ΚΑΝΕΙΣ, βέβαια, που έχει κάποια λογικήν δεν ημπορεί να σκεφθή, ότι ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης ήτο ηλαττωμένης ορθοδόξου συνειδήσεως. Εν τούτοις, στην ταρασσομένην από τον αρειανισμόν εποχήν του, έψεγε τους Ορθοδόξους, γιατί αντί να προσεύχονται, να ησυχά­ζουν και να ειρηνεύουν, απλοϊκοί οι πλείστοι απ’ αυτούς, ησχολούντο με δογματικά τριαδολογικά θέματα.

Ειρωνευόμενος δε την κατάσταση αυτή ο θείος Πατήρ, έλεγε: «Εάν περί οβολών ερωτήσης, ο δε σοι περί γεννητού και αγεννήτου εφιλοσόφησεν εάν περί τιμήματος άρτου πύθοιο, μείζων ο Πατήρ, αποκρίνεται, και ο Υιός υποχείριος. Ει δε το λουτρόν επιτήδειόν έστιν, είποις, ο δε εξ ουκ όντων τον Υιόν είναι διωρίσατο. Ουκ οίδα τι χρή το κακόν τούτο ονομάσαι, φρενίτιν ή μανίαν ή τι τοιούτον κακόν επιδήμιον, ο των λογισμών την παραφοράν εξεργάζεται».

Είναι χαρακτηριστικόν, ότι ο σοφώτατος και Θεοφώτιστος Γρηγόριος, γνωρίζοντας ότι η άκαιρη και άμετρη ενασχόληση με τα δογματικά προβλήμα­τα, όχι μόνον δεν αποτελεί πράξη πνευματική, αλλά οδηγεί και σε «λογισμών παραφοράν», αφού είναι «φρενίτις», δηλαδή μία μορφή τρέλλας ή ένα είδος μανίας.

Βέβαια τέτοια άποψη, σε εποχή «ανήσυχη» και «επικίνδυνη», που η πίστη η Ορθόδοξη «έχει πολλούς εχθρούς», προκαλεί απορίες, αν όχι διαμαρτυρίες από χριστιανούς που, σαν μονάδες του «φρουρού της Ορθοδοξίας» λαού, θεωρούν τους εαυτούς των υπευ­θύνους για την φύλαξη της πίστεως.

Αυτή η στάση του Αγίου απέναντι των καλοπρο­αίρετων μεν αυτών χριστιανών, ανύποπτων δε ότι η συμπεριφορά τους αυτή είναι ψυχοφθόρος, οφείλεται στην τελεία γνώση του των όρων της ζωής της ψυχής και της υγείας της. Πράγματι, έχοντας προσωπική πείρα ο θείος Πατήρ για την φύση της ψυχής και την εν Χριστώ ζωή και γνωρίζοντας ότι, οι ψυχές που δεν έχουν καθαρθή από τα πάθη τους, πέφτουν σε αμετρία και βλάπτονται από ενεργήματα φανατισμού όταν ασχολούνται με δογματικά θέματα, συμβουλεύει αποχήν από αυτά.

Αναμφιβόλως επιβάλλεται να γνωρίζη ο πιστός τον πλούτον της Ορθοδόξου πίστεώς του και σε περίπτωση πραγματικών κινδύνων να αγωνίζεται μέχρις αίματος για την προστασία της.

Αυτό όμως είναι άλλο και άλλο, απλοί χριστιανοί, και χωρίς καμμιάν αρμοδιότητα μέσα στην Εκκλησία, να σκέπτωνται και να συζητούν συνεχώς ή να γραφούν φανατικά για την πίστη που κινδυνεύει ή προδίδεται. Ότι αυτές οι καταστάσεις δημιουργούνται με υποκίνηση των δαιμόνων ή από τα πάθη φαίνεται από την ταραχή που προκαλούν και στους ίδιους και στο περιβάλλον τους.

Γιατί ο εχθρός του ανθρώπου, με διάφορες εύλογες προφάσεις ή άλογες, προσπαθεί να αποσπάση την προσοχή μας από την προσευχή και την μελέτη που οικοδομεί και να μας ανάψη στην ψυχή ένα άκαιρον και μωρόν ζήλον, που αίρει την ειρήνη του Θεού από τις καρδιές μας.

Φυσικά για να καταλάβη κανείς την μέθοδον αυτήν του διαβόλου και τις υπό διάφορα προσχήματα ενέργειες των παθών, χρειάζεται να δοκιμάση την βαθειάν ειρήνη της ψυχής, την ηδύτητα της συνεχούς προσευχής και την αίσθηση της εν Χριστώ αλήθειας και αγάπης.

Τότε μόνον ημπορεί να αντιληφθή το πνεύμα του αγίου Γρηγορίου Νύσσης. Διαφορετικά, θα νομίζη, ότι οι παραπάνω γραμμές εμπνέονται από τα ακάθαρτα πνεύματα, για να μη φροντίζουμε, τάχα, για την διαφύλαξη της πίστεως, που επιβουλεύονται οι ποικίλοι εχθροί της! Και το «επιδήμιον κακόν» θα παρατείνεται σαν μια νοσηρά μορφή ευσεβείας.

(“Αθωνικά Άνθη” Τόμος Η’ – σελ.182-184)

(Πηγή και ψηφιοποίηση: Ι. Ν. ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ)