Απάντηση: Πρίν ἀπ᾽ ὅλα πρέπει νά ποῦμε ὅτι πολλοί ὀρθόδοξοι ἀδελφοί μας σχετίζονται μέ τίς χριστιανικές ὀργανώσεις εἴτε ὡς τακτικά μέλη τους εἴτε ὡς συμμετέχοντες στούς κύκλους τους στίς ὁμάδες νέων κλπ.  Πολλοί ἀπ᾽ αὐτούς εἶναι εὐλαβέστατοι καί ἀξιόλογοι. Ὅσα θά εἰπωθοῦν δέν ἀφοροῦν τά πρόσωπα ἀλλά τό πνεῦμα, ἡ νοοτροπία τῶν χριστιανικῶν ὀργανώσεων, άδελφοτήτων κλπ..

Οἱ ὀργανώσεις αὐτές ἀρχίζουν νά ἐμφανίζονται πρός τό τέλος τοῦ 19ου αἰῶνα κυρίως μέ τόν Ἀπόστολο Μακράκη πού ξέφυγε ἀπό τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία. ἀκολουθοῦν ἡ «Ζωή» στήν πρώτη δεκαετία τοῦ 20ου αίῶνα δημιούργημα τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Εὐσεβίου Ματθοπούλου καί οἱ Ὀρθόδοξες Χριστιανικές Ἑνώσεις τοῦ π. Ἀγγέλου Νησιώτου. Στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ ᾽60 ἔχουμε τήν ἀπόσχιση ἀπό τή «Ζωή» τμήματος της πού ὀνομάζεται «Σωτήρ», ἐνῷ τήν ἴδια περίοδο ἱδρύεται καί ἡ ἀδελφότης «Σταυρός».

Οἱ ὀργανώσεις αὐτές, σχηματικῶς μιλώντας, ἀποτελοῦν τόν τρίτο πυλῶνα καί τόν πιό πρακτικό ἀπό ὅπου εἰσῆλθε στήν πατρίδα μας ὁ ἐκδυτικισμός, ὁ εὐσεβισμός καί ἡ ἀλλοτρίωση ἀπό τήν ὀρθόδοξη παιδεία καί Παράδοση.  Εἶχε προηγηθεῖ α) ἡ ἀλλοίωση τῆς Παιδείας ἀπό τόν Κοραή καί τούς δυτικοθρεμμένους λογίους καί β) ἡ βίαιη διακυβέρνηση τῶν Βαυαρῶν μέ τούς άντορθόδοξους νόμους, τή διάλυση τῶν μοναστηριῶν καί τήν δικτατορική παρέμβαση στήν Ἐκκλησία.

Οἱ ἱδρυτές τῶν ὀργανώσεων ξεκίνησαν μέ ἁγνές προθέσεις, ἀλλά μέ κρυφή ὑπερηφάνεια καί περιφρόνηση στήν Ὀρθόδοξη παραδοση. Οὐσιαστικά ἀρνήθηκαν τίς ὀρθόδοξες προϋποθέσεις καί μαζί μ᾽ αὐτό τόν ἀληθινό σκοπό τῆς χριστιανικῆς ζωῆς πού εἶναι ἡ κάθαρση ἀπό τά πάθη διά τῆς ἀσκήσεως, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου.  Θαμπωμένοι ἀπό τά «ἀποτελέσματα» τῶν μεθόδων ἱεραποστολῆς τῶν παπικῶν καί προτεσταντῶν, τίς οἰκειοποιήθηκαν.  Ρίχτηκαν σέ μιά ἀγχώδη δράση μέ κηρύγματα, κατηχητικά κύκλους μελέτης ἁγίας Γραφῆς, κατασκηνώσεις κλπ. ἀκολουθώντας τά δυτικά πρότυπα.  Ἔδωσαν πίστη στήν ἀλλαγή συμπεριφορᾶς καί παρέβλεψαν τή διδασκαλία τῆς ὀρθοδόξου πίστεως.  Πίστεψαν στή δύναμη τῶν πολλῶν λόγων, τῶν ἐπιστημονικῶν ἀποδείξεων καί τῆς πειθοῦς γιά νά μεταστρέψουν τούς ἀνθρώπους, νά τούς φέρουν κοντά στό Θεό. Ἀλλά μέ τόν τρόπο αὐτό πέτυχαν νά βελτιώσουν μόνο ἐξωτερικά τούς ἀνθρώπους πού τούς πλησίαζαν.  Ἡ εὐσέβεια πού συμπεριλαμβάνει τήν ὀρθόδοξη πίστη καί τήν ἐν Χριστῷ ζωή μετατράπηκε σέ εὐσεβισμό σέ «μόρφωσιν εὐσεβείας».  Τό νά πηγαίνουμε στήν Ἐκκλησία εἰ δυνατόν στό ναό τῆς ἀδελφότητος, νά ἐξομολογούμαστε στόν πνευματικό τῆς ἀδελφότητος, νά διαβάζουμε τήν Ἁγία Γραφή, νά μή λέμε ἄσχημα λόγια καί πρό πάντων νά διαβάζουμε τά ἔντυπα τῆς ὀργανώσεως καί νά πηγαίνουμε στούς κύκλους αὐτό ἀποτελοῦσε τό Ακαί τό Ω τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.

