Αδιαμφισβήτητο μέσο πληροφόρησης, διασκέδασης και ισχυρό εργαλείο εκπαίδευσης για το παιδί, το διαδίκτυο μπορεί -δυστυχώς- να αποτελέσει και «διαβατήριο» εισαγωγής του σε ακατάλληλους χώρους, εικόνες ή εμπειρίες. Εμείς πώς μπορούμε να το προστατεύσουμε; Τι γίνεται όταν η περιπλάνηση στον Παγκό­σμιο Ιστό φέρνει το παιδί αντιμέτωπο με προϊ­όντα πορνογραφίας; Το Ιντερνετ είναι ένα «παράθυρο στον κό­σμο», είναι όμως και μια κερκόπορτα από την οποία μπορούν να φτάσουν στα αθώα μάτια του παιδιού σκηνές και εικόνες που να τραυματίσουν την ψυχή του. Στον μαγικό κό­σμο του Ιντερνετ όλα απέχουν λίγα μόνο… «κλικ». Μέσα σε δευτερόλεπτα, ένα πα­ράλληλο σύμπαν ανοίγεται σε απόσταση 50 εκατοστών από τα μάτια του…

Τί γίνεται όταν η περιπλάνηση στον Παγκό­σμιο Ιστό φέρνει το παιδί αντιμέτωπο με προϊ­όντα πορνογραφίας ή όταν το παιδί χρησι­μοποιεί το Ιντερνετ προκειμένου να αντλή­σει πληροφόρηση γύρω από το σεξ; Σύμφω­να με μελέτες, ο μέσος όρος ηλικίας της πρώ­της έκθεσης ενός παιδιού σε πορνογραφικό υλικό στο διαδίκτυο δεν ξεπερνά τα 11 έτη. Ποιές όμως μπορεί να είναι οι επιπτώσεις της πρώιμης έκθεσης των παιδιών σε πορνογρα­φικό υλικό, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη την τεράστια δύναμη της εικόνας και την παντο­δυναμία του μέσου που, στα μάτια παιδιών και εφήβων, κατέχει μανικές διαστάσεις;

Οι επιρροές, τόσο στην ψυχολογία όσο και τη συμπεριφορά του παιδιού είναι καταλυ­τικές, τονίζουν οι ειδικοί. «Τα παιδιά που κάνουν χρήση ιστοσελίδων πορνογραφικού περιεχομένου (ΙΠΠ) έχουν τριπλάσιες πιθανό­τητες να εμφανίσουν προβλήματα συμπερι­φοράς και διπλάσιες πιθανότητες να έχουν οριακό δείκτη κοινωνικοποίησης», σημειώ­νει ο ιατρός, επιστημονικός συνεργάτης της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γιώργος Κορμάς.

Επιπλέον, η έκθεση σε τέτοιου είδους υλικό μπορεί να ασκήσει καταλυτική επίδραση στη διαμόρφωση της σεξουαλικής συμπεριφο­ράς του παιδιού/εφήβου.

«Η εφηβεία είναι πολύ σημαντική περίοδος του ανθρώπου, που χαρακτηρίζεται από τη σεξουαλική ανάπτυξη. Οι έφηβοι είναι πι­θανό να καταφύγουν στην πορνογραφία μέ­σω του Διαδικτύου, σε μια προσπάθεια να μάθουν περισσότερα γύρω από το σεξ».

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Μονά­δας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 600 παιδιών από την Αττική, το 19,5 % των παιδιών 14 -16 χρόνων δηλώνουν ότι έχουν μπει σε ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου. Μά­λιστα, τα αγόρια φάνηκε πως έχουν 11 φο­ρές περισσότερες πιθανότητες να κάνουν κά­τι τέτοιο, σε σχέση με τα κορίτσια. Το μικρό ποσοστό των κοριτσιών που αναφέρουν πρόσβαση σε τέτοιο περιεχόμενο αποδίδεται σε δύο κύριους παράγοντες: πρώτον, στο ότι οι γυναίκες προτιμούν τον ερωτικό ρομαντισμό από την πορνογραφία και, δεύτερον, στο ότι είναι δύσκολο για ένα κορίτσι να αναφέρει σεξουαλικές συμπεριφορές που δεν είναι κοινωνικά αποδεκτές.

