Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η εταιρία τσιγάρων “Παπαστράτος” προ έτους, «7 στους 10 Έλληνες θεωρούν ξεπερασμένη συνήθεια το τσιγάρο, παρόλα αυτά το 28,5% των Ελλήνων καπνίζει – περίπου 2.250.000 άτομα – εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι άνδρες στις ηλικίες 45-65 ετών».⁽¹⁾ Τα στοιχεία επιβεβαιώνονται και από άλλες έρευνες που φέρνουν την Ελλάδα στην 8^η θέση παγκοσμίως στη κατανάλωση καπνού, με ετήσιο τζίρο 2,401 δις $, κέρδη 2,84 εκ.$ από το καπνό και (κατά φυσική συνέπεια) 87 νέα περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού, καρκίνου του πνεύμονα, ανά έτος, χωρίς να υπολογίζονται οι άλλοι καρκίνοι και λοιπά νοσήματα που προκαλεί το κάπνισμα.⁽²⁾

Το κάπνισμα δεν είναι απλά μια κακή συνήθεια. Είναι ένας καταστροφικός εθισμός που ξεκινά σε μια φάση ανωριμότητας του θύματος, που πιστεύει πως θα αποκτήσει ανδρισμό/θηλυκότητα, νεανικότητα (ή ωριμότητα), φίλους και συντροφικότητα, διαύγεια πνευματική, χαλάρωση, ευεξία, ψυχολογική βοήθεια, αυτοπεποίθηση, κοινωνικότητα και άλλα τέτοια…που θα καλύψουν το ψυχολογικό κενό του υποψήφιου χρήστη. Αντί όμως για αυτές τις «ευεργεσίες», καταλήγει ο άνθρωπος να καταστρέφεται σωματικά και ψυχολογικά.

Υπεύθυνα για τις συνέπειες του καπνίσματος⁽³⁾ είναι τα προϊόντα καύσης που προέρχονται τόσο από τα φύλα του καπνού όσο και τις προσθετικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν άρωμα και άλλα ευχάριστα χαρακτηριστικά στο κάπνισμα. Ο καπνός που απελευθερώνεται περιέχει χιλιάδες χημικές ουσίες μεταξύ των οποίων τουλάχιστον 70 γνωστά καρκινογόνα. Ειδικότερα περιέχει: νικοτίνη, (ουσία με ισχυρά εθιστική δράση στον εγκέφαλο), υδροκυάνιο, φορμαλδεΰδη, μόλυβδο, αρσενικό, αμμωνία, ραδιοϊσότοπα όπως το polonium-210, βενζένιο, μονοξείδιο του αζώτου, νιτροζαμίνες, πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες.

Από τις παραπάνω ουσίες πολλές προκαλούν καρκίνο, άλλες νοσήματα της καρδιάς ή προσβάλλουν άλλα όργανα. Οι περισσότερες προέρχονται από τα φύλλα του καπνού και όχι από τα πρόσθετα. Ειδικότερα για τα ραδιενεργά υλικά, αυτά βρίσκονται στα φύλλα καπνού. Προέρχονται από το λίπασμα και το χώμα που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια του φυτού, επομένως η ποσότητα στον καπνό εξαρτάται από το έδαφος στο οποίο καλλιεργήθηκαν τα φυτά και τον τύπο των λιπασμάτων που χρησιμοποιήθηκαν. Τα ραδιενεργά υλικά απελευθερώνονται κατά τη καύση του τσιγάρου, και οι άνθρωποι τα εισπνέουν και τα μεταφέρουν στους πνεύμονές τους. Αποτελούν άλλη μία βασική αιτία για όσους καπνίζουν για να εμφανίσουν καρκίνο του πνεύμονα.

Ας δούμε εν συντομία τις επιπτώσεις του καπνού στην υγεία. ⁽⁴⁾

Το κάπνισμα βλάπτει σχεδόν κάθε όργανο του σώματος, προκαλεί πλήθος νοσημάτων και γενικά υποβαθμίζει την συνολική υγεία των καπνιστών.

Δεν υπάρχει όργανο, ιστός ή λειτουργία του σώματος που να μην επηρεάζεται δυσμενώς. Οι εκτιμήσεις δείχνουν π.χ ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο 2-4 φορές για αγγειακό εγκεφαλικό  και στεφανιαία νόσο, και 25 φορές για καρκίνο του πνεύμονα.