Ὅλο αὐτό τό εὐσεβιστικό κλῖμα ἀρνιόταν καί περιφρονοῦσε τήν ὀρθόδοξη λατρεία, τίς ἀκολουθίες στό Ναό καί κατ᾽ οἶκον, τίς ἀγρυπνίες, τό κομποσκοῖνι, τά συναξάρια καί τά ἀσκητικά βιβλία, τίς ἄνευ ἔλαίου νηστεῖες, τή μοναχική ζωή.  Ὅλα αὐτά τά μέσα πού ἡ ὀρθόδοξη παράδοση  διαθέτει γιά τήν κάθαρση καί τόν ἁγιασμό μας θεωρούνταν ξεπερασμένα καί μουχλιασμένα.  Στή θέση τους μπῆκε ἡ αὐτοσχέδια προσευχή καί τά κηρύγματα στίς αἴθουσες ἀπό λαϊκούς θεολόγους, τά γλυκερά θρησκευτικά τραγουδάκια, ὅπου ἀπουσίαζαν ἡ Παναγία καί οι Ἅγιοι, ἡ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς στά σπίτια τῶν μελῶν ἐπί τῇ βάσει τῶν θρησκευτικῶν ἐντύπων τῶν ὀργανώσεων, ἡ ὀργάνωση «ἱεραποστολικῶν» ἐξορμήσεων, ἡ διανομή περιοδικῶν, τά βιβλιοπωλεῖα μέ βιβλία καί περιοδικά τῶν ὀργανώσεων.

Μέ ὅλη αὐτή τήν προσπάθεια δυστυχῶς διαμορφώθηκαν καί «εἰδικοί» ἄνθρωποι πού δέν μποροῦσαν νά ἐνσωματωθοῦν στή ζωή τῆς Ἐνορίας τους. Δέν μποροῦσαν νά δεχθοῦν ὡς ἀληθινούς χριστιανούς τούς μή ἀνήκοντες σέ κάποια χριστιανική ὀργάνωση.  Χαρά καί ἀνακούφιση ἔβρισκαν μόνο στού κύκλους τῶν ἀδελφοτήτων.  Τούς ἱερεῖς τῶν ἐνοριῶν ἔβλεπαν σάν ἐπαγγελματίες χωρίς ἱεραποστολικό ζῆλο. Μόνο μέσα στούς ναούς τῶν ὀργανώσεων ἔνοιωθαν ὅτι ἐτελεῖτο ὀρθά ἡ λατρεία, μέ ἀπόλυτη τάξη καί πειθαρχία.  Ἔψαλλαν ὅλοι μαζί, οἱ μυστικές ἱερατικές εὐχές φωνάζονταν εἰς ἐπήκοον πάντων, τό ἑρμαφρόδιτο εἶδος ψαλμωδίας τύπου Σακελλαρίδη κυριαρχοῦσε.

