Κι αυτό δεν γινόταν μόνον με τους λόγους του, οι οποίοι άλλοτε ήταν παρακλητικοί, παρηγορητικοί και άλλοτε ελεγκτικοί, αλλά πάντοτε «άλατι ηρτυμένοι»· ούτε απλώς και μόνο με τη διδαχή του, που ήταν μεν απλή και κατανοητή, αλλά πάντα προσφερόταν για την οικοδομή του Σώματος του Χριστού, «εις οικοδομήν του Σώματος του Χριστού».

Ούτε πάλι γινόταν η εκπομπή της αγιασμένης πνευματικής ευωδίας μόνο με τα έργα του, που ήταν έργα πίστεως, όπως π.χ. η σημαντική συμβολή του στον αγώνα της Α’ Οικουμενικής Συνόδου για την αντιμετώπιση της φοβερής αιρέσεως του Αρείου, αλλά και τα έργα της φιλανθρωπίας, όπως περιγράφονται στο Μεγαλυνάριό του: «Ορφανών προστάτην σε και χηρών, πεινώντων τροφέα, πενομένων τε πλουτιστήν, αιχμαλώτων ρύστην, πλεόντων τε σωτήρα κεκτήμεθα, παμμάκαρ σοφέ Νικόλαε»· δηλαδή: «Για μας, παμμακάριστε και σοφέ Νικόλαε είσαι ο προστάτης των ορφανών και των χηρών, ο τροφοδότης των πεινασμένων, αυτός που πλουτίζει τους φτωχούς, που ελευθερώνει τους αιχμαλώτους και που σώζει όσους πλέουν στις θάλασσες».

Η πνευματική ευωδία διαχέονταν στο περιβάλλον του και από μόνη την παρουσία, από αυτή και μόνη τη ύπαρξη της αγιασμένης μορφής του αγίου Νικολάου. Έτσι συμβαίνει με τους αγίους του Θεού, όπως μας το βεβαιώνει η εμπειρία του αγίου πατρός Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ο οποίος μαρτυρεί και λέγει ότι «των αγίων ουχί τα ρήματα, αλλά και αυτά τα πρόσωπα πνευματικής γέμει χάριτος».

Θα μπορούσα να προσθέσω εδώ ότι η χαριτόβρεκτη αυτή ευωδία του αγίου ιεράρχου Νικολάου εκπέμπεται όχι μόνο με τους λόγους, με τα έργα και τη μορφή του, αλλά και κάθε φορά, που τελείται εκκλησιαστικά η μνήμη του. Όταν λειτουργείται ο ιερός του ναός, κάθε φορά που εορτάζεται η μνήμη του αγίου και μνημονεύεται το όνομά του, εκείνος είναι παρών· μας συναναστρέφεται, ακούει τις προσευχές μας, μας ευλογεί και πλημμυρίζει την κατανυκτική ατμόσφαιρα του Ναού με την ευωδία του Χριστού. Αυτή είναι η Πίστη μας. Κι αυτό είναι το θαυμαστό επίτευγμα της Ορθόδοξης λατρείας· να μας βοηθά να ζούμε την αληθινή παρουσία των αγίων.

***

Όλοι οι παραπάνω τρόποι μεταφοράς της πνευματικής ευωδίας, της χάριτος δηλαδή του παναγίου Πνεύματος, από τον άγιο Νικόλαο, μας οδηγούν να δούμε στο πρόσωπό του τρεις βασικές αρετές, που αποτελούν απαραίτητα γνωρίσματα του αγιασμένου προσώπου του. Αυτές είναι η πίστη, η πραότητα, και η εγκράτεια, όπως ακριβώς τις κατέγραψε ο υμνογράφος στο απολυτίκιο του αγίου μας: «Κανόνα πίστεως και εικόνα πραότητος, εγκρατείας διδάσκαλον ανέδειξέ σε τη ποίμνη σου η των πραγμάτων αλήθεια».

Και στα τρία αυτά σημεία ο άγιος Νικόλαος ξεπέρασε τα συνηθισμένα μέτρα της αρετής.

Ως προς το πρώτο, όχι μόνο πίστευε, αλλά έγινε και κανόνας, δηλαδή, υπόδειγμα πίστεως. Αφού δοκιμάστηκε σκληρά με τους διωγμούς των ειδωλολατρών και αντιστάθηκε γενναία στις προσπάθειες των αιρετικών, έδωσε τη μεγάλη μάχη της πίστεως στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο, όπου μαζί με τους άλλους 317 πατέρες πολέμησαν με επιτυχία τις κακοδοξίες του Αρείου.

Ως προς το δεύτερο σημείο, πάλι, όχι απλώς υπήρξε πράος, αλλά με τον αγώνα του, που προσήλκυσε τη χάρη του Θεού, κατόρθωσε η πραότητά του να είναι αμετάπτωτη, όπως και μία μορφή που είναι ζωγραφισμένη στην εικόνα.

Τέλος, ως προς το τρίτο σημείο, όχι απλώς κατόρθωσε την εγκράτεια για τον εαυτό του με την συνεχή άσκηση και υπακοή από τα μικρά μέχρι και τα μεγάλα του χρόνια, αλλά έγινε διδάσκαλος της εγκρατείας και για τους άλλους.

Αυτές οι τρεις αρετές του αγίου Νικολάου δεν είναι παρά οι καρποί του αγίου Πνεύματος, όπως ακριβώς τους παραθέτει ο απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του: «Ο δε καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη,… πίστις, πραότης, εγκράτεια».