«Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. Ε΄. )

Ἀπό τό βιβλίο «Πνευματικές Νουθεσίες»

Ὁσίου Μακαρίου τῆς Ὄπτινα

(ἀποσπάσματα ἐπιστολῶν)

Ὑπερηφάνεια

Νά θυμᾶσαι πάντα ὅτι στά μάτια τοῦ Θεοῦ ἕνας μετανοημένος ἁμαρτωλός εἶναι προτιμότερος ἀπό ἕναν ὑπερήφανο, πού δέν ἔχει ἁμαρτήσει μέ ἄλλο τρόπο παρά μόνο μέ τήν ὑπερηφάνειά του. Θυμήσου τήν παραβολή τοῦ τελώνη καί τοῦ φαρισαίου. Καί προπαντός, τό σχόλιο πού ἔκανε ὁ Κύριος στό τέλος της...

Πολλές φορές πίσω πίσω ἀπό τήν προσευχή μας κρύβεται ὕπουλα καί δόλια αὐτό τό κοφτερό παγοκρύσταλλο, ἡ ὑπερηφάνεια. Τότε ἡ προσευχή ὄχι μόνο δέν μᾶς ἑνώνει μέ τό Θεό, ἀλλά ἐνεργεῖ σάν ἕνα δηλητήριο, πού φαρμακώνει τήν ψυχή μας καί τήν ὁδηγεῖ ἀσυνείδητα ἀκόμα μακρύτερα ἀπό Ἐκεῖνον.

*

Ἀλλά, θά μέ ρωτήσεις ἴσως, ποιά εἶναι τά μέσα γιά ν᾿ ἀποκτήσουμε ταπείνωση;

Πρίν σοῦ πῶ τί λένε οἱ ἅγιοι, ἄκουσε καί δυό φτωχά δικά μου λόγια.

Λοιπόν, ἀποκτοῦμε αὐτό τό θησαυρό

α) μέ τήν ἀνάγνωση τῆς Γραφῆς καί τῶν Πατέρων·

β) μέ τήν καθημερινή καί αὐστηρή αὐτοεξέταση·

γ) μέ τή συνεχή αὐτομεμψία καί αὐτοκαταδίκη·

δ) μέ τήν καλλιέργεια βαθιᾶς πεποιθήσεως ὅτι εἴμαστε χειρότεροι καί ἁμαρτωλότεροι ἀπ᾿ ὅλους τούς ἀνθρώπους·

ε) μέ τήν ἀπόλυτη ἀποχή ἀπό τήν κατάκριση·

ζ) μέ τήν πρόθυμη ἀποδοχή κάθε ἀτιμίας, ἀδικίας ἤ ἐξευτελισμοῦ μας ἀπό τούς ἄλλους, πιστεύοντας πώς ὅλ᾿ αὐτά τά παραχωρεῖ ὁ Θεός, γιά νά θεραπεύσει ἔτσι τά φρικτά πνευματικά μας ἕλκη.

Ἄκουσε τώρα, πιό προσεκτικά, καί τούς ἁγίους Πατέρες μας.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, στόν εἰκοστό πέμπτο λόγο του, καταγράφει μερικούς βασικούς πνευματικούς δρόμους, πού ὁδηγοῦν στήν ἀπόκτηση τῆς ταπεινοφροσύνης. Καί αὐτοί εἶναι:

α) οἱ σωματικοί κόποι,

β) ἡ ὑπακοή στούς πνευματικούς μας πατέρες,

γ) ἡ εὐθύτητα τῆς καρδιᾶς,

δ) ἡ περιφρόνηση τοῦ πλούτου,

ε) ἡ ἀπόκρυψη τῆς σοφίας ἤ τῆς εὐγενικῆς καταγωγῆς,

ζ) ἡ ἐκκοπή τοῦ θράσους καί τῆς πολυλογίας.

Ὁ ἀββάς Δωρόθεος διδάσκει ὅτι οἱ δρόμοι πού ὁδηγοῦν στήν ταπείνωση εἶναι

α) οἱ σωματικοί κόποι πού γίνονται μέ ἐπίγνωση τοῦ σκοποῦ τους,

γ)τό νά βάζεις τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπ᾿ ὅλη τήν κτίση καί,

δ) τέλος, ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή.

Πολύ σοφά ὅμως μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἡ φύση τῆς ταπεινοφροσύνης εἶναι θεϊκή καί ἀκατάληπτη. Γι᾿ αὐτό καί κανείς δέν μπορεῖ νά μᾶς διδάξει μέ λόγια τό πῶς γεννιέται καί πῶς ἀναπτύσσεται στήν ψυχή, ἄν δέν τό διδαχθοῦμε νοερά πρῶτα ἀπό τόν ἴδιο τόν Κύριο, κι ἔπειτα ἀπό τήν πεῖρα τοῦ πνευματικοῦ μας ἀγώνα.

Τελικά γνώριζε ὅτι, μαζί μέ τά μέσα πού σοῦ ἀνέφερα ἐπιγραμματικά, ἡ τέλεια ταπείνωση ἀναπτύσσεται στήν ψυχή σάν φυσικό ἀποτέλεσμα τῆς τηρήσεως, μέ τή μεγαλύτερη δυνατή ἀκρίβεια, τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου.

