Οι μισές Ελληνίδες γεννάνε σήμερα τα παιδιά τους με καισαρική τομή. Ποιοί είναι οι λόγοι που τις οδηγούν να απαρνηθούν με τόση ευκολία τον φυσιολογικό τοκετό και πόσο επικίνδυνη για την υγεία της μητέρας και του μωρού μπορεί να γίνει αυτή η νέα τάση;

Ας αρχίσουμε με αριθμούς. Μόλις το 17% των τοκετών στην Ευρώ­πη γίνονται με καισαρική τομή, λέ­νε τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα: τρεις φορές περισσότερο. Για άλλη μια φορά… επρωτεύσαμε. Και όπως δείχνει μια μελέτη, που έγινε από ομάδα επιστημόνων του London School of Economics, με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Ηλία Μόσσιαλο, είμαστε πολύ μακριά από τις υπόλοιπες χώρες. Σύμφω­να με την έρευνα, το ποσοστό των καισαρικών τομών στην Ελλάδα αγγίζει το 47,3%, την ώρα που στις ΗΠΑ είναι 23%, στο Ηνωμένο Βασίλειο 19% και στην Ιτα­λία 31%. Τα στοιχεία, μάλιστα, συμπληρώνουν ότι οι περισσότερες καισαρικές γίνονται σε ιδιωτικά μαιευ­τήρια, με «προτιμότερες» μέρες την Τρίτη και το Σάββατο. Τις Κυριακές, οπότε συνήθως διημερεύουν ει­δικευόμενοι γιατροί, αυξάνονται κατακόρυφα οι φυ­σιολογικοί τοκετοί.

Οι λόγοι που οδηγούν στην καισαρική

Τελικά, τί είναι αυτό που έχει κάνει την καισαρική τομή «μόδα» στην Ελλάδα; Τί είναι αυτό που οδηγεί γυ­ναίκες και γιατρούς σε μια μέθοδο τοκετού, που στις αρχές της δεκαε­τίας του ’70 άγγιζε μόλις το 5%; «Τα αυξημένα ποσοστά καισαρικής τομής έναντι του φυσιολογικού το­κετού στη χώρα μας οφείλονται σε έναν συνδυασμό παραγόντων ιατρι­κής, νομικής, κοινωνικής, αλλά ενίο­τε και οικονομικής φύσεως», επιση­μαίνει η γυναικολόγος κ. Λιλιάνα Κολομπέρο. «Ας μιλήσουμε για τους ιατρικούς λόγους, κατ’ αρχάς. Οι πε­ρισσότεροι γιατροί, αρκετά συχνά, μετά από καισαρική τομή, διενερ­γούν ξανά καισαρική χωρίς να εξε­τάσουν το ενδεχόμενο φυσιολογι­κού τοκετού. Πέρα από αυτό, πρέ­πει να υπογραμμίσουμε ότι δεν υπάρχουν ή δεν χρησιμοποιούνται τεχνικές που να βοηθάνε στη φυσιο­λογική εξέλιξη του τοκετού και της γέννας. Στα περισσότερα μαιευτή­ρια, δηλαδή, δεν υπάρχει υποδομή που να επιτρέπει σε μια γυναίκα να χαλαρώσει, να κάνει μπάνιο, να εί­ναι όρθια και να περπατάει κατά τη διάρκεια του τοκετού. Και ακόμα, υπάρχει η περίπτωση παρενεργειών που ίσως προκύψουν από κάποιες τεχνικές που θα εφαρμοστούν από τον γιατρό. Για παράδειγμα, φαίνε­ται, σύμφωνα με μελέτες, ότι η πρό­κληση του τοκετού αυξάνει τις πι­θανότητες καισαρικής τομής, κυρίως όταν γίνεται πολύ νωρίς στην εγκυ­μοσύνη ή όταν ο τράχηλος της μή­τρας είναι πολύ ανώριμος». Σημαντικό ρόλο στην επιλογή της καισαρικής παίζει και η πίεση που νιώθουν οι γιατροί να ασκήσουν «αμυντική ιατρική», καθώς αισθά­νονται ότι είναι λιγότερο πιθανό να έχουν νομικές συνέπειες αν υπάρ­ξουν επιπλοκές. Ακριβώς γι’ αυτό οι γυναικολόγοι προτιμούν να προχω­ρήσουν σε αυτήν τη μέθοδο χωρίς να δοκιμάσουν διάφορες τεχνικές για να την αποφύγουν. Έτσι, δεν επιχειρούν να γυρίσουν το μωρό σε περί­πτωση ισχιακής προβολής ή δεν πε­ριμένουν αρκετό χρόνο ώστε να εξελιχθεί φυσιολογικά ένας πιο παρατεταμένος τοκετός.

