(Πηγή: «ΔΙΑΛΟΓΟΣ», Τεύχος 49 & Ιερά Μητρόπολη Γλυφάδας)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
1. Τι είναι η μέθοδος Πιλάτες
2. Η ιστορία και οι στόχοι του Πιλάτες
3. Το ανατολικό φιλοσοφικο-θρησκευτικό υπόβαθρο
4. Κριτική θεώρηση
5. Συνοψίζοντας
1. Τι είναι η μέθοδος Πιλάτες
Ψάχνετε για «έναν ήπιο, μοντέρνο τρόπο σωματικής άσκησης»; Για «μια εναλλακτική γυμναστική χωρίς κόπωση, ιδρώτα και τραυματισμούς»; Αναζητάτε μια «γυμναστική αντιστρές που θα εκπαιδεύσει το σώμα και το νου σας, που θα σας απαλλάξει από τους πόνους και θα σας οδηγήσει σε σωματική και πνευματική ευεξία»; «Δοκιμάστε το Πιλάτες και δεν θα το μετανιώσετε». Με αυτές και άλλες παρόμοιες παραινέσεις προσελκύονται οι υποψήφιοι πελάτες-μαθητές στα κέντρα γιόγκα, στα στούντιο εναλλακτικής άσκησης και στα γυμναστήρια που «προσφέρουν» διάφορες μορφές «ενεργειακής γυμναστικής» όπως η γιόγκα, το τάι τσι, το Gyrotonic και το Πιλάτες.
Το Πιλάτες, που έχει χαρακτηρισθεί και ως «η δίδυμη μέθοδος της γιόγκα», αυτοπροσδιορίζεται ως μια «κινησιολογική προσέγγιση ενεργειακής εκγύμνασης μέσω χαλάρωσης».[i] Είναι μια πρακτική η οποία συνδυάζει «βασικές αρχές της γιόγκα και άλλων παραδοσιακών μεθόδων άσκησης που προέρχονται από τις ανατολικές φιλοσοφίες με τη δυναμική μεταγενέστερων δυτικών μεθόδων».[ii] Η φιλοσοφία αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της μεθόδου και αυτό που τη διαφοροποιεί από τα απλά προγράμματα ασκήσεων. Το Πιλάτες «δεν αποτελεί απλώς έναν τρόπο εκγύμνασης… Πρόκειται για μια φιλοσοφία που στην πράξη γίνεται τρόπος ζωής».[iii] Βασική αρχή και θεωρητικό υπόβαθρο του Πιλάτες είναι ο έλεγχος του κέντρου του σώματος, δηλαδή -και σύμφωνα με τις ανατολικές φιλοσοφίες- η ζώνη της κοιλιακής χώρας η οποία και ονομάζεται “Powerhouse” («οίκος της δύναμης»)[iv]. Η μέθοδος βασίζεται «στον πλήρη έλεγχο του νου πάνω στο σώμα»[v] καθώς και «στην αφύπνιση της εσωτερικής μας δύναμης».[vi] Οι 500 περίπου ασκήσεις του Πιλάτες πρέπει να εκτελούνται αργά, με «εξαντλητική συγκέντρωση και ακρίβεια»[vii] και με τη συμμετοχή του πνεύματος, του σώματος και της αναπνοής.[viii]
2. Η ιστορία και οι στόχοι του Πιλάτες
Ιδρυτής του Πιλάτες υπήρξε ο Joseph Hubertus Pilates (1880-1967), Γερμανός ελληνικής καταγωγής, ο οποίος ασχολήθηκε συστηματικά με ανατολικές φιλοσοφίες, όπως γιόγκα, ζεν, τάι τσι και πολεμικές τέχνες. Ενσωματώνοντας την ανατολική προσέγγιση στην άσκηση, ανέπτυξε τη δεκαετία του 1920 τη μέθοδό του, την οποία αρχικά ονόμασε “the art of contrology”- «η τέχνη του ελέγχου». Της έδωσε αυτό το όνομα επειδή στόχο είχε «να επιτύχει τον έλεγχο του πνεύματος πάνω στο σώμα».[ix] Ο Pilates, ενστερνιζόμενος το δόγμα των ανατολικών θρησκειών, «πίστευε ότι η σωματική και πνευματική υγεία βρίσκονται σε πλήρη αλληλεξάρτηση»[x] και ως στόχο είχε «να ελέγχει το ίδιο του το σώμα, ώστε να βρει το δρόμο σε μια ευτυχισμένη ζωή».[xi] Διότι, σύμφωνα πάντα με τη μεταφυσική υπόθεση, «κατακτώντας τον έλεγχο του σώματος, μέσα από το κέντρο, μπορούμε να ελέγξουμε οτιδήποτε άλλο στη ζωή μας».[xii] Έτσι, το σύστημα στοχεύει να πετύχει «μια δημιουργική «συγχώνευση» μυαλού και σώματος»[xiii], τον «πλήρη έλεγχο του νου» και τη σωστή «ευθυγράμμιση» του σώματος.
