«Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται» (Ματθ. Ε΄. 7)

Ἀπό τό βιβλίο «Πνευματικές Νουθεσίες»

Ὁσίου Μακαρίου τῆς Ὄπτινα

(ἀποσπάσματα ἐπιστολῶν)

Πνευματική ζωή

Λές πώς ἡ ἀνικανότητά σου ν᾿ ἀντισταθεῖς στούς πειρασμούς, ἡ καθυστέρηση στήν περιστολή τῶν παθῶν σου καί ἡ γενική ψυχική ἀτονία σου σέ καταπιέζουν καί σ᾿ ἀποθαρρύνουν τρομερά. Ὅλ᾿ αὐτά ὅμως ἀποδεικνύουν ὅτι λογαριάζεις νά σωθεῖς ἀποκλειστικά μέ τίς δικές σου δυνάμεις!

Ἐγώ θέλω νά σοῦ πῶ ἕνα πράγμα μονάχα, καί κράτησέ το: Στήν κατάσταση πού βρίσκεσαι σήμερα, ἴσως θά μποροῦσες νά περιστείλεις τά πάθη πού σέ πιέζουν. Ἀλλά μόνο στό μέτρο πού θά πολεμήσεις καί θά περικόψεις ἕνα ἀπ᾿ αὐτά. Ἕνα μόνο, πού ἀποτελεῖ ὅμως τή ρίζα ὅλων τῶν ἄλλων. Καί φαίνεται πώς αὐτό τό ἕνα δέν σ᾿ ἔχει ἀπασχολήσει μέχρι τώρα, γιατί ποτέ δέν ὑποψιάστηκες ὅτι κρύβεται μέσα σου. Ξέρεις ποιό εἶναι; Ἡ ὑπερηφάνεια.

Κοίταξε λοιπόν: Ἄν ἔχουμε ταπεινό φρόνημα, ὁ Θεός μᾶς βοηθάει νά πολεμήσουμε τήν ἁμαρτία καί τά πάθη. Ἄν εἴμαστε ὑπερήφανοι, δέν μᾶς βοηθάει. Καί πῶς ἀλλιῶς μποροῦμε ν᾿ ἀποκτήσουμε ταπεινό φρόνημα, ἄν ὄχι μέ τήν ἀδιάκοπη αὐτομεμψία, μέ τή συνείδηση ὅτι εἴμαστε οἱ χειρότεροι ἀπ᾿ ὅλους τούς ἁμαρτωλούς – ὄπως πράγματι εἴμαστε – καί μέ τή συνεχή βίωση τῆς μετάνοιας;

Ἄν ὁ καθημερινός μας ἀγώνας – ὁ συνεχής πόλεμος ἐναντίον τῶν παθῶν καί τῆς ραθυμίας – δέν μᾶς κρατοῦσε σέ μόνιμη πνευματική ἐπαγρύπνηση, θά φτάναμε στό σημεῖο νά ζοῦμε μέ τήν πλάνη ὅτι εἴμαστε ἀναμάρτητοι, τροφοδοτώντας ἔτσι μ᾿ εὐχαρίστηση τή ματαιοδοξία μας. Καί μετά ἀπό λίγο θά κυλιόμασταν μέσα στό βοῦρκο τῆς πιό σιχαμερῆς ἁμαρτίας, τῆς πιό φρικτῆς πλάνης: τῆς ψευδαισθήσεως πώς εἴμαστε ἅγιοι.

Νά εἶσαι σίγουρη πώς, ὅταν θά πᾶς στό μοναστήρι, καί ἰδιαίτερα μετά τήν κουρά σου, αὐτός ὁ πόλεμος θά ἐνταθεῖ. Εἶναι παραχώρηση τοῦ Θεοῦ, γιά ν᾿ ἀντιληφθεῖς τήν ἀπόλυτη μηδαμινότητά σου, καί νά ἐργαστεῖς γιά τό ξερίζωμα τῆς ὑπερηφάνειάς σου...

Λές πώς ὁ πατέρας σου ἔδωσε τελικά τή συγκατάθεσή του νά γίνεις μοναχή. Δόξα τῷ Θεῷ! Ἔχεις καί τή δική μου εὐλογία. Ἀλλά κοίταξε: Τώρα πρέπει νά προχωρήσεις μέ πολύ μεγάλη προσοχή. Μήν κόψεις ἀπότομα τούς δεσμούς πού σέ συνδέουν μέ τήν οἰκογένεια καί τά φιλικά σου πρόσωπα. Πρίν τούς κόψεις, χαλάρωσέ τους μαλακά καί διακριτικά.

Ἀπό δῶ καί πέρα τό πιό σπουδαῖο πράγμα γιά σένα εἶναι ἡ προσευχή. Νά προσεύχεσαι γιά νά γίνει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἄφησε ὁλοκληρωτικά τόν ἑαυτό σου στά χέρια Του.

*

Παρόλο πού σκέφτηκα τήν ἄποψή σου – ὅτι δηλαδή οἱ μεγάλες στενοχώριες καί συμφορές, πού ἔπεσαν πάνω στίς ἀδελφές σου, εἶναι συνέπεια τῆς ἀθετήσεως τῶν πνευματικῶν τους ὑποχρεώσεων - , δέν μπορῶ ν᾿ ἀποφανθῶ ἄν πράγματι ἔτσι ἔχει τό πράγμα. Ἐμεῖς πάντως πρέπει πάντα νά σκεφτόμαστε πόσο σπλαχνικός εἶναι ὁ Κύριός μας. Καί πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι ἡ πνευματική ζωή δέν εἶναι ἕνα πλέγμα ὑποχρεώσεων, πού ἐπιβάλλονται μέ ὁποιοδήποτε ἠθικό ἤ ψυχικό καταναγκασμό. Ἡ πνευματική ζωή εἶναι ἡ φυσική ζωή τῆς ψυχῆς, ἡ ἀναπνοή τῆς ψυχῆς τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» πλασμένου ἀνθρώπου. Γι᾿ αὐτό πρέπει νά βιώνεται σάν ἀνάγκη, ὄχι σάν ὑποχρέωση.