[…]

«Η μεγάλη έκθεση ενός παιδιού σε τέτοιες εικόνες θα επηρεάσει τη σε­ξουαλική ζωή του στο μέλλον. Το παιδί έχει ανάγκη από ένα κλίμα που να προάγει την αγάπη και το ρομα­ντισμό και αντ’ αυτού έρχεται αντι­μέτωπο με πολύ σκληρές εικόνες. Πρέπει και ο γονιός να κάνει κάτι γι’ αυτό, να μην περιμένει το παιδί να ενημερωθεί από πορνογραφικά sites», προσθέτει ο κ. Κορμός.

Βέβαια, υπάρχει κι ένας σημαντι­κός αριθμός παιδιών που εκτίθενται στην πορνογραφία παρά τη θέ­ληση τους. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Hampshire, σε 1.500 ανήλικους χρήστες του Διαδικτύου διαπιστώθηκε ότι τα 2/3 των παιδιών που εκτίθενται σε σε on-line πορνογραφικό υλικό δεν επι­λέγουν την έκθεσή τους, αλλά αυ­τή συμβαίνει τυχαία.

Δυσάρεστες συνέπειες Σε κάθε περίπτωση, η έκθεση των εφήβων στην πορνογραφία μπορεί να ωθήσει σε πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα και σε παθολογι­κές ή ανεύθυνες σεξουαλικές συ­μπεριφορές. Δεκάδες έρευνες συν­δέουν αυτή την πρώιμη έκθεση με την αύξηση των ανεπιθύμητων κυή­σεων στην εφηβεία αλλά και με αυ­ξημένη συχνότητα εμφάνισης σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημά­των στις μικρές ηλικίες.

«Η πορνογραφία οποιουδήποτε τύπου θεωρείται ότι δημιουργεί στον καταναλωτή στρεβλές, δυσλειτουργικές αντιλήψεις σχετικά με τους σεξουαλικούς ρόλους και, ως εκ τούτου, ενισχύει το ψυχολο­γικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο μπορεί να αναπτυχθούν σεξουαλι­κές παρεκκλίνουσες ή και παραβατικές συμπεριφορές», υπο­γραμμίζει ο ψυχίατρος, διευθυντής Ψυχιατρικής Κλινικής 414 ΣΝΕΝ και πρόεδρος της Ελληνικής Εται­ρείας Μελέτης και Πρόληψης της Σεξουαλικής Κακοποίησης, δρ Ορέστης Γιωτάκος.

Ακόμη κι αν δεν οδηγήσει σε απο­κλίνουσες σεξουαλικές συμπερι­φορές, ωστόσο, το πορνογραφικό υλικό «διδάσκει» στάσεις και αντι­λήψεις γύρω από το σεξ. «Ερευνες σε Βορειοαμερικανούς ανήλικους και ενήλικους σπουδαστές απο­δεικνύουν ότι το διαδίκτυο έχει την ίδια ή και σημαντικότερη επίδραση στις σεξουαλικές αντιλήψεις και στάσεις απ’ ό,τι η οικογένεια τους», προσθέτει ο δρ Γιωτάκος.

Τυχαία έκθεση Αν, πάλι, η έκθεση του παιδιού γί­νει τυχαία και ειδικά αν μιλάμε για ηλικίες κάτω των 10 ετών, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το παιδί να σο­καριστεί από αυτά που θα δει και το σοκ αυτό να οδηγήσει ακόμη και σε εφιάλτες. Μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία του παιδιού, μπορεί όμως να λειτουργήσει και αντί­στροφα: να του κινήσει την πε­ριέργεια να ψάξει κι άλλο τέτοιο υλικό, κινδυνεύοντας ακόμη και από εθισμό!

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η πα­ρατεταμένη έκθεση ενός παιδιού ή εφήβου (ομοίως και ενός ενηλίκου) σε πορνογραφικό υλικό στο διαδί­κτυο έχει προοδευτική επίδραση, που μπορεί να καταλήξει έως και σε εξάρτηση του χρήστη. «Η πιθανή εγκαθίδρυση μιας ιδιότυπης εξάρ­τησης από τη χρήση του Διαδικτύου ενδέχεται να περιλαμβάνει στοιχεία που χαρακτηρίζουν και τις φαρμα­κευτικές εξαρτήσεις, όπως διατα­ραχές του θυμικού, συμπτώματα ανοχής, απόσυρσης, κατάθλιψης και αμφιθυμικές συμπεριφορές», εξηγεί ο δρ Γιωτάκος.

