Κυριακή της Πεντηκοστής: Ομιλία περί παθών δεσποτείας (Αρχιεπίσκοπος Αστραχάν και Σταυρουπόλεως Νικηφόρος Θεοτόκης)

Ἰωάν. ζ’ 37-52, η’ 12

• Οἱ Φαρισαῖοι μελετοῦσαν τὶς θεῖες γραφὲς καὶ γνώριζαν τὶς προφητείες τῶν προφητῶν γιὰ τὴν ἔλευση τοῦ Μεσσία. Πῶς, λοιπόν, ἀκούοντες τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν κηρύττοντα, ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ ἀπεσταλμένος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ βλέποντες τὴν μὲν ζωὴν αὐτοῦ ὑπεραγία, τὰ δὲ θαύματα αὐτοῦ μεγάλα καὶ πολλά, δὲν ἐπίστευσαν ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ προσδοκώμενος;
• Πόση δύναμη μποροῦν νὰ ἀσκοῦν τὰ πάθη ἐπάνω στὸν ἄνθρωπο;
• Τὰ πάθη προσβάλουν τοὺς ἀμαθεῖς ἀνθρώπους ἤ καὶ τοὺς σοφούς;
• Ποιὰ εἶναι τὰ στοιχεῖα ἐκεῖνα, ποὺ συντελοῦν στὸ νὰ εἶναι δύσκολη ἡ ἀποχὴ ἀπὸ τὰ πάθη καὶ ἡ διόρθωση;
• Ἀφοῦ δὲν κατάφερε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς νὰ θεραπεύσει τὸ πάθος τῆς φιλαργυρίας τοῦ Ἰούδα, ποιὰ ἐλπίδα ἔχουμε ἐμεῖς νὰ θεραπευτοῦμε ἀπὸ τὰ πάθη μας; Ποιὸ εἶναι τὸ “ὄπλο” μας;
• Ἐάν ἕνα πάθος ἔχει ριζώσει γιὰ πολὺ καιρὸ στὴν καρδιὰ ἑνὸς ἀνθρώπου, εἶναι δυνατὴ ἡ ἰατρεῖα καὶ ἐκρίζωσίς του;

 

***

 

Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς

Ὀμιλία περὶ παθῶν δεσποτείας

Ἀρχιεπίσκοπος Ἀστραχὰν καὶ Σταυρουπόλεως Νικηφόρος Θεοτόκης

 

Τῶν Φαρισαίων τὰ κινήματα κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ ὑπόθεσιν προβάλλουσιν ἀξίαν πολυπραγμοσύνης καὶ ἐξετάσεως· αὐτοὶ κᾄν ὑποκριταὶ ἦσαν καὶ ψεῦσται, ἦσαν ὅμως ὁπωσδήποτε σοφώτεροι τῶν ἄλλων· ἐμελέτων τὰς θείας γραφάς, καὶ ἐκράτουν εἰς τὰς χεῖρας αὐτῶν τοὺς θεϊκοὺς νόμους. Αὐτοὶ λοιπὸν εἶχον τελειοτάτην εἴδησιν, ὅτι καὶ ὁ Μωϋσῆς καὶ οἱ προφῆται πάντες προκατήγγειλαν καὶ εἶπον τὴν ἔλευσιν τοῦ Μεσίου· αὐτοὶ λοιπὸν μετὰ περισσοτέρας ἀσφαλείας καὶ βεβαιότητος ἤ ὁ κοινὸς λαός, περιέμενον τὸν Μεσίαν. Πῶς λοιπὸν ἀκούοντες τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν κηρύττοντα, ὅτι αὐτὸς ἐστὶν ὁ ἀπεσταλμένος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καὶ βλέποντες τὴν μὲν ζωὴν αὐτοῦ ὑπεραγίαν καὶ οὐράνιον, τὰ δὲ θαύματα αὐτοῦ μεγάλα καὶ πολλὰ καὶ παντοῖα, καὶ τὰ περὶ αὐτοῦ ὑπὸ τῶν προφητῶν προῤῥηθέντα ἐνεργούμενα εἰς αὐτόν, οὐκ ἐπίστευον, ὅτι αὐτὸς ἐστὶν ὁ προσδοκώμενος; Ὁ φθόνος κατεσκότιζεν αὐτούς· φθόνος ἐναντίον εἰς ἐκεῖνον, ὅν περιέμενον, ἵνα λυτρώσῃ αὐτοὺς ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν, καὶ χαρίσηται αὐτοῖς τὴν αἰώνιον ἐλευθερίαν; ὁ φθόνος εἶχε τόσην δύναμιν, ὥστε ἤρπαζε τὸ διακριτικὸν τῆς ψυχῆς, καὶ κατέφθειρε τοῦ νοὸς τὴν δύναμιν. Ὅθεν οὐδόλως ἠδύναντο νὰ γνωρίσωσιν, ὅτι αὐτὸς ἐστὶν ὁ Μεσίας, ἔστω· ὁ φθόνος ἐσκότιζε τῆς ψυχῆς τὰ ὅμματα· ἀλλὰ τὶς ἐνέκρωσε τὰς αἰσθήσεις τοῦ σώματος; τὶς ἐποίει αὐτοὺς τυφλοὺς καὶ κωφούς; Ὁ νοῦς, ἐσκοτισμένος ὑπὸ τοῦ φθόνου, οὐκ ἐπίστευεν εἰς τὸν Χριστόν· ἀλλὰ τὰ ὄμματα πῶς οὐκ ἔβλεπον τὰ ἐξαίσια θαύματα; ἡ ἀκοὴ αὐτῶν πῶς οὐκ ἤκουε τὴν οὐράνιον αὐτοῦ διδασκαλίαν; Οὐκ ἐπίστευον, ὅτι ὁ Χριστὸς ἐστὶν ὁ προσδοκώμενος Μεσίας· ἀλλὰ διὰ τὶ ἐζήτουν αὐτὸν ἀποκτεῖναι, ἄνθρωπον ἅγιον, θαυματουργὸν καὶ εὐεργέτην αὐτῶν; Τὰ πάθη, ἀδελφοί μου, ἔχουσι τόσην ἰσχυρὰν δύναμιν ἐπάνω εἰς τὸν ἄνθρωπον, ὥστε οὐ μόνον τὸ διακριτικὸν τῆς ψυχῆς διαφθείρουσι καὶ τὴν δύναμιν τοῦ νοὸς ἐκνευρίζουσιν, ἀλλὰ καὶ τὰς αἰσθήσεις τοῦ σώματος ἡμῶν κατανεκροῦσι.