*

Κατάλαβέ το καλά: Ἡ χριστιανική ζωή εἶναι ἕνας ἰσόβιος πνευματικός πόλεμος. Ὁ πανοῦργος ἐχθρός στήνει ἐπιδέξια παγίδες καί ρίχνει ἀναρίθμητα ψυχοκτόνα βέλη.

Μπροστά σέ πολλούς κοσμικούς ἀνθρώπους ρίχνει τό δόλωμα τῆς κοσμικότητος καί τῆς ὑλοφροσύνης, μέ τήν ἐξωτερική, ὁρατή καί χονδροειδή ὑπερηφάνεια τοῦ πλούτου, τῆς ἐπιδείξεως, τῶν σωματικῶν ἐπιθυμιῶν καί ἀπολαύσεων.

Ἀλλά σέ ὅσους ἀπό μᾶς ὅλ᾿ αὐτά δέν ἀσκοῦν καμιά ἕλξη, ὁ διάβολος σπέρνει κάποιες ἄλλες λεπτότερες μορφές ὑπερηφάνειας. Γεννάει μέσα μας μιάν ἀδιόρατη αὐτοϊκανοποίηση, μιάν αὐτοδικαίωση, μιάν αὐτάρκεια, πού σχεδόν ἀδυνατοῦμε νά συνειδητοποιήσουμε.

Καί ἀφοῦ σκοτίσει τή διάνοιά μας, τυλίγοντάς την μέσα στή σκοτεινή ὁμίχλη αὐτῆς τῆς λεπτότατης ὑπερηφάνειας, μᾶς ὁδηγεῖ σάν τυφλωμένους σκλάβους του μακριά ἀπό τόν Θεό. Κι ἐμεῖς εἴμαστε ἐντελῶς ἀνυποψίαστοι γι᾿ αὐτό!

Σημείωσε καί τοῦτο: Δέν εἶναι πολύ δύσκολο γιά τόν ἁπλό ἁμαρτωλό νά μισήσει τή ρυπαρή ζωή του, νά τήν ἐγκαταλείψει καί νά προσπέσει στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὅμως πολύ δύσκολο γιά τόν αὐτάρκη ἁμαρτωλό ν᾿ ἀφήσει ἔστω καί μιάν ἀκτίνα θείας ἀγάπης νά διαπεράσεις τό δερμάτινο χιτώνα τοῦ φαρισαϊσμοῦ του...

Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι τό μόνο ὅπλο πού ἀποκρούει ὅλες τίς ἐπιθέσεις, ἀλλά εἶναι δύσκολο νά τό ἀποκτήσει κανείς. Ἀπό τήν ἄλλη, ὁ τρόπος χρήσεώς του συχνά παρεξηγεῖται, εἰδικά ἀπό ἐκείνους πού κάνουν μιάν ἐξωστρεφή, κοσμική ζωή.

*

Σέ βεβαιώνω: Δέν ἔχω τήν παραμικρή ὑποψία ὅτι θέλεις νά μοῦ κρύψεις κάποια πτυχή τῆς ζωῆς σου. Οὔτε ἔχω σκεφτεῖ ποτέ πώς εἶσαι διπρόσωπη. Ἀλλά δέν μπορῶ νά παραβλέψω πόσο ἔξυπνα αὐτοδιαψεύδεσαι καί πόσο παρανοεῖς καί παρερμηνεύεις τόν ἴδιο σου τόν ἑαυτό. Νά θυμᾶσαι πάντα ὅτι ὅλη ἡ ἀνθρώπινη δυστυχία εἶναι ἐπακόλουθο τῆς ὑπερηφάνειας. Μόνο ἡ ταπείνωση εἶναι τό μονοπάτι πού φέρνει στή χαρά, ἡ πύλη πού ὁδηγεῖ στήν εὐλογημένη προσέγγιση καί οἰκείωση τοῦ Θεοῦ.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος διηγεῖται ὅτι ἕνας πολύ γνωστικός γέροντας συμβούλεψε πνευματικά κάποιον ὑπερήφανο ἀδελφό. Ὅταν σταμάτησε νά μιλάει, ὁ ἀδελφός παρατήρησε μέ πραότητα καί φυσικότητα: «Συγχώρα με, πάτερ, ἀλλά δέν ὑπάρχει μέσα μου οὔτε ἴχνος ὑπερηφάνειας». Καί σ᾿ αὐτό ὁ γέροντας ἀποκρίθηκε: «Καί ποιά καλύτερη ἀπόδειξη θά ἔδινες τοῦ πάθους σου, ἀπ᾿ αὐτά τά ὑπερήφανα λόγια, πού εἶπες τόσο φυσικά καί ἤρεμα;».

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ

Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Ἡγούμενο τῆς Ἱ.Μ. Παρακλήτου γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδει ἡ Ἱερά  Μονή.
Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης http://HristosPanagia3.blogspot.com