(Εκδόσεις University Studio Press)

Περιεχόμενα

– Πρόλογος Α’ Εκδοσης

– Πρόλογος Β’ Εκδοσης

– Εισαγωγή

– Κριτήρια για τη διάγνωση του «εγκεφαλικού θανάτου» στους ενήλικες

– Κριτήρια για τη διάγνωση του «εγκεφαλικού θανάτου» στα παιδιά

– Παθολογική φυσιολογία του «εγκεφαλικού θανάτου»

– Παθολογο-ανατομικά ευρήματα σε «εγκεφαλικώς νεκρούς» ασθενείς

– Επιβεβαιωτικές δοκιμασίες για τη διάγνωση του «εγκεφαλικού θανάτου»

– Δυσχέρειες στη διάγνωση του «εγκεφαλικού θανάτου»

– Η κλινική διάγνωση του «εγκεφαλικού θανάτου» είναι επαρκής και ασφαλής;

– Αξιολόγηση κινήσεων που παρατηρούνται σε «εγκεφαλικώς νεκρούς» ασθενείς

– Ενστάσεις στην έννοια του «εγκεφαλικού θανάτου»

– Η ελληνική άποψη για τον «εγκεφαλικό θάνατο»

– Σχετικώς με το «θάνατο του εγκεφαλικού στελέχους»

– Ορισμός του θανάτου βασιζόμενος στην απώλεια των υψηλότερων διανοητικών λειτουργιών (higher brain formulation of death)

– Διολισθήσεις μετά την καθιέρωση της έννοιας του «εγκεφαλικού θανάτου» («Εθ»)

– Επίκριση της έννοιας του «εγκεφαλικού θανάτου»

– Α critique of the concept of “brain death”

– Μεταμοσχεύσεις ανθρωπίνων οργάνων και «εγκεφαλικός θάνατος»

– Βιβλιογραφικές αναφορές

Πρόλογος Α’ έκδοσης

Το επίτευγμα της δυνατότητας μεταμόσχευσης ανθρώπινων οργάνων σε συνανθρώπους μας αποτελεί ασφαλώς μια από τις μεγαλύτερες προόδους που έχει να παρουσιάσει η Ιατρική επιστήμη τα τελευταία τριάντα χρόνια. Στην χώρα μας υπάρχει αξιόλογος αριθμός Κλινικών με­ταμοσχεύσεων, οι οποίες επιδίδονται με πολλή επιτυχία σε μεταμοσχεύ­σεις νεφρών, ήπατος, καρδίας και άλλων οργάνων΄ μια από αυτές στεγά­ζεται στο «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.
Ο γράφων, ιατρός του «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟΥ» Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, έχει στενή συνεργασία με την Κλινική Μεταμοσχεύσεων του ίδιου νοσο­κομείου. Για το λόγο αυτό γνωρίζει από κοντά τα προβλήματα και την αγωνία των ασθενών και των συγγενών τους για την εξεύρεση του κατάλληλου μοσχεύματος, όπως επίσης γνωρίζει και τα προβλήματα από τις επιπλοκές που εμφανίζονται μερικές φορές μετά τις μεταμοσχεύσεις.
Οπως είναι γνωστό, τα μοσχεύματα προέρχονται αφ’ ενός μεν από δωρητές, συγγενείς των ασθενών, αφ’ ετέρου δε από τους αποκαλούμε­νους «εγκεφαλικώς νεκρούς» («ΕΝ») δότες, σύμφωνα με τον όρο που επε­κράτησε το 1968 μετά την εισήγηση της σχετικής επιτροπής του Πανεπι­στημίου του Harvard.
Το ερώτημα κατά πόσον ο αποκαλούμενος «εγκεφαλικός θάνατος» συνιστά το θάνατο του ανθρώπου απασχολούσε από πολλά έτη το γρά­φοντα. Αφορμή όμως για την συγγραφή της μικρής αυτής μελέτης απε­τέλεσαν διάφορα δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία τα όργανα των Ελ­λήνων αποτελούν «εθνικό πλούτο», εισηγήσεις για νομοθετική ρύθμιση της αγοραπωλησίας ανθρωπίνων οργάνων, όπως επίσης και η νομοθετι­κή κάλυψη της αποκαλούμενης «εικαζόμενης συναίνεσης».
Μετά τις προαναφερθείσες αφορμές γράφτηκε το παρόν πόνημα του οποίου σκοπός είναι η ανασκόπηση του θέματος του «εγκεφαλικού θανά­του» με βάση την επιστημονική εμπειρία που αποκτήθηκε κατά την διάρκεια των 32 ετών, αφ’ ότου καθιερώθηκε η έννοια αυτή, η επισήμανση των προβλημάτων που έχουν αναφανεί και η προσπάθεια απάντησης στο ερώτημα εάν ο «εγκεφαλικός θάνατος» είναι ταυτόσημη έννοια με το θά­νατο του ανθρώπου ή εάν είναι ένας όρος, ο οποίος επινοήθηκε για την επίλυση, επιτακτικών πράγματι, κοινωνικών αναγκών.
Ο γράφων αναγνωρίζει ότι άλλοι συνάδελφοι είναι περισσότερο έμπει­ροι και ικανοί ν’ ασχοληθούν με το θέμα αυτό΄ απεφάσισε όμως ν’ ασχο­ληθεί με το πρόβλημα πρώτον διότι δεν βρήκε στην Ελληνική βιβλιογρα­φία πρόσφατη, παρόμοια μελέτη και δεύτερον διότι ελπίζει ότι θα δοθεί αφορμή για γόνιμο διάλογο και προβληματισμό.
Η παρούσα μελέτη, αφού συμπληρώθηκε με νέα κεφάλαια και με πο­λύ πρόσφατες βιβλιογραφικές αναφορές, έχει σαν κύρια και οδηγό ανα­φορά το άρθρο, το οποίο δημοσιεύθηκε προσφάτως στο περιοδικό ΙΑ­ΤΡΙΚΗ 1999, 76 (3): 219-228 (Καρακατσάνης Κ, Μπαλαμούτσος Ν. Εγκε­φαλικός Θάνατος. Μήπως χρήζει επανεξέτασης;)