Πᾶν πάθος σφοδρά τις καὶ ἀσυνήθης κίνησις τοῦ αἵματός ἐστι. Βλέπομεν τοῦτο φανερὰ εἰς ἐκείνους, οἵτινες κυριεύονται ὑπὸ τοῦ θυμοῦ ἤ ὑπὸ τοῦ φόβου ἤ ὑπὸ τῆς λύπης ἤ ὑπὸ τῆς χαρᾶς· κόκκινον γίνεται τοῦ θυμωμένου τὸ πρόσωπον, λευκὸν τοῦ φοβουμένου, ὠχρὸν τοῦ λυπουμένου, ἐρυθρόλευκον τοῦ χαίροντος. Αὐτὴ ἡ κίνησις οὐ γίνεται μόνον εἰς τὸ πρόσωπον, ἀλλ’ εἰς πάντα τὰ μέλη καὶ τὰ μέρη τοῦ σώματος, καὶ εἰς αὐτὰ δηλαδὴ τὰ ἐνδότατα· ἐκ ταύτης τῆς κινήσεως καταταράσσονται πάντα τὰ ὄργανα τῶν αἰσθήσεων. Ὅθεν ὁ ὑπό τινος σφοδροῦ πάθους κατακυριευθείς, ἤτοι οὐ βλέπει ὅλως, ἤ βλέπει, ἀλλ’ ἀτελῶς· ἤ οὐκ ἀκούει ὅλως, ἤ ἀκούει, ἀλλὰ συγκεχυμένως· τρώγει, ἀλλ’ οὐκ αἰσθάνεται τῆς τροφῆς τὴν ποιότητα· αὐτὴ ἡ ἄτακτος κίνησις, φθάνουσα καὶ ἕως τοῦ ἐγκεφάλου τὰ μέρη, κλονεῖ καὶ συγχέει ἐκεῖνα τὰ ὄργανα, ὅσα ἡ ψυχὴ ἡμῶν μετέρχεται, ἵνα συστήσῃ τοὺς συλλογισμοὺς αὐτῆς· ἐκ τούτου συμβαίνει ἡ σκότωσις τοῦ νοὸς καὶ ἡ ἀδιακρισία καὶ τὰ παραλογήματα· διότι ἡ ψυχὴ ἡμῶν, ἥτις ἐστὶ πνεῦμα ἄϋλον, αὐτὴ διακρίνει τὸ καλὸν ἀπὸ τοῦ κακοῦ καὶ τὸ ὠφέλιμον ἀπὸ τοῦ βλαβεροῦ, καὶ ἔχει μὲν αὐτὴ ἀφ’ ἑαυτῆς κατὰ φύσιν τὴν διανοητικὴν καὶ διακριτικὴν δύναμιν· ἀλλ’ ἐν ὅσῳ συνηνωμένη ἐστὶ μετὰ τοῦ σώματος, μετέρχεται τὰ μέρη τοῦ ἐγκεφάλου, ἵνα κατασκευάσῃ τοὺς συλλογισμοὺς αὐτῆς, καθὼς ὁ τέκτων τὸν πρίονα, καὶ ὁ οἰκοδόμος τὴν σφύραν διὰ τὴν κατασκευὴν τῆς οἰκίας. Πείθει δὲ τοῦτο ἡ συνεχῆς δοκιμή· βάρος ἤ ὀδύνην αἰσθανόμεθα εἰς τὴν κεφαλήν, ὅταν πολλὰς ὥρας προσηλώσωμεν τὸν νοῦν εἰς τὴν θεωρητικὴν τῶν πραγμάτων μελέτην· ὅταν δὲ πυρετὸς ἤ ἄλλη ἀσθένεια κατακυριεύσῃ τὴν κεφαλήν, τότε οὐχὶ μόνον οὐ δυνάμεθα νὰ προσηλώσωμεν τὸν νοῦν εἰς μελέτην  καὶ κρίσιν πραγμάτων, ἀλλὰ πολλάκις παραφρονοῦμεν καὶ παραλογοῦμεν προφανέστατα. Διὰ τοῦτο, ὅταν πάθος σφοδρὸν κατακυριεύσῃ τὸν ἄνθρωπον, θέλει μὲν ἡ ψυχὴ καὶ τότε νὰ συλλογισθῇ ὀρθῶς, ἀλλ’ οὐ δύναται· ἐπειδὴ τεταραγμένα καὶ ἠλλοιωμένα εἰσὶ τὰ ὄργανα, τὰ πρὸς τὴν τοιαύτην ὑπηρεσίαν ἐπιτήδεια. Ὅθεν, καθὼς ὁ τεχνίτης, ὅταν ἀτελῆ εἰσὶ τῆς τέχνης αὐτοῦ τὰ ὄργανα, ἀτελὲς κατασκευάζει καὶ τὸ τεχνητὸν αὐτοῦ ἔργον, οὕτω καὶ ἡ ψυχή, ὅταν τεταραγμένα εἰσὶ τῆς κεφαλῆς τὰ μέρη, ἀτελεῖς ποιεῖ τοὺς ἑαυτῆς συλλογισμούς, καὶ παραφρονεῖ καὶ παραλογίζεται.

Τὰ πάθη, τὰ πολεμοῦντα τὸν ἄνθρωπον, εἰσὶ πολλά, μᾶλλον δὲ δυσαρίθμητα· ὑπερηφάνεια, φιλοδοξία, φθόνος, φιλαργυρία, μῖσος, ἀσπλαγχνία, κοιλιοδουλεία, θυμός, ἀσέλγεια, μέθη, ὀκνηρία καὶ ἄλλα πάμπολλα. Πᾶς ἄνθρωπος εἰς πάντα τὰ πάθη ὑπόκειται· καί ποτε μὲν τοῦτο νικᾷ αὐτόν, πότε δὲ ἐκεῖνο, καὶ ἄλλοτε τὸ ἄλλο· ἀλλὰ τοῦτον μὲν τὸν ἄνθρωπον κατ’ ἐξοχὴν κατακυριεύει ἡ ἀσέλγεια, καθὼς τὸν Ἡσαῦ ὅστις διὰ τοῦτο ὠνομάσθη Ἐδώμ· ἐκεῖνον δὲ ἡ ὑπερηφάνεια, καθὼς τὸν Ναβουχοδονόσορ· ἄλλον ἡ σκληρότης, καθὼς τὸν Φαραώ· ἄλλον ἡ φιλαργυρία, καθὼς τὸν Ἰούδαν· καὶ ἄλλον ἄλλο πάθος κατεξουσιάζει. Κλίνει δὲ ὁ ἄνθρωπος εἰς τοῦτο τὸ πᾶθος μᾶλλον ἤ εἰς ἐκεῖνο, ἤ διὰ τὴν φυσικὴν αὐτοῦ ἰδιοσυγκρασίαν, ἤ διὰ τὴν παιδιόθεν συνήθειαν, ἤ διὰ τὰς κακὰς συμβουλὰς καὶ τὰ παραδείγματα, ὅσα ἐκ νεαρᾶς αὐτοῦ ἠλικίας, ἤκουε καὶ ἔβλεπε, καὶ ἔμαθεν ἐν ταῖς συναναστροφαῖς τῶν ἐφθαρμένων ἀνθρώπων. Πολλάκις δὲ ταῦτα πάντα συντρέχοντα δεσμεύουσι τὸν ἄνθρωπον εἰς ἕνα τῶν παθῶν δεσμῷ δυσδιαλύτῳ· ὅταν δὲ ὑποδουλωθῇ ὁ ἄνθρωπος εἰς ἕν πάθος, τότε αὐτὸ τόσην δύναμιν καὶ ἐξουσίαν λαμβάνει ἐπάνω εἰς αὐτόν, καὶ τοσοῦτον φθείρει καὶ τὸ συλλογιστικόν, καὶ τὸ διακριτικόν, καὶ αὐτὰς τὰς σωματικὰς αὐτοῦ αἰσθήσεις, ὥστε οὐδὲ συμβουλὴν ἀκούει, οὐδὲ βλάβην βλέπει, οὐδὲ τὸ ἴδιον συμφέρον γνωρίζει, ἀλλ’ ὡς τυφλός, καὶ κωφός, καὶ ἄλογος, πράττει πολλάκις ἐναντίον αὐτοῦ ὅσα οὐδὲ ὁ ἄσπονδος αὐτοῦ ἐχθρὸς δύναται νὰ πράξῃ.