Μέ αὐτές τίς μεθόδους τῶν ὀργανώσεων «στέγνωσε» τό ὀρθόδοξο ἀσκητικό φρόνημα μέσα στίς πόλεις.  Σχεδόν ὅλοι οἱ ζηλωτές χριστιανοί πού διψοῦσαν νά διακονήσουν τήν Ἐκκλησία ἀφομοιώθηκαν σάν στελέχη ἤ κληρικοί τῶν χριστιανικῶν ὀργανώσεων.  Ἀκόμη καί οἱ ἔγγαμοι κληρικοί γιά νά εἶναι ἀποδεκτοί ἀπό τούς «συνειδητούς» χριστιανούς ἔπρεπε νά διάκεινται φιλικά πρός τίς ὀργανώσεις, νά ἔχουν τό πνεῦμα τους, νά τίς ἐπαινοῦν καί νά σχετίζονται μαζί τους. Ὁμάδες νέων, κατηχητικά τῶν ἐνοριῶν πολλές φορές καί ἱεροκήρυκες ἐλέγχονταν στήν ἐποχή τῆς ἀκμῆς τῶν ὀργανώσεων ἀπό αὐτές.

Ὅσον ἀφορᾶ στά βιβλία οἱ ὀργανώσεις ἐξέδιδαν στεγνά ἠθικιστικά βιβλία χωρίς ὀρθόδοξη ἰκμάδα καί ἄρωμα.  Ἀκόμη καί τά βιβλία πού σχετίζονταν μέ τούς Μ. Βασίλειο καί ἱερό Χρυσόστομο κλπ. ἦσαν γραμμένα ἀπό τήν ὀπτική γωνία τῆς «δράσεως». Ἐξέδιδαν ἀκόμη οἱ χριστιανικές ὀργανώσεις μυθιστορήματα καί διηγήματα πού ἐξεθείαζαν τό ἔργο τους καί τή βοήθεια πού παρεῖχαν, καθώς καί διηγήματα καθολικῶν καί προτεσταντῶν πολύ συγκινητικά γιά τή μεταστροφή ἀπίστων καί ἁμαρτωλῶν στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ.

Παράλληλα διέθεταν καί φοιτητικά οἰκοτροφεῖα πού ἀποτελοῦσαν φυτώρια εὐσεβιστικῆς ἀγωγῆς καί στελεχῶν τῶν ὁμάδων τῶν Κατηχητικῶν καί τὼν κατασκηνώσεων.

Βέβαια δέν ἔπαψε νά ὑπάρχει τό πιστό λεῖμμα πού ἀκολουθοῦσε τήν ὀρθόδοξη παράδοση.  Μέ ἐπικεφαλῆς τόν Ἅγιο Νεκτάριο, τόν Ἅγιο Νικόλαο τόν Πλανᾶ, τόν π. Φιλόθεο τόν Ζερβᾶκο, τόν π. Αθανάσιο τόν Χαμακιώτη, τόν π. Ἐπιφάνιο Θεοδωρόπουλο, τό Φώτη Κόντογλου κλπ. πολλοί ἄνθρωποι προτίμησαν τήν τεθλιμμένη ὁδό τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὀρθόδοξα βιβλία ἐξέδιδαν τότε οἱ ἐκδόσεις «Ἁγιορείτικη Βιβλιόθηκη», ἐνῷ καί ὁ «Αστήρ» στό τέλος τῆς δεκαετίας τοῦ ᾽50 ἐξέδωσε τήν Φιλοκαλία, ἔργα τοῦ π. Θεοκλήτου Διονυσιάτου, καί τοῦ Φώτη Κόντογλου.