Πρόλογος Β’ έκδοσης

Κατά τη διάρκεια του χρόνου που πέρασε, αφότου δημοσιεύθηκε η πρώτη έκδοση της μονογραφίας αυτής, προέκυψαν νέα, πολύ ενδια­φέροντα στοιχεία σχετικά με την έννοια του «εγκεφαλικού θανάτου» και διατυπώθηκαν θέσεις τόσο από μεμονωμένους μελετητές όσο και από συλλογικούς φορείς σχετικά με τα προβλήματα μεταμόσχευσης οργάνων από «εγκεφαλικώς νεκρούς» («ΕΝ») ασθενείς.
Τα νέα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά της αλλοδαπής και σε βιβλία δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερο προβληματισμό σχετικά με την έννοια του «εγκεφαλικού θανάτου» («Εθ») και καταδεικνύ­ουν ευκρινέστερα αυτό που υποστηριζόταν στην πρώτη έκδοση της μο­νογραφίας αυτής, ότι δηλαδή ο «ΕΘ» δεν ταυτίζεται με το θάνατο. Πε­ρισσότερο ανησυχητικό είναι ίσως, το δημοσίευμα με το οποίο γίνεται πλέον εισήγηση στις ΗΠΑ για δημιουργία «μεταθανάτιας τράπεζας οργά­νων» με οικονομικά κίνητρα για τους «δωρητές» προκειμένου ν’ αυξηθεί ο αριθμός των προς μεταμόσχευση οργάνων.
Στην παρούσα έκδοση έγιναν προσθήκες ή μεταβολές στα περισσότε­ρα κεφάλαια. Το XI κεφάλαιο «Σχετικώς με τον θάνατο του εγκεφαλικού στελέχους» γράφτηκε εξ αρχής και εμπλουτίσθηκε με πολύ πρόσφατες αναφορές. Επίσης γράφτηκε ένα εκτενές κεφάλαιο με τίτλο «Επίκριση της έννοιας του εγκεφαλικού θανάτου», το οποίο αντικατέστησε τον «Επίλογο – Συμπεράσματα» της πρώτης έκδοσης. Ακολουθεί το ίδιο κείμενο μετα­φρασμένο, στα Αγγλικά, ώστε να υπάρχει δυνατότητα να διαβαστεί ενδε­χομένως και από ξένους μελετητές.
Τέλος, μετά πολλή σκέψη και έντονη παρότρυνση, γράφτηκε το τε­λευταίο κεφάλαιο σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις οργάνων από «ΕΝ» ασθε­νείς. Αφορμή για τη συγγραφή του κεφαλαίου αυτού έδωσαν οι γραπτές θέσεις μεμονωμένων μελετητών και συλλογικών φορέων στην Ελλάδα σχετικά με το θέμα των μεταμοσχεύσεων από «ΕΝ» ασθενείς. Εναυσμα απετέλεσε επίσης και η θέση ειδημόνων, διεθνώς γνωστών – όπως του Καθηγητού του Πανεπιστημίου του Harvard, R. Truog- σύμφωνα με την οποία η διάγνωση του θανάτου δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να γίνει με οποιαδήποτε επιστημονική μέθοδο αλλά μάλλον κάτι που πρέπει να επιλέξουμε βασιζόμενοι στις θρησκευτικές και φιλοσοφικές μας πεποι­θήσεις. Μετά τα προαναφερθέντα επιχειρείται μία εισαγωγική, φιλοσοφι­κή προσέγγιση του θέματος αυτού και των συνεπειών του και ειδικότερα με βάση την πίστη και την Παράδοση της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλη­σίας. Ο γράφων θα αισθανόταν μεγάλη ικανοποίηση, εάν το πόνημα αυ­τό αποτελούσε την αρχή γόνιμου, απροκατάληπτου διαλόγου από ειδι­κούς μελετητές του θέματος.
Και πάλι αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω εκ καρδίας όλα τα μέλη της οικογένειάς μας και όλους όσους αφανώς βοήθησαν και στην έκ­δοση αυτή.