«Πνεῦμα πονηρόν»¹ ἔπνιγε τὸν Σαούλ· παρεφέρετο καὶ ἐστενοχωρεῖτο, καὶ ἔπασχεν ἄχρι λιποψυχίας καὶ θανάτου· οὐδὲ ἰατροὶ ἐδυνήθησαν νὰ θεραπεύσουν αὐτόν, οὐδὲ βότανον εὑρέθη παρηγορητικὸν τῆς τοιαύτης ἀσθενείας· μία μόνη ἡ παρηγορία αὐτοῦ, ὁ ψαλμὸς τοῦ Δαβὶδ καὶ ἡ κινύρα· ὅτε τὸ πονηρὸν πνεῦμα ἐσπάραττε καὶ κατέπνιγε τὸν Σαούλ, τότε ὁ μὲν Δαβὶδ ἔκρουε τὴν κινύραν καὶ ἔψαλλε, τὸ δὲ πονηρὸν πνεῦμα ἔφευγεν, ὁ δὲ Σαοὺλ ἡσύχαζεν. Ὁ Δαβὶδ λοιπὸν ἐστὶν ὁ μόνος ἰατρὸς τοῦ Σαούλ, ὁ διώκτης καὶ φυγαδευτὴς τοῦ δαιμονικοῦ ἐκείνου πάθους, ὁ δοτὴρ τῆς ὑγείας καὶ εὐεργέτης καὶ λυτρωτὴς αὐτοῦ· ὁ Σαοὺλ λοιπὸν ὑπερβαλλόντως ἠγάπα τὸν Δαβίδ, καὶ ἐπρόσεχεν αὐτὸν ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ; οὐχὶ τοῦτο, ἀλλὰ τὸ ἐνάντιον· ὁ Σαοὺλ τόσον ἐμίσει τὸν Δαβίδ, ὥστε παντοιοτρόπως ἐπεβούλευε τὴν ζωὴν αὐτοῦ· ὁ Δαβὶδ ψάλλων ἔπαυε τὸ πάθος τοῦ Σαούλ· ὁ δὲ Σαοὺλ ἐζήτει νὰ φονεύσῃ διὰ τοῦ δόρατος τὸν Δαβίδ². Σαοὺλ τρισάθλιε, ἐὰν θανατώσῃς τὸν Δαβίδ, τὶς καταπραΰνει τὸ πάθος σου; τὶς διώκει τὸ πνεῦμα τὸ καταπνίγον καὶ σπαράττον σε; ἐπληροφορήθης, ὅτι μόνος ὁ ψαλμὸς τοῦ Δαβὶδ ἡσυχάζει τὴν φοβερὰν ζάλην σου, καὶ τοὺς θανατηφόρους σπαραγμοὺς τῶν μελῶν σου· πῶς λοιπὸν εὐθύνεις τὸ δόρυ, ἵνα φονεύσῃς τὸν μόνον ἰατρὸν καὶ σωτῆρά σου; πόθεν σοι ἡ τόση ἀναισθησία καὶ τυφλότης; Τὸ πόθεν ἐστὶ φανερόν· ὁ φθόνος ἐσκότιζε τὸν νοῦν αὐτοῦ, καὶ ἐξήλειφε τῆς εὐεργεσίας τὴν μνήμην· ὁ φθόνος ἰσχυρότερος τοῦ πονηροῦ πνεύματος· διότι τὸ μὲν πνεῦμα ἐνικᾶτο ὑπὸ τῆς ψαλμωδίας τοῦ Δαβίδ, τὸν δὲ φθόνον οὐδὲ ἡ ἐσχάτη ἀνάγκη τοῦ Σαοὺλ κατεδάμαζε· τοσοῦτον κατεσκότισε τὸν Σαοὺλ τὸ πάθος τοῦ φθόνου, ὥστε οὐδὲ ὠφέλειαν ἔβλεπεν, οὐδὲ συμφέρον, οὐδὲ ἀνάγκην. Πόσοι δὲ ἕως τῆς σήμερον ὑπὸ τοῦ φθόνου κυριευόμενοι, ἀμνημονοῦντες τῶν εὐεργεσιῶν, καὶ παραβλέποντες τὸ ἴδιον συμφέρον, καὶ μηδόλως στοχαζόμενοι τὴν ἰδίαν ἀνάγκην, οὐ μόνον κατατρέχουσι τοὺς ἰδίους εὐεργέτας, ἀλλὰ καὶ βλάπτουσιν ἐκείνους ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἐλπίζουσι προστασίαν καὶ βοήθειαν;