Οι ασκήσεις εκγύμνασης Πιλάτες -όπως διαβάζουμε στα ποικίλα σχετικά βιβλία, φυλλάδια και ιστοσελίδες- θεωρείται ότι οδηγούν «στην καλή σωματική και πνευματική κατάσταση, στη μυϊκή ενδυνάμωση και ελαστικότητα, στη θεραπεία διαφόρων προβλημάτων, στην απόκτηση ελέγχου του σώματος, της αναπνοής και του πνεύματος, σε ψυχοσωματική αρμονία, ισορροπία και αυτογνωσία, στην ενεργοποίηση σώματος και πνεύματος, στην αναζωογόνηση του νου και την ανύψωση του πνεύματος». Η μέθοδος απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα τη δεκαετία του 1990 ενώ στην Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκε το 1992.
3. Το ανατολικό φιλοσοφικο-θρησκευτικό υπόβαθρο
Εκτός από τη χρήση της κοιλιάς ως «κέντρου ενέργειας» που πήρε ο Pilates από τις ανατολικές θρησκείες, και αυτός ο τρόπος εκτέλεσης των ασκήσεων έχει δεχθεί καθοριστική επιρροή από την ανατολική φιλοσοφία. «Δεν ανεβοκατεβάζεις απλώς τα χέρια σου…Υπάρχει μια φιλοσοφία από πίσω. Πρέπει να παρατηρείς το σώμα σου και να είσαι συγκεντρωμένος».[xxiv] Στα δυτικά στοιχεία της εκγύμνασης ο Pilates ενσωμάτωσε «την ανατολική έμφαση στην ελεγχόμενη αναπνοή, τις ελεγχόμενες ασκήσεις και τη μεγάλη αυτοσυγκέντρωση».[xxv] «Κάθε κίνηση…χρειάζεται την απόλυτη αυτοσυγκέντρωσή μας και εκτελείται άρτια μέσα από συνεχή ροή, ακρίβεια και συντονισμό με την αναπνοή και το κέντρο της δύναμης», δηλαδή με το κέντρο της «ενέργειας». Και για την είσοδο σε μια προπονητική ενότητα Πιλάτες : «παρατηρήστε την αναπνοή σας. Εισχωρήστε με όλες σας τις σκέψεις μέσα στο σώμα σας»,[xxvi] «θα κάνουμε μερικές βαθιές αναπνοές…θ’ αδειάσετε το μυαλό σας από σκέψεις και θα συγκεντρωθείτε στο σώμα σας, στην αναπνοή, στο ρυθμό των αισθήσεών σας».[xxvii] «Με το πνεύμα μας κατευθύνουμε το κορμί μας και κάνουμε την αναπνοή να ενώνεται μαζί του»[xxviii]. Δεν πρόκειται δηλαδή για απλές εισπνοές και εκπνοές που συχνά χρησιμοποιούνται στη γυμναστική, αλλά για τεχνικές αναπνοής διαλογισμού. Και επειδή κατά τις ανατολικές δοξασίες θεωρείται ότι «η αναπνοή εξαγνίζει το σώμα, τόσο στη γιόγκα όσο και στο Πιλάτες οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να αναπτύξουν συνειδητή αναπνοή».[xxix] «Κατά τη διάρκεια της άσκησης θα πρέπει να αναπνέετε συνειδητά και να συγκεντρωθείτε στο κέντρο του σώματός σας, στο δικό σας powerhouse».[xxx] Καμία σχέση όλων αυτών με την απλή συγκέντρωση που χρειάζεται στη γυμναστική ώστε να αποφευχθούν π.