Ανησυχητικό είναι επίσης το γεγο­νός ότι το παιδί, εκτιθέμενο σε τέ­τοιες σκηνές, οδηγείται σε πρόω­ρη σεξουαλικότητα. «Η σεξουαλι­κή αλλά και η κοινωνική συμπερι­φορά του αλλάζει, το παιδί (ιδίως δε το αγόρι) χάνει το ρομαντισμό και την αθωότητα που έχουν τα παι­διά της ηλικίας του και βλέπει δια­φορετικά το ρόλο του φύλου και των σχέσεων», εξηγεί ο κ. Κορμάς.

Τα «κενά» της ελληνικής πραγματικότητας Πρόσφατα, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου, εξετάζο­ντας τους φορητούς υπολογιστές που δόθηκαν στους μαθητές της Α ‘ Γυμνασίου, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψηφιακή Τάξη», διαπίστωσε ότι δόθηκαν με τρόπο αντίθετο προς τους κανόνες ασφα­λούς πρόσβασης των παιδιών στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα τα παι­διά να εκτίθενται σε παράνομο/επιβλαβές περιεχόμενο. Συγκε­κριμένα, παρατηρήθηκε ότι:

1) Ενώ η χρήση των υπολογιστών στο σχολείο θα έπρεπε να γίνεται μέσω σύνδεσης στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, το οποίο παρέχει προστασία από επιβλαβές περιε­χόμενο, σε πολλές περιπτώσεις, οι εταιρείες που έλαβαν μέρος στη διάθεση των υπολογιστών πρό­σφεραν πακέτα δωρεάν ασύρμα­της σύνδεσης στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα οι μαθητές της Α’ Γυ­μνασίου να αποκτήσουν απεριόρι­στη πρόσβαση στο μέσο, οποτε­δήποτε και από οπουδήποτε, δίχως όρια ή γονεϊκό έλεγχο.

2) Οι υπολογιστές είναι μεν εφοδιασμένοι με λογισμικό προστασίας, το οποίο ωστόσο δεν είναι προεγκατεστημένο. Δεδομένου όμως ότι η ρύθμισή του απαιτεί γνώσεις τις οποίες κατά κανόνα δεν διαθέτουν ούτε οι γονείς ούτε οι μαθητές, τα παιδιά μένουν απροστάτευτα!

3) Οι υπολογιστές δόθηκαν σε παι­διά που ξεκινούν την Α’ τάξη του Γυμνασίου και τα οποία, σύμφωνα με το ελληνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δεν έχουν παρακολουθή­σει ακόμη μαθήματα πληροφορι­κής και ασφαλούς πρόσβασης στο διαδίκτυο.

«Με την είσοδο των φορητών υπο­λογιστών στις τάξεις της Α’ Γυμνα­σίου, δεχόμαστε στη γραμμή βοηθεί­ας υποΣΤΗΡΙΖΩ – 800.11.80015, που λειτουργεί στο νοσοκομείο «Π. & Α. Κυριακού» δεκάδες αναφο­ρές για παρενόχληση, παιδοφιλία και κατάχρηση του Διαδικτυου κα­θώς και πολυάριθμες καταγγελίες γονέων και εκπαιδευτικών για χρή­ση των ΙΠΠ από τα παιδιά, ακόμη και την ώρα του μαθήματος στο σχο­λείο!» αποκάλυψε ο κ. Κορμάς, ο οποίος έκανε λόγο για αντιφατική στάση από την πλευρά της Πολιτεί­ας: «Δεν μπορεί από τη μία πλευρά να καταγγέλλεις, π.χ., το φιλί δύο ομοφυλοφίλων στην τηλεόραση και να ζητάς παρέμβαση του ΕΣΡ και από την άλλη να δίνεις ένα λάπτοπ στο παιδί χωρίς προστασία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται».

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ 1) Συζητήστε με το παιδί σας και μιλήστε του για τους πιθανούς κινδύνους του διαδικτύου.

2) Τοποθετείτε εξαρχής τον υπολογιστή σε ένα κοινό μέρος στο σπίτι. Μην αφήνετε το παιδί να χρησιμοποιεί τον Η/Υ χωρίς επίβλεψη.

3) Χρησιμοποιήστε λογισμικό που να μπλοκάρει το ακατάλληλο υλικό. Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο σε ηλικία (άρα σε θέση να απενεργοποιήσει το φίλτρο), είναι σημαντικό ο γονιός να περιορίσει το χρόνο που το παιδί περνά στο διαδίκτυο.

4) Ζητήστε να έχετε πρόσβαση στο λογαριασμό e-mail του παιδιού σας και ελέγχετε περιστασιακά το e-mail του, αφού του εξηγήσετε ξεκάθαρα το γιατί.