Καὶ μὴ νομίσῃς ὅτι τὸ πάθος ἐργάζεται ἐλεεινὰ καὶ παράλογα κακά, ὅταν κυριεύσῃ τοὺς ἀμαθεῖς καὶ διεστραμμένους ἀνθρώπους· διότι ἡ δύναμις αὐτοῦ τόσον ἰσχύει καὶ εἰς αὐτοὺς τοὺς σοφοὺς καὶ κεχαριτωμένους, ὥστε κατακρημνίζει αὐτοὺς εἰς ἁμαρτήματα ἐξαίσια· πάνσοφος ὁ Σολομὼν καὶ χαρισμάτων πλήρης, ἀλλὰ φιλογύνης· τὸ σαρκικὸν πάθος κατεκυρίευεν αὐτόν· τοῦτο, προϊόντος τοῦ καιροῦ, τοσοῦτον ὑπερίσχυσεν, ὥστε ἔσβεσε τὸ φῶς τῆς θεοχύτου σοφίας, καὶ εἰς τοιαύτην ἐλεεινὴν κατάστασιν αὐτὸν κατεκρήμνισεν, ὥστε, ἵνα εὐχαριστήσῃ τὰς ἀλλογενεῖς γυναῖκας, «ὠκοδόμησεν ὑψηλὸν τῷ Χαμὼς εἰδώλῳ Μωάβ, καὶ τῷ βασιλεῖ αὐτῶν εἰδώλῳ Ἀμμών, καὶ τῇ Ἀστάρτηῃ βδελύγματι Σιδωνίων»³· τὸ πάθος τῆς σαρκὸς ἐξέκλινε τὴν καρδίαν τοῦ Σολομῶντος ἀπὸ Κυρίου τοῦ Θεοῦ, καὶ ἔπεισεν αὐτόν, ἵνα ὑψώσῃ τὰ εἴδωλα. Πόσα κρυφὰ ἀτοπήματα, ἅπερ αἰσχρὸν ἐστὶ καὶ λέγειν; πόσα φοβερὰ ἁμαρτήματα γίνονται ἕως τῆς σήμερον ὑπ’ ἐκείνων, οἵτινες δοῦλοι εἰσὶ τοῦ αἰσχροῦ τούτου πάθους;

Τοῦ καιροῦ ἡ πρόοδος αὐξάνει παντὸς πάθους τὴν δύναμιν· ὅσον ὁ καιρὸς τῆς ἁμαρτίας παρατείνεται, τόσον τὰ εἰς τὴν ἁμαρτίαν ἐπανακυλίσματα πολυπλασιάζονται· πλυθύνεται δὲ τούτων ὁ ἀριθμὸς κατὰ διπλάσιον καὶ τριπλάσιον λόγον τῆς τοῦ καιροῦ παρατάσεως· διότι κατ’ ἀρχὰς μὲν ἡ πτῶσις εἰς τὴν ἁμαρτίαν φέρει μεγάλην λύπην, φέρει ἔλεγχον τῆς συνειδήσεως βαρὺν καὶ ἀφόρητον, φέρει πυκνοὺς τοὺς λογισμοὺς τῆς ἀποχῆς· ὅσον δὲ ὁ καιρὸς προάγεται,  καὶ τὰ ἐπανακυλίσματα πολυπλασιάζονται, τόσον ἡ λύπη μακρύνεται, καὶ ἡ συνείδησις ψυχραίνεται, καὶ φεύγει μὲν ὁ λογισμὸς τῆς μετανοίας, ἔρχεται δὲ ὁ ἀπελπισμὸς τῆς διορθώσεως· καὶ τὸ μὲν σῶμα γηράζει καὶ μαραίνεται, τὸ δὲ πᾶθος νεανίζει καὶ ἀνθεῖ. Ὁ εὔκολος τῶν ἐπανακυλισμάτων πολυπλασιασμὸς προξενεῖ τῆς ἁμαρτίας τὴν συνήθειαν· ἡ συνήθεια γίνεται ἔξις, ἡ δὲ ἔξις γίνεται δευτέρα φύσις.  Ἐκ τούτου βλέπομεν πόσην δυσκολίαν ἔχει τοῦ κατακυριεύσαντος ἡμᾶς πάθους ἡ ἀποχὴ καὶ ἡ διόρθωσις.  Ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας, τὴν ὁποίαν ἔπραξας ἅπαξ ἤ δὶς καὶ τρίς, εὔκολα φεύγεις, καὶ πολλὰ εὑρίσκεις τὰ αὐτῆς ἀντιφάρμακα· τὴν κατακυριεύσασάν σε ἁμαρτίαν δύσκολα διώκεις, δύσκολα εὑρίσκεις τὸ θεραπευτικὸν αὐτῆς βότανον.