Αὐτή πάντως ἡ ἀποκοπή πού ἐπέφεραν οἱ χριστιανικές ὀργανώσεις ἀπό τίς ὀρθόδοξες ρίζες εἶχε καί ἔχει θλιβερές συνέπειες στή ζωή τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας.  Ἔπαψαν οἱ χριστιανοί νά νηστεύουν, νά ἀγρυπνοῦν, νά κάμουν μετάνοιες, νά συχνάζουν μέ ζῆλο στίς ἀκολουθίες. Αὐτά ὅμως εἶναι πού διεγείρουν στήν ψυχή τόν θεῖο ἔρωτα, πού φέρουν τή Χάρη στήν ψυχή καί τή θεραπεύουν.  Καί σ᾽ αὐτό ἔχει δίκιο ὁ καθηγητής Γιανναρᾶς, ὅταν μιλάει γιά ἀνέραστη χριστιανική ζωή. (Βέβαια ὁ ἐν λόγῳ καθηγητής ὑπερτονίζοντας τό ἐρωτικό στοιχεῖο καί μεταφέροντάς το στόν ἀνθρώπινο ἔρωτα πολλές φορές ξεφεύγει σέ νικολαϊτικές ἀπόψεις, δηλαδή σέ ἕναν ἄκρατο ἐρωτισμό).  Μέσα ἀπό τή συναισθηματική προσέγγιση τοῦ Χριστοῦ πού καλλιέργησαν οἱ ὀργανώσεις, ἡ ψυχή μένει νεκρή. Καλλιεργεῖται ἡ ὑπερηφάνεια καί ἡ αὐτάρκεια τοῦ θρησκευομένου, τό κλείσιμο στόν κύκλο τῶν ὁμοϊδεατῶν του.

Αὐτή ἡ ὀργανωσιακή νοοτροπία ἐπηρέασε πολλούς χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι δίδουν σημασία σέ ἐκείνους τούς χριστιανούς κληρικούς καί λαϊκούς πού ἀναπτύσσουν δράση ἀνάμεσα στούς νέους ἤ στό φιλανθρωπικό τομέα ἤ σέ κηρύγματα κλπ.  Με λίγα λόγια διέστρεψε τά κριτήρια τῶν πιστῶν, τά πνευματικά τους αἰσθητήρια. Παραθεωρήθηκε ἡ ἁγιότητα.  Ὁ ἀγωνιζόμενος ἄνθρωπος δέν ἦταν γιά τήν ὀργανωσιακή νοοτροπία ὁ ταπεινά προσευχόμενος νηστεύων καθαιρόμενος καί τηρῶν τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ὁ παρών σέ κάθε δράση καί ἐκδήλωση τῆς ὀργανώσεως μέ στόχο τήν εὐρύτερη προώθηση τῆς δύναμης της.

Βέβαια αὐτά συνέβαιναν ἰδιαιτέρως στήν ἐποχή τῆς ἀκμῆς τῶν ὀργανώσεων γιατί ἀπό τά μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ ᾽60 ἄρχισε μιά ἄνθηση τοῦ μοναχισμοῦ τῆς ἐκδόσεως πατερικῶν καί ἀσκητικῶν κειμένων πού ἄλλαξαν αὐτό τό νοσηρό-προτεσταντικό κλῖμα.  Πολλοί ἄνθρωποι ἐστράφησαν στήν ὀρθόδοξη ἄσκηση, στό μοναχισμό καί ἀναζήτησαν μιά γνησιότερη ζωή.  Σ᾽ αὐτό συνετέλεσαν τά μοναστήρια μας καί οἱ ἁγιασμένοι ἄνθρωποι τοῦ καιροῦ μας, ὅπως ὁ π. Παϊσιος, ὁ π. Πορφύριος καί ὁ π. Ἰάκωβος.

Παράλληλα καί οἱ χριστιανικές ὀργανώσεις βελτίωσαν τή νοοτροπία τους, δέχθηκαν πολλά στοιχεῖα τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως καί ἀπέβαλαν τό ἔντονο ἀντιμοναχικό τους πνεῦμα.

Παρά ταῦτα ἡ εὐσεβιστική μιζέρια παρέμεινε καί μεταπήδησε στήν ἐνοριακή ζωή, καθώς σέ κάποιες ἐνορίες τό βάρος τῆς ποιμαντικῆς ἐργασίας τῶν ἱερέων πέφτει σέ μιά πολυδιαφημιζόμενη δράση, πού ἀπαιτεῖ διαρκῆ συγκέντρωση χρημάτων, ἀναζήτηση χορηγῶν καί δημόσιες σχέσεις.  Αὐτά ἀλλοιώνουν τό γνήσιο ὀρθόδοξο φρόνημα κληρικῶν καί λαϊκῶν πού ἀφήνουν τήν νηπτική δηλαδή τήν ἐσωτερική ἐργασία, τήν ἀκριβῆ καί ὄχι «κουτσουρεμένη» τέλεση ἤ συμμετοχή στίς ἀκολουθίες καί τήν καθαρή ἐξομολόγηση καί ἐπιδίδονται σέ ποικίλες ἐπαφές καί συναντήσεις σέ ἐνασχόληση μέ κοσμικά θέματα, ὅπως ἡ προστασία τοῦ περιβάλλοντος, στήν προώθηση τῆς ψυχολογικῆς μεταχειρίσεως τῶν ἐνοριτῶν, σέ ὑποκριτικά χαμόγελα καί μιά βολική θρησκευτική ζωή.

