυνθέσει και αποδίδει CΟ2 με την αναπνοή και φωτοαναπνοή σε αναλογία περίπου 4/1.

(3) Είναι γνωστό από τη Χημεία ότι χαμηλές θερμοκρασίες διαλυμάτων, απορροφούν και διαλύουν μεγαλύτερες πο­σότητες CΟ2 παρά υψηλές τέτοιες.

Βιβλιογραφικά δεδομένα αντλήθηκαν από το: Research*eu, Avril 2010, Νο63, p.6-19, (ειδικό αφιέρωμα στο κλίμα).