Πολλὰ πιθανὸν φαίνεται, ὅτι ὁ Ἰσκαριώτης Ἰούδας ἦλθε πρὸς τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ ἐγένετο μαθητὴς αὐτοῦ, σκοπὸν ἔχων, ἵνα διορθώσῃ τὸ ἦθος αὐτοῦ, καὶ λυτρωθῇ ἀπὸ τὴν λύσσαν τῆς φιλαργυρίας, ἥτις καταδεδουλωμένην εἶχε τὴν ψυχὴν αὐτοῦ· διότι ταὶ ἄλλο ἐπέβλεπεν, ἤ τὶ ἄλλο εἴλκυσε καὶ ἔπεισεν αὐτόν, ἵνα ἔλθῃ καὶ συναριθμηθῇ μετὰ τῶν πτωχῶν μαθητῶν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ; τὶ ἄλλο ἐζήτει ἐκεῖ εἰμὴ τὴν διόρθωσιν τῆς ψυχῆς αὐτοῦ; εἰς τὸ σχολεῖον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐλθών, ἀκούει καθ’ ἑκάστην ἡμέραν τῆς ἀφιλαργυρίας καὶ τῆς ἀκτημοσύνης τὰ παραδείγματα, ἤγουν τοὺς συμμαθητὰς αὐτοῦ, οἵτινες ἀφῆκαν πάντα, ὅσα εἶχον, καὶ ἠκολούθουν προθύμως τῷ διδασκάλῳ αὐτῶν· βλέπει καθ’ ἑκάστην ἡμέραν θαύματα ἐξαίσια, ἀρετὴν ὑπερτελείαν, ἤθη ἅγια, ἁγιωσύνην οὐράνιον. Ὁ διδάσκαλος αὐτοῦ, κᾄν προγνωρίζῃ, ὡς καρδιογνώστης, τὴν προδοσίαν, θέλων ὅμως τὴν σωτηρίαν αὐτοῦ, οὐδενὸς χαρίσματος αὐτὸν ἐστέρησε· προεβίβασεν αὐτὸν εἰς τὸ ἀποστολικὸν ἀξίωμα, ἔδωκεν αὐτῷ ἐξουσίαν κατὰ πνευμάτων ἀκαθάρτων, ἔνιψε τοὺς πόδας αὐτοῦ, ἠξίωσεν αὐτὸν τῆς μεταλήψεως τῶν θείων μυστηρίων· καὶ αὐτὸ δὲ τὸ γλωσσόκομον ἔδωκεν εἰς τὰς χεῖρας αὐτοῦ πρὸς παρηγορίαν τοῦ πάθους τῆς φιλοχρηματίας. Καὶ ὅμως ταῦτα πάντα οὐδὲ τὴν πληγὴν τῆς φιλαργυρίας ἰάτρευσαν, οὐδὲ τὴν φλόγα αὐτῆς κατεδάμασαν· παρέδωκε τὸν διδάσκαλον, τὸν εὐεργέτην, τὸν σωτῆρα αὐτοῦ, καὶ ἐπώλησεν αὐτὸν διὰ τριάκοντα ἀργύρια, ἤγουν διὰ ἕξ σχεδὸν χρυσᾶ νομίσματα τοῦ παρόντος καιροῦ. Μεγάλη ἀληθῶς τῶν παθῶν ἡ δύναμις! ἐὰν οὐδὲ τὰ ζῶντα καὶ βλεπόμενα τῆς ἀρετῆς καὶ ἁγιότητος παραδείγματα, οὐδὲ τοῦ θεοῦ τὰ δῶρα καὶ ἀξιώματα, οὐδὲ τὰ θαύματα, οὐδὲ ἡ συναναστροφὴ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὐδὲ ἡ καθ’ ἡμέραν ἀπὸ τοῦ ἰδίου στόματος αὐτοῦ συμβουλὴ καὶ διδασκαλία καὶ ἡ παραίνεσις οὐκ ἐδυνήθησαν ἰατρεῦσαι τῆς φιλαργυρίας τὸ πάθος, ἀλλὰ τοσοῦτον ἄναψεν ἡ δύναμις αὐτοῦ, ὥστε ἁμαρτίαν ἐγέννησε, τῆς ὁποίας ἄλλη μείζων οὐδέποτε ἐφάνη εἰς τὸν κόσμον, ποία ἆρά γε ἐλπὶς εἰς ἡμᾶς τοὺς ἐμπαθεῖς, εἰς ἡμᾶς τοὺς κατακυριευμένους ὑπὸ τῶν παθῶν; ποῖον ἐστὶ τὸ ὄπλον, διὰ τοῦ ὁποίου δυνάμεθα νὰ ἀντιπολεμήσωμεν τὰ ἄγρια θηρία τοῦ καλάμου, τὰ ζητοῦντα καθεκάστην κατασπαράξαι τὴν ψυχὴν ἡμῶν;