Το κόστος μιας καισαρικής

Το «πολύτιμο και… σπάνιο», για πολλές γυναίκες, μωρό είναι εκείνο που τις οδηγεί στην απόφαση να ζη­τήσουν από τον γιατρό τους την και­σαρική τομή. Καθώς όλο και πιο συ­χνά αποφασίζουν να αποκτήσουν παιδί σε πιο προχωρημένη ηλικία, θε­ωρούν ότι με αυτήν τη μέθοδο θα ελέγξουν καλύτερα τα όποια προ­βλήματα εμφανιστούν την ώρα της γέννας. Δεν είναι λίγες εκείνες που νομίζουν ότι είναι πολύ πιο ασφαλείς. Δεν θυμούνται, όμως, ότι μια καισα­ρική, ακόμα και προγραμματισμένη, είναι χειρουργείο και έχει περισσό­τερες πιθανότητες επιπλοκής σε σχέ­ση με τον φυσιολογικό τοκετό. Αν και ο κίνδυνος θανάτου, στις δυτικές κοινωνίες τουλάχιστον, για τον φυ­σιολογικό τοκετό και την καισαρική τομή είναι εξαιρετικά χαμηλός, υπο­λογίζεται ότι με τη δεύτερη πεθαίνουν 2 γυναίκες σε 100.000. Ποσοστό μι­κρό, αλλά 3 φορές μεγαλύτερο απ’ ό,τι αντιστοιχεί σε έναν φυσιολογικό τοκετό.
Οι προγραμματισμένες καισαρικές διευκολύνουν την οργάνωση των νοσοκομείων, αλλά και των γιατρών, που με αυτό τον τρόπο ρυθμίζουν κα­λύτερα τη δουλειά και την προσωπι­κή τους ζωή. Παρ’ όλα αυτά, οι ιδιωτικές κλινικές τη χρεώνουν περισσό­τερο από έναν φυσιολογικό τοκετό. Έτσι, σε ένα ιδιωτικό μαιευτήριο το ζευγάρι θα πληρώσει επιπλέον ένα ποσό που κυμαίνεται από 150 μέχρι 600 ευρώ, ανάλογα με τη θέση που επιλέγουν. Ενώ στα περισσότερα μαιευτήρια συμπεριλαμβάνεται, σε πε­ρίπτωση καισαρικής, μία επιπλέον διανυκτέρευση.

Οι επιλογές μετά από μια καισαρική

Ένα ερώτημα που βασανίζει τις γυ­ναίκες που έχουν κάνει το πρώτο τους παιδί με καισαρική, είναι εάν πρέπει και για τα επόμενα να ακολουθήσουν την ίδια μέθοδο. Πρόκειται για μο­νόδρομο τελικά;
«Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, έπειτα από μια καισαρική τομή θα προγραμματιστεί μια καισαρική», λέ­ει η κ. Κολομπέρο. «Ο βασικός λό­γος είναι ότι μια καισαρική τομή αφή­νει μια ουλή στη μήτρα, η οποία θα μπορούσε να ανοίξει κατά τη διάρ­κεια ενός επόμενου τοκετού, με σοβαρότατες συνέπειες για τη μητέρα και το μωρό, ενώ αν γίνει προγραμματισμένη καισαρική, αυτό το ενδε­χόμενο είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο. Σύμφωνα με μια αμερικανική μελέ­τη, από 100.000 γυναίκες που θα προσπαθήσουν φυσιολογικό τοκε­τό μετά από καισαρική τομή, 14 μω­ρά θα πεθάνουν εξαιτίας προβλήμα­τος με την ουλή της προηγούμενης καισαρικής και, γι’ αυτόν το λόγο, ο φυσιολογικός τοκετός επιχειρείται όλο και λιγότερο. Από την άλλη όμως, το να προχωρήσουμε σε δεύ­τερη καισαρική, εγκυμονεί κινδύνους για τη μητέρα και το μωρό, και αυτοί οι κίνδυνοι εντείνονται με τον αυξα­νόμενο αριθμό καισαρικών τομών. Για να γεννήσει μια γυναίκα το μωρό της με φυσιολογικό τοκετό μετά από καισαρική τομή, πρέπει αφ’ ενός να τηρηθούν αυστηρές προϋποθέσεις, που να επιτρέπουν έναν φυσιολογι­κό τοκετό, και αφ’ ετέρου η ίδια να είναι πλήρως ενημερωμένη για τα οφέλη και τους κινδύνους της κάθε επιλογής».