Δημιουργεί απουσίες από την εργασία, αυξημένη χρήση υπηρεσιών υγείας, αυξάνει το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης και οδηγεί τελικά σε πρόωρο θάνατο. Η θνησιμότητα στις ΗΠΑ είναι τριπλάσια για τους καπνιστές σε σχέση με άτομα ίδιων χαρακτηριστικών που ουδέποτε κάπνισαν. Το προσδόκιμο επιβίωσης μειώνεται κατά 10 χρόνια.⁽⁵⁾  Έχει υπολογιστεί πως το κάπνισμα προκαλεί κάθε χρόνο περισσότερους θανάτους από ότι συνολικά ο HIV,  τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τα τροχαία και οι πυρκαγιές.

Κάπνισμα και καρδιαγγειακές παθήσεις ⁽⁴⁾

Οι καπνιστές διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ασθένειες της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων (καρδιαγγειακές παθήσεις) από τους μη καπνιστές.

Το κάπνισμα προκαλεί εγκεφαλικά επεισόδια και στεφανιαία νόσο. Ακόμη και άτομα που καπνίζουν λιγότερα από πέντε τσιγάρα την ημέρα μπορεί να έχουν πρώιμα σημάδια καρδιαγγειακής νόσου.

Το κάπνισμα καταστρέφει τα αιμοφόρα αγγεία γιατί προκαλεί πάχυνση και στένωση στο τοίχωμά τους. Προάγει την αρτηριοσκλήρυνση, τη δημιουργία ανευρυσμάτων, αυξάνει τις επιπτώσεις της υπερλιπιδαιμίας,  την  αρτηριακή πίεση και τις καρδιακές αρρυθμίες. Προάγει τη δημιουργία θρόμβων που αποφράσσουν τα αγγεία.

Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο συμβαίνει όταν ένας θρόμβος εμποδίσει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο ή όταν ένα αιμοφόρο αγγείο μέσα ή γύρω από τον εγκέφαλο ραγεί.

Η απόφραξη από το κάπνισμα μπορεί επίσης να μειώσει τη ροή του αίματος στα κάτω άκρα και το δέρμα, περιορίζοντας τη δυνατότητα για βάδιση (διαλείπουσα χωλότητα)

Εάν η απόφραξη συμβεί σε αγγείο της καρδιάς, τότε αναπτύσσεται ισχαιμία και έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Κάπνισμα και αναπνευστικές παθήσεις⁽⁴⁾

Το κάπνισμα προκαλεί αναπνευστική νόσο καταστρέφοντας τους αεραγωγούς και τις κυψελίδες των πνευμόνων. Οι συνέπειες είναι χειρότερες όταν αρχίσει κατά την εφηβική ή τη παιδική ηλικία καθώς  τότε δεν έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των πνευμόνων, που παραμένουν υποανάπτυκτοι, ενώ συγχρόνως καταστρέφονται.

Οι πνευμονικές ασθένειες που προκαλούνται από το κάπνισμα είναι κυρίως η  ΧΑΠ (εμφύσημα και  χρόνια βρογχίτιδα) και η ευπάθεια στις λοιμώξεις. Οι καπνιστές έχουν 12 έως 13 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από ΧΑΠ σε σχέση με τους μή καπνιστές. Εάν κάποιος έχει άσθμα, ο καπνός του τσιγάρου προκαλεί παρόξυνση της νόσου ή επιδεινώνει τη κρίση άσθματος.

Το κάπνισμα προκαλεί τις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα.

Κάπνισμα και Καρκίνος ⁽⁴⁾

Το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο σχεδόν οπουδήποτε στο σώμα. Προκαλεί καρκίνο σε ουροδόχο  κύστη, στο αίμα (λευχαιμία), στο τράχηλο της μήτρας, στο παχύ έντερο και ορθό (παχέος εντέρου) και στον  οισοφάγο.

Ακόμη προκαλεί καρκίνο σε νεφρό και ουρητήρα, λάρυγγα, ήπαρ, στομάχι, πάγκρεας,  στοματοφάρυγγα, (περιλαμβάνονται τα μέρη του λάρυγγα, της γλώσσας, της μαλθακής υπερώας και των αμυγδαλών) και του αναπνευστικού: λάρυγγα, τραχεία και βρόγχων.

Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε νόσο, στους ήδη καρκινοπαθείς και στους επιζώντες από καρκίνο.

Κάπνισμα και άλλοι κίνδυνοι για την υγεία

Αλλά το κάπνισμα επιβαρύνει τη λειτουργία σε οποιοδήποτε όργανο του σώματος. Προκαλεί δυσλειτουργία-αδυναμία στο μυϊκό σύστημα, οστεοπόρωση, προάγει τα αυτοάνοσα νοσήματα, τη γήρανση της επιδερμίδας, τις στοματικές παθήσεις, απορρυθμίζει το ενδοκρινικό σύστημα (π.χ σακχαρώδη διαβήτη) και τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος, προάγει τις εκφυλιστικές παθήσεις του οφθαλμού (εκφύλιση ωχράς κηλίδας, καταρράκτη κ.α), επιδεινώνει την άνοια κ.α ⁽⁶⁾

Ιδιαίτερη σημασία έχει η επίδραση του τσιγάρου στην αναπαραγωγική ικανότητα:

Το κάπνισμα δυσκολεύει τη γυναίκα να μείνει έγκυος. Μπορεί επίσης να επηρεάσει την υγεία του μωρού της πριν και μετά τη γέννηση. Το κάπνισμα αυξάνει τους κινδύνους για: έκτοπη κύηση, πρόωρο τοκετό, αποβολές, θνησιγένεια του βρέφους, (θάνατο του μωρού πριν τη γέννηση), χαμηλό βάρος γέννησης, στοματοπροσωπικές σχιστίες και άλλες γενετικές ανωμαλίες σε βρέφη, σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (γνωστό ως SIDS ή θάνατος στην κούνια)

Το κάπνισμα μπορεί επίσης να επηρεάσει το σπέρμα των ανδρών και να μειώσει τη γονιμότητα.

Το παθητικό κάπνισμα είναι και αυτό προβληματικό ⁽⁷⁾

Το παθητικό κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει σχεδόν ότι και το ίδιο το κάπνισμα. Απλά χρειάζεται μεγαλύτερη έκθεση. 600.000 μη καπνιστές πεθαίνουν το χρόνο επειδή είχαν εκτεθεί σε παθητικό κάπνισμα. Από αυτούς 166.000 θάνατοι αφορούν παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών.

Γιατί δεν είναι εύκολη η διακοπή του καπνίσματος;

Ποιος είναι ο λόγος που ενώ επιβεβαιώνεται ο καταστροφικός ρόλος της χρήσης τσιγάρου αλλά και όλων γενικά των καπνικών προϊόντων, (στριφτά, πίπα, ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ τσιγάρο, ΨΗΜΕΝΟΣ ΚΑΠΝΟΣ) και οι άνθρωποι καταλήγουν να υποφέρουν, οι χρήστες δεν μπορούν να διακόψουν; Η αιτία είναι πως όλα τα παραπάνω δηλητηριώδη προϊόντα προκαλούν ισχυρό εθισμό μέσω της νικοτίνης που περιέχουν.⁽⁸⁾

Η νικοτίνη, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μετά την εισπνοή του προϊόντος φτάνει στα κύτταρα του εγκεφάλου. Εκεί απελευθερώνει μεγάλη ποσότητα ντοπαμίνης στο υποσύστημα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την ευχαρίστηση, δημιουργώντας στην αρχή, προσωρινά, ικανοποίηση. Όμως, καθώς ο καπνιστής εθίζεται στο κάπνισμα, χρειάζεται ολοένα και μεγαλύτερη ποσότητα νικοτίνης προκειμένου απλώς να διατηρούνται σταθερά τα επίπεδα ντοπαμίνης στο συγκεκριμένο σημείο του εγκεφάλου, και το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ανοχή. Εάν ο καπνιστής δεν καπνίσει, τα επίπεδα ντοπαμίνης μειώνονται γρήγορα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση του στερητικού συνδρόμου της νικοτίνης. Αυτό οδηγεί μετά από λίγο καιρό στη όλο και μεγαλύτερη ανάγκη για κάπνισμα, προκειμένου να αποφευχθεί το στερητικό σύνδρομο.

Πρόσφατες ιατρικές μελέτες δείχνουν ότι η νικοτίνη είναι περισσότερο εξαρτησιογόνος ουσία ακόμα και σε σχέση με ναρκωτικές ουσίες, όπως για παράδειγμα το Ecstasy, το LSD και η κοκαΐνη.