Ἕτοιμον ἐστί, χριστιανοί, τὸ ὅπλον, ἰσχυρὸν δὲ καὶ ἀνίκητον· τοῦτο δὲ ἐστὶν ἡ προσοχή· ἐὰν προσέχωμεν, ἡ ἁμαρτία οὐ δύναται νὰ ἐπιβάλῃ τὸν ζυγὸν αὐτῆς ἐπάνω εἰς τὸν τράχηλον ἡμῶν· ἡ πρώτη ἀρχὴ πάσης ἁμαρτίας, καὶ τὰ νεόβλαστα ἄγρια φυτὰ ἔχουσι μεγάλην ὁμοιότητα· ἡ ἁμαρτία εἰς τὴν πρώτην αὐτῆς ἀρχὴν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν εἰμὴ εἷς ψιλὸς λογισμός, μία ἀνίσχυρος προσβολὴ εἰς τὸν νοῦν· τὸ ἄγριον φυτόν, ὅταβν κατ’ ἀρχὰς προκύπτῃ, οὐδὲν ἕτερον ἐστὶν εἰμὴ χόρτος τρυφερώτατος, βλαστὸς ἀσθενὴς καὶ εἰς τὴν γῆν οὐδόλως ἐστερεωμένος. Καθὼς οὖν ὁ γεωργός, ὅταν προσέχῃ, καὶ ἐκβάλλῃ τὰ ἄγρια φυτά, πρὶν ἤ αὐξηνθῶσι καὶ ἀπλώσωσι τὰς ῥίζας αὐτῶν, καὶ σκεπάσωσι τὴν γῆν, αὐτὰ μὲν ἐκβάλλει μετὰ μεγάλης εὐκολίας, ἡ δὲ γῆ αὐτοῦ μένει τότε καθαρὰ τῆς βλάβης τῶν ἀγρίων φυτῶν, οὕτω καὶ ὁ χριστιανός, ὅταν προσέχῃ καὶ διώκῃ τοὺς πονηροὺς λογισμοὺς πρὶν ἤ μεγαλυνθῶσι καὶ προχωρήσωσιν εἰς τὸ βάθος τοῦ νοὸς καὶ κατακυριεύσωσι τῆς καρδίας αὐτοῦ, τούτους μὲν πολλὰ εὔκολα ἐκδιώκει, ἡ δὲ ψυχὴ αὐτοῦ τότε μένει ἄμωμος, καὶ ἀμόλυντος, καὶ καθαρὰ ἀπὸ ἁμαρτίας μεγάλης. Ἐν τούτῳ λοιπὸν ἵσταται ὅλος ὁ κόπος μου, κόπος ἐλαφρὸς καὶ εὔκολος, εἰς τὸ νὰ προσέχω ἵνα μὴ μοῦ κατακυριεύσωσιν οἱ λογισμοὶ τῆς ἁμαρτίας· «Ἐὰν μὴ μοῦ κατακυριεύσωσι»⁴, λέγει ὁ προφήτης, «τότε ἄμωμος ἔσομαι, καὶ καθαρισθήσομαι ἀπὸ ἁμαρτίας μεγάλης». Πρόσεχε, λοιπόν, σεαυτῷ, καὶ φύλαξον τὴν ψυχήν σου⁵.

Ἀλλ’ ἐὰν διὰ τῆς πολυκαιρίας καὶ τῶν ἐπανακυλισμάτων ῥιζωθῇ τὸ πάθος εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ κατασταθῇ ὁ ἄνθρωπος δοῦλος τῆς ἁμαρτίας, τότε πολλὰ δύσκολος φαίνεται ἡ ἰατρεία· δύσκολος ἡ ἀποχὴ τῆς σαρκικῆς ἠδονῆς, καὶ ἡ σωφροσύνη εἰς ἐκεῖνον, ὅστις ἐκ νεαρᾶς ἠλικίας ἐσυνείθισε τὴν ἀσέλγειαν· δύσκολος ἡ ἐλεημοσύνη καὶ ἡ διανομὴ τοῦ πλούτου εἰς τοὺς πένητας, εἰς τὸν γηράσαντα ἐν τῇ δουλείᾳ τῆς φιλαργυρίας· δύσκολος ἡ νηστεία εἰς τὸν συνειθίσαντα παιδιόθεν τὴν πολυφαγίαν καὶ τὴν πολυποσίαν· δυσκολοθεράπευτον πᾶν παλαιὸν ἁμάρτημα. Ἐὰν δὲ νουθετήσῃς τοὺς ἐμπαθεῖς, καὶ συμβουλεύσῃς αὐτοὺς τὴν ἀποχὴν τῆς ἁμαρτίας, ἀποκρίνονταί σοι· θέλω, ἀλλ’ οὐ δύναμαι. Τοῦτο ὅμως πρόφασις ἐστὶ γυμνή· ἄλλο ἀδυναμία, καὶ ἄλλο δυσκολία· δύσκολος ἡ ἐκρίζωσις τοῦ δένδρου, ὅταν ἁπλώσῃ εἰς τὸ βᾶθος τῆς γῆς τὰς ῥίζας, καὶ τῇ προόδῳ τοῦ καιροῦ στερεωθῇ, οὐκ ἔστιν ὅμως ἀδύνατος· ἡ ἀξίνη, ἡ σκαπάνη, ὁ κόπος ἐκβάλλουσιν αὐτὸ ῥίζοθεν, ὥστε οὐδὲ ἴχνος αὐτοῦ ἔτι φαίνεται· ἐὰν συνειθίσῃς τὴν ἁμαρτίαν, καὶ ἔτη πολλὰ δουλεύσῃς αὐτῇ, ἀληθῶς δύσκολος ἡ ἰατρεία, πλὴν οὐκ ἔστιν ἀδύνατος· ἡ στερεὰ ἀπόφασις, τῆς ψυχῆς ἡ ἀνδρεία, τοῦ Θεοῦ ἡ χάρις καταργεῖ παντελῶς τὴν ἐξουσίαν αὐτῆς.

Ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη παρὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἐλεύθερος καὶ αὐτεξούσιος. Ὅθεν κᾄν ἡ ἁμαρτία ἐδούλωσεν αὐτόν, ἔχει ὅμως πάντοτε ἡ θέλησις αὐτοῦ τὴν δύναμιν τῆς ἐλευθερίας καὶ αὐτεξουσιότητος· ἔχει δὲ καὶ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ πλουσιοπαρόχως καὶ ὑπερπερισσῶς συνεργοῦσαν πρὸς τὴν ἐλευθερίαν αὐτοῦ καὶ διόρθωσιν· «Οὖ γὰρ ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία», λέγει ὁ θεηγόρος ἀπόστολος, «ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις»⁶. Δοῦλος ἦν ὁ Ζακχαῖος τῆς πλεονεξίας καὶ συκοφαντίας, ἀλλὰ μετ’ ὀλίγην ὥραν μεταβαλὼν τὴν γνώμην αὐτοῦ, ἔδωκε «τὰ ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων αὐτοῦ τοῖς πτωχοῖς, καὶ εἴτινός τι ἐσυκοφάντησε, τετραπλοῦν»⁷. Ὑποδεδουλωμένος ὁ Ματθαῖος εἰς τὴν ἀδικίαν καὶ φιλοχρηματίαν τοῦ τελωνίου· ἀλλ’ εἰς μίαν στιγμὴν ἀπέῤῥιψε τοῦ τελωνίου τὸν ζυγόν, ἀφῆκε πάντα, καὶ ἠκολούθησε τὸν Κύριον⁸. Πολλὰ ἔτη ἐδούλευεν ἡ Σαμαρεῖτις τὰς ἠδονὰς τῆς σαρκὸς αὐτῆς, ἀλλ’ εὐκολώτατα καὶ ταχύτατα καταλιποῦσα τὰ πάντα, ἐγένετο μαθήτρια τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐὰν δὲ ἐξετάσωμεν τὰ παραδείγματα, ὅσα αἱ θεῖαι γραφαὶ καθιστοροῦσι, καὶ τὰ ἱστορικὰ βιβλία περιέχουσιν, εὑρίσκομεν τοιαύτας μεταβολὰς πολλὰς καὶ ἀναριθμήτους· ὥστε δύσκολος ἡ ἰατρεία τοῦ πάθους, ὅταν ὁ ἄνθρωπος οὐ θέλῃ, εὔκολος δέ, ὅταν ὁ ἄνθρωπος τῇ ἀληθείᾳ θελήσῃ. Ὁ Θεὸς τὴν θέλησιν ζητεῖ· «Θέλεις ὑγιὴς γενέσθαι»⁹; Οὔτως ἔλεγεν ὁ Θεάνθρωπος εἰς τὸν ἁμαρτωλὸν παράλυτον. Ἐὰν θέλῃς, ὁ Θεὸς οὐ μόνον θέλει, ἀλλὰ καὶ ἐνεργεῖ καὶ συμβοηθεῖ, διδούς σοι δύναμιν, ἵνα τελειώσῃς τοῦ ὀρθοῦ σου σκοποῦ τὸ ἔργον· μάλιστα καὶ αὐτὴν τὴν θέλησίν σου ὁ Θεός, ὅταν ἰδῃ αὐτὴν κλίνουσαν εἰς μετάνοιαν, καὶ ἐνδυναμοῖ καὶ συμβοηθεῖ· «Ὁ Θεὸς γὰρ ἐστὶν ὁ ἐνεργὼν ἐν ὑμῖν καὶ τὸ θέλειν καὶ τὸ ἐνεργεῖν»¹⁰.

 

1. Α΄ Βασιλ. ιστ΄, 1.
2. Α΄ Βασιλ. ιθ΄, 10.
3. Γ΄ Βασιλ. ιδ΄, 7.
4. Ψλμ. ιη΄, 9.
5. Δευτ. δ΄, 9.
6. Ῥωμ. ε΄, 20.
7. Λουκ. ιθ΄, 8.
8. Ματθ. θ΄, 9.
9. Ἰωαν. ε΄, 6.
10. Φιλιπ. β΄, 13.

 

Δείτε την ομιλία στο πρωτότυπο από το “Κυριακοδρόμιο των τεσσάρων Ευαγγελιστών”, του Νικηφόρου Θεοτόκη (τόμ. 1ος, σελ. 123 – Έκδοσις 1840), πατώντας εδώ ^[1]

17/6/2016

 

 

(Ψηφιοποίηση και επιμέλεια κειμένου για την alopsis.gr ^[2]: Στυλιανή)