Ἀκόμα καί ἡ προσπάθεια γιά τή λεγόμενη «λειτουργική ἀνανέωση», πού περιλαμβάνει στήν προοπτική της τήν μετάφραση τῶν λειτουργικῶν κειμένων, τήν ἀλλαγή τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς, τήν ἀλλαγή τῆς τελετουργικῆς τάξεως κλπ. ἔχει τίς ρίζες της στόν εὐσεβισμό τῶν ὀργανώσεων.  Αὐτές ἦσαν οἱ ὁποῖες «ἤρξαντο χειρῶν ἀδίκων» τόσο πρακτικά, μέ τήν τέλεση τῶν ἀκολουθιῶν στούς ναούς τῶν ὀργανώσεων μέ ἕνα διαφορετικό πνεῦμα «συμμετοχῆς» τῶν πιστῶν, ὅσο καί θεωρητικά μέ τή διδασκαλία καθηγητῶν πού ἦσαν μέλη τους καί τήν ἔκδοση σχετικῶν βιβλίων καί ἄρθρων.

Πολλοί ἀναγνῶστες διαβάζοντας τά ἀνωτέρω θά λυπηθοῦν καί θά θυμώσουν νομίζοντάς μας ἀχάριστους γιά ὅσα προσέφεραν οἱ ὀργανώσεις.  Ἀλλά…δέν φθάνει νά προσφέρεις, ἀλλά πρέπει νά προσφέρεις καί τό καλλίτερο. Ἡ θυσία τοῦ Ἄβελ ἔγινε δεκτή ἀπό τόν Θεό γιατί προσέφερε ὅ, τι καλλίτερο εἶχε ἐνῷ τοῦ Κάϊν τά δῶρα γιά τήν κακή τους ποιότητα δέν ἐγένοντο δεκτά.  Οἱ χριστιανικές ὀργανώσεις ἀποκοπτόμενες ἀπό τόν ὀργανικό τους σύνδεσμο μέ τήν Ἐκκλησία, προσέφεραν στό λαό τοῦ Θεοῦ ὄχι τό καλλίτερο, τή ζωογόνο ὀρθόδοξη νηπτική καί πατερική παράδοση, ἀλλά τά ξυλοκέρατα τῆς Δύσεως καί ὁδήγησαν πολλούς ἀνθρώπους σέ πνευματικό μαρασμό.  Τήν τελική βέβαια ἀξιολόγηση θά τήν κάμει ὁ Χριστός γιατί καί μέσα στίς ὀργανώσεις ὑπῆρχαν καί ὑπάρχουν ἀγαθῆς διαθέσεως ἄνθρωποι ἀγωνιζόμενοι γιά τήν ψυχή τους καί τί καλό τῶν ἄλλων.  Ἐκεῖνο πού καταδικάζεται, ὅπως εἴπαμε, εἶναι ἡ ἀρρωστημένη νοοτροπία πού ζημίωσε πολλές ψυχές.

Μετά τά ἀνωτέρω φρονοῦμε ὅτι δέν χρειάζεται νά ἐντάσσεται κανείς στίς ὀργανώσεις αὐτές.  Μπορεῖ κάλλιστα νά παραμένει ἐντεταγμένος φυσικά στήν ἐνορία καί τή ζωή της ἐνισχύοντας κατά τό δυνατόν κάθε πνευματική προσπάθεια καί πρό πάντων ζώντας ἐν πνεύματι ἐλευθερίας, μέσα στή Χάρη πού παρέχουν τά ἱερά Μυστήρια καί οἱ ἱερές Ἀκολουθίες.