χ. τραυματισμοί. «Όπως ακριβώς συμβαίνει και στις ανατολικές τεχνικές διαλογισμού, όπως είναι η Γιόγκα, το Tai Chi, το Chi Kung, η ένωση της ύπαρξής μας μάς κάνει να ζούμε το παρόν με ηρεμία…Γι’ αυτό το Πιλάτες είδε στη βάση της εργασίας του αυτή την κατάσταση συγκέντρωσης, που το κάνει να μην είναι μια απλή γυμναστική, αλλά πιο πολύ μια μέθοδος που επιφέρει αλλαγές όχι μόνο στο κορμί, αλλά και στο πνεύμα μας».[xxxi] Και να τονιστεί ότι όλη αυτή η συγκέντρωση στο Powerhouse -την κοιλιά- δεν είναι άγνωστη σε όσους ασκούν τη θρησκευτική πρακτική του διαλογισμού, διότι ένας τρόπος διαλογισμού είναι η αυτοσυγκέντρωση στο τσάκρα του ηλιακού πλέγματος, δηλαδή στην κοιλιά. Επιπλέον, συχνά οι ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται αργά, επειδή έτσι προετοιμάζεται ο ασκούμενος για το διαλογισμό, αλλά και επειδή «το σύστημα αφήνει στο σώμα χρόνο να αυτοθεραπευτεί»[xxxii], κάτι το οποίο αποτελεί καίρια μεταφυσική υπόθεση της ανατολικής φιλοσοφίας. Η εκτέλεση των κινήσεων πρέπει πάντοτε να γίνεται με μεγάλη ακρίβεια, διότι «μόνον όταν οι ασκήσεις εκτελούνται με ακρίβεια, αρχίζει το πνεύμα να αντανακλάται στο σώμα και να ενώνεται μαζί του».[xxxiii]
Αξιοπρόσεκτο είναι ότι οι ασκούμενοι καθοδηγούνται να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους, καθώς και νοερές απεικονίσεις. «Σταθείτε όρθιοι με τα πόδια ενωμένα και κλείστε τα μάτια σας…Φανταστείτε ότι μπροστά από το κέντρο του σώματός σας υπάρχει ένας στόχος».[xxxiv] «Με εικόνες και οραματισμούς βοηθάμε στο να είμαστε ένα όλον · σώμα και πνεύμα ενωμένα μας δίνουν μια αίσθηση ελέγχου και κυριαρχίας στις ενέργειες και τις στάσεις που εκτελούμε». «Χαλαρώνουμε…οραματιζόμαστε τη σπονδυλική μας στήλη»[xxxv] και εν ολίγοις καλούνται οι γυμναζόμενοι να εφαρμόζουν νοερές απεικονίσεις διαλογιστικού τύπου προκειμένου να εκτελέσουν -όπως τους λένε- τις ασκήσεις σωστά.[xxxvi] Μάλιστα δεν λείπουν από κάποια βιβλία Πιλάτες εικόνες με διαλογιζόμενους, το Βούδα κτλ.
Αυτό που πρέπει επίσης να διακρίνουμε είναι η πίστη στην κυριαρχία του ανθρώπινου νου ως δήθεν παντοδύναμου, κάτι το οποίο αποτελεί άλλο ένα χαρακτηριστικό των ανατολικών-εγωκεντρικών συστημάτων. Ο Πιλάτες πίστευε στη δύναμη της θετικής σκέψης, εξ ου και η ρήση του «το μυαλό είναι εκείνο που χτίζει το σώμα» και η όλη προσπάθεια της μεθόδου του για την απόκτηση του πλήρους ελέγχου του μυαλού.
[xxxviii] www.crossroad.to/Q&A/HolisticHealth/pilates.htm
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ:
Γιόγκα και διαλογισμός: νεοεποχίτικη θρησκευτική πρακτική με το μανδύα της άσκησης
Είναι η γιόγκα σωματική άσκηση (γυμναστική); (Ταγαράκης Χρήστος. Ερευνητής Αθλητιατρικής)