Πότε επιλέγεται η καισαρική τομή

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η καισα­ρική τομή είναι ανεκτίμητης αξίας και μπορεί ακόμα και να σώσει τη ζωή της μητέρας ή και του μωρού. Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα πλεονεκτή­ματα της καισαρικής υπερτερούν καθαρά έναντι των μειονεκτημάτων της. Οι ενδείξεις της καισαρικής το­μής συγκαταλέγονται σε τρεις γενι­κές κατηγορίες:

α) Επείγουσες καταστάσεις υγείας

Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει κίνδυνος για την υγεία της μητέρας ή του μωρού. Π.χ., εάν η μη­τέρα αιμορραγεί βαριά ή το μωρό δεν παίρνει αρκετό οξυγόνο. Η καισαρι­κή τομή επιβάλλεται.

β) Μη επείγουσες καταστάσεις υγείας:

– Προηγηθείσα καισαρική τομή. Λίγοι γυναικολόγοι θα προσπα­θούσαν για φυσιολογικό τοκετό μετά μια καισαρική τομή.

– Κεφαλοπυελική δυσαναλογία. Πολ­λές φορές, ο τοκετός είναι υπερβο­λικά εργώδης, πολύ παρατεταμέ­νος, ο τράχηλος δεν ωριμάζει ή το μωρό δεν έρχεται φυσιολογικά.

– Μωρό σε ισχιακή προβολή ή εγκάρσιο σχήμα. Ενώ σχεδόν όλα τα μωρά θα είναι, προς το τέλος της κύησης, με το κεφάλι προς τα κάτω, μερικά είναι με τη λεκάνη ή τα πόδια προς τα κάτω (ισχιακή προβολή). Σε τέτοιες περιπτώ­σεις, ο φυσιολογικός τοκετός εί­ναι πιο επικίνδυνος για τη μαμά και το μωρό. Όταν το μωρό είναι σε εγκάρσια θέση, η καισαρική το­μή είναι ο μόνος δυνατός τρόπος για να γεννηθεί το μωρό.

– Αλλαγές στους παλμούς του μω­ρού. Όταν η καρδούλα του μωρού χτυπάει πολύ γρήγορα, πολύ αργά ή ακανόνιστα, μπορεί να μας δεί­ξει ότι το μωρό υποφέρει. Ορι­σμένες φορές αυτό είναι προσω­ρινό ή διορθώνεται εύκολα (π.χ. αλλάζοντας η μαμά θέση, από ανάσκελα σε πλάγια, ή με τη χο­ρήγηση οξυγόνου ή και υγρών εν­δοφλεβίως κ.λπ.). Αν όμως αυτό παραμένει και δεν είναι κοντά στο να γεννήσει το μωρό, μπορεί να σημαίνει ότι το μωρό «ζορίζεται» και δεν παίρνει αρκετό οξυγόνο. Τότε γίνεται καισαρική τομή.

– Πολλαπλές κυήσεις. Η καισαρική τομή επιβάλλεται σε περίπτωση τρίδυμων κυήσεων ή περισσότε­ρων. Σε δίδυμες κυήσεις, τις πε­ρισσότερες φορές θα γίνει καισα­ρική τομή. Ορισμένοι γιατροί θα προσπαθήσουν για έναν φυσιο­λογικό τοκετό, εφόσον η θέση των μωρών το επιτρέπει.

– Αλλες περιπτώσεις: α) Υπερβολικά μεγάλο μωρό (μακροσωμία). β) Αρτηριακή υπέρταση ή υπέρτα­ση της κύησης (προεκλαμψία). γ) Ορισμένες λοιμώξεις που μετα­δίδονται στο μωρό κυρίως κατά τη διάρκεια της διάβασής του από τον κόλπο της μητέρας (π.χ. γεν­νητικός έρπης, AIDS).