Αλλά η νικοτίνη έχει πέραν της ψυχοδραστικότητας και σωματικές δράσεις: Σε μικρές ποσότητες αποτελεί ισχυρό διεγερτικό, προκαλεί αύξηση των καρδιακών παλμών και της αρτηριακής πίεσης. Προκαλεί, επίσης, ζάλη, ναυτία καθώς και ανορεξία. ⁽⁹⁾ Είναι γνωστά τα πρόσφατα επεισόδια δηλητηρίασης από προϊόντα νικοτίνης.⁽¹⁰⁾

Όταν οι προτάσεις «υγείας» συντηρούν την εξάρτηση.

Σήμερα διατίθενται «προτάσεις υγείας» που αφορούν τη διακοπή του καπνίσματος, αλλά κινδυνεύουν να αντικαταστήσουν την εξάρτηση από το κάπνισμα του τσιγάρου, από μία άλλη εξάρτηση, αυτή στη νικοτίνη. Οι προτάσεις αφορούν στη χρήση προϊόντων ψημένου καπνού⁽¹¹⁾, προϊόντων νικοτίνης⁽¹²⁾ και ηλεκτρονικών τσιγάρων⁽¹³⁾. Παρά τις απόψεις πως αυτά τα προϊόντα νικοτίνης λειτουργούν υπέρ της υγείας βοηθώντας στη απεξάρτηση από το κλασικό τσιγάρο, ωστόσο δεσμεύουν και εκείνα  τους χρήστες σε μια άλλη κατάσταση, την εξάρτηση από το δηλητήριο της νικοτίνης.⁽¹⁴⁾
  

Η διακοπή του καπνίσματος είναι εφικτή ωστόσο απαιτεί θέληση, αποφασιστικότητα, ωριμότητα και κατάλληλη καθοδήγηση ώστε να μην αντικατασταθεί η μία μορφή εξάρτησης από κάποιες άλλες.

Συνοψίζοντας, το κάπνισμα σε οποιαδήποτε μορφή του είναι μια εξαιρετικά εθιστική και καταστροφική συνήθεια. Η έναρξή του σχετίζεται με τις ανασφάλειες του χρήστη. Όταν γίνουν αντιληπτές οι συνέπειες υπάρχει δυσκολία διακοπής λόγω του εθισμού από τη νικοτίνη. Το καλύτερο είναι να μη παρασυρθεί εξ΄αρχής  ένα παιδί στη χρήση του. Αυτό επιτυγχάνεται όταν η οικογένεια το διαπαιδαγωγεί προς την ωριμότητα, καλύπτοντας συγχρόνως τις συναισθηματικές του ανάγκες. Τότε το παιδί δεν θα έχει ανάγκη να επιβεβαιωθεί μέσω αυτής της καταστροφικής εξάρτησης, η οποία θα καταλήξει βάσανο στη μέση ηλικία του, αφαιρώντας του τη χαρά και την υγεία.

________________________
 

Παραπομπές:

1. https://www.ot.gr/2022/11/01/epixeiriseis/papastratos-ereyna-7-stous-10-ellines-theoroun-kseperasmeni-synitheia-to-tsigaro/
2. https://www.comparethemarket.com.au/health-insurance/features/smoking-hotspots/
3. https://www.cancer.org/cancer/risk-prevention/tobacco/carcinogens-found-in-tobacco-products.html
4. https://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/fact_sheets/health_effects/effects_cig_smoking/index.htm
5. https://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/fact_sheets/health_effects/tobacco_related_mortality/index.htm
6. http://www.denkapnizo.org/Επιπτώσεις-στην-Υγεία
7. http://www.denkapnizo.org/
8. http://www.denkapnizo.org/εξάρτηση
9. https://el.wikipedia.org/wiki/Νικοτίνη
10. https://mumdadandkids.gr/vioithiki-iatriki/stik-nikotinis-i-nea-moda-efialtis-gia-goneis-kai-paidia
11. https://gr.iqos.com/el
12. https://www.nicorette.gr/
13. https://mumdadandkids.gr/vioithiki-iatriki/atmisma-i-porta-ton-paidion-pros-to-kapnisma
14. https://www.camh.ca/en/health-info/mental-illness-and-addiction-index/nicotine-dependence

(Από «Μαμά Μπαμπάς και Παιδιά»)