Τέλος πάντων, ἄν εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἔδειξαν ἀσυνέπεια στήν πνευματική τους ζωή ἐξαιτίας περιστάσεων πού δέν μποροῦσαν νά ἐλέγξουν, ἤ ἐξαιτίας σκληρῆς δουλειᾶς γιά τήν κάλυψη βιοτικῶν ἀναγκῶν, ἄς δείξουν τώρα μετάνοια, κι ἄς ἐνημερώσουν γιά τό ὅλο θέμα τόν πνευματικό τους μέ κάθε λεπτομέρεια. Μήν ἀμφιβάλλεις ὅτι ὁ Κύριος θά τίς συγχωρήσει.

Θά εἶναι ὅμως καλύτερο γι᾿ αὐτές νά ζητήσουν ἀπό τόν πνευματικό τήν τροποποίηση τοῦ καθημερινοῦ τους κανόνα πνευματικῆς ζωῆς, ἀφοῦ δέν ἔχουν τή δυνατότητα νά τόν ἐκτελέσουν. Εὔκολα, νομίζω, θά μπορέσει νά τόν ἀντικαταστήσει μ᾿ ἕναν ἄλλο, ἐλαφρότερο, πού θά τόν ἐκτελοῦν χωρίς νά πέφτουν σέ παρακοή. Αὐτή, τελικά, ἴσως εἶναι ἡ καλύτερη λύση.

*

Ὅσο ἄτοπη εἶναι ἡ κατάκρισή σου γιά τίς μοναχές τῆς μονῆς Χ., ἄλλο τόσο πλανεμένες εἶναι καί οἱ ἀπόψεις σου γιά τό μοναχισμό. Ἡ κλήση στό δρόμο μιᾶς ἀνώτερης πνευματικῆς ζωῆς, ὅπως εἶναι ἡ μοναχική, γίνεται βέβαια ἀπό τόν ἴδιο τό Θεό, ἄν κι ἐμεῖς τήν ἀποδεχόμαστε μέ ἀπόλυτη ἐλευθερία γιά νά σώσουμε τίς ψυχές μας. Γιά ν᾿ ἀναγνωρίσουν ὅμως οἱ ἄνθρωποι τήν πνευματική τους φτώχεια καί νά συνειδητοποιήσουν τά ψυχικά τους ἕλκη, ἀπαιτοῦνται μακροχρόνιες δοκιμασίες, πολλοί πειρασμοί καί πικρές θλίψεις. Ὅλ᾿ αὐτά καθαρίζουν τήν καρδιά, τήν ἐξαγνίζουν, καί ἀποκαθιστοῦν τήν ὑγεία στήν ἄρρωστη ψυχή, πού χωρίστηκε ἀπό τό Ὑπέρτατο Ἀγαθό μέ τό προπατορικό ἁμάρτημα.

Ἑπομένως τά μοναστήρια δέν εἶναι – καί δέν μποροῦν νά εἶναι - «οἱ γαλήνιοι οὐρανοί, ὅπου ἀντηχοῦν μόνο οἱ ἀδιάλειπτες προσευχές, καί ὅπου βασιλεύει ἡ ἀδιάκριτη καί ἀδιατάρακτη ὑπακοή», ὅπως φαντάζεσαι. Αὐτή ἡ πλάνη σου εἶναι στ᾿ ἀλήθεια σοβαρή, γιατί, οὔτε λίγο οὔτε πολύ, θέλεις τούς μοναχούς νά εἶναι ὄντα, πού θά ζοῦν καί θά κινοῦνται σάν κουρντισμένες μηχανές. Τέτοια ὄντα ὅμως ἀπέχουν πολύ ἀπό τήν ἀληθινή τελειότητα, καί μέ κανένα τρόπο δέν θά μποροῦσαν νά τή φτάσουν.

Ἄν καί δέν ἔχεις ἰδέα τί ὕπουλους πειρασμούς ἀντιμετωπίζουν καί τί σκληρές μάχες δίνουν οἱ μοναχοί, θά μπορέσεις νά καταλάβεις σέ γενικές γραμμές τί ἐννοῶ, ἄν διαβάσεις προσεκτικά τούς πέντε πρώτους λόγους τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος: περί ἀποταγῆς, περί ἀπροσπαθείας, περί ξενιτείας, περί ὑπακοῆς καί περί μετανοίας. Ἐπιπλέον πρέπει νά ξέρεις ὅτι οἱ συνειδητά πιστοί ἄνθρωποι, καί μάλιστα οἱ μοναχοί, ὅταν τούς κουτσομπολεύουν ἤ τούς κατακρίνουν, βρίσκουν τήν εὐκαιρία νά ταπεινωθοῦν. Χρησιμοποιοῦν τίς κακολογίες τῶν ἀνθρώπων σάν μέσα πνευματικῆς προκοπῆς καί σάν ὅπλα τελειώσεως. Μερικοί ἀπό μᾶς δέν μποροῦμε ν᾿ ἀποκτήσουμε ἁπλότητα, πραότητα, ἀνεξικακία καί