Επιπλοκές που είναι πιο συχνές στην καισαρική τομή

Για τη μητέρα

Από σπάνιες επιπλοκές, όπως σο­βαρή αιμορραγία, πήγματα αίματος (θρόμβωση), ειλεό (παράλυση ή από­φραξη του εντέρου), μέχρι συχνές, αλ­λά λιγότερο επικίνδυνες, όπως έντο­νος πόνος και μόλυνση της τομής. Ακόμα και μετά την ανάρρωση από την επέμβαση μπορεί να δημιουργηθούν συμφύσεις, οι οποίες πιθανώς να προκαλέσουν έντονο πυελικό άλ­γος ή απόφραξη του εντέρου. Οι επι­πλοκές αυτές μπορεί να είναι ακόμα πιο σοβαρές σε περίπτωση επείγου­σας καισαρικής.

– Ψυχολογικά προβλήματα. Ορισμένες μελέτες δείχνουν πως οι μητέρες που γέννησαν το παιδί τους με καισαρική, έχουν μεγαλύ­τερη δυσκολία ή καθυστέρηση να δένονται με τα μωρά τους.
– Προβλήματα σε επόμενες κυή­σεις. Μια καισαρική αυξάνει ση­μαντικά τις πιθανότητες για επι­πλοκές σε επόμενες κυήσεις, με­ρικές από τις οποίες είναι εξαιρε­τικά σοβαρές. Αυτές αυξάνονται κατακόρυφα με τον συνεχώς με­γαλύτερο αριθμό καισαρικών και συμπεριλαμβάνουν: εξωμήτριο κύηση, υπογονιμότητα, ανώμαλη εμφύτευση του πλακούντα (ο οποίος μπορεί να διεισδύσει στα τοιχώματα της μήτρας ή να εμφυ­τεύεται πολύ χαμηλά) ή αποκόλλη­ση του πλακούντα, ρήξη της μή­τρας (κυρίως όταν επιχειρείται ο φυσιολογικός τοκετός μετά την καισαρική, είναι σπανιότατο να συμβεί πριν από την έναρξη του το­κετού), επείγουσα υστερεκτομή.

Για το μωρό

Η καισαρική αυξάνει τις πιθανότη­τες του μωρού για:

– Αναπνευστική δυσχέρεια μετά τον τοκετό.
– Τραύματα, όπως το να κοπεί το μωρό με το νυστέρι τη στιγμή που γίνεται η τομή της μήτρας.
– Ασθμα στην παιδική ηλικία και στην ενήλικη ζωή.

Για τη μητέρα και το μωρό

Επειδή είναι πιο πιθανή η παρατετα­μένη παραμονή στο μαιευτήριο μετά από καισαρική, η μαμά και το μωρό είναι πιο πιθανό να πάθουν κάποια ενδονοσοκομειακή λοίμωξη.

Επιπλοκές που είναι πιο συχνές στον φυσιολογικό τοκετό

Για τη μητέρα

Πόνος στο περίνεο: Η γυναί­κα είναι πιο πιθανό να πονάει στο περίνεο (στην είσοδο του κόλπου), κυρίως κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Ο πόνος αυτός μπορεί να κρατήσει εβδομάδες ή μήνες μετά τον τοκετό.
Ακράτεια: Επίσης, είναι πιο πιθανή η ακράτεια ούρων, αε­ρίων ή και κοπράνων. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να ελαττωθούν αν αποφεύγονται -εφόσον είναι δυνατό- ορι­σμένες μαιευτικές πράξεις, όπως η χρήση της εμβρυουλκίας ή της βεντούζας, ή πίεση στη μήτρα να βγει πιο γρήγορα το μωρό κ.ά.

Για το μωρό

Τραύμα σε νεύρα: Μετά από φυσιολογικό τοκετό είναι πιο πιθανό να παρουσιαστεί τραύμα σε ένα νεύρο που επηρεάζει τον ώμο ή το χέρι του μωρού.

(Η κ. Λιλιάνα Κολομπέρο είναι μαι­ευτήρας – χειρουργός, γυναικολό­γος)

(Πηγή: «Popular Medicine» Νοέμβριος 2009)

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ:

Η βαριά βιομηχανία της… καισαρικής (Πέννυ Μπουλουτζά – Λίνα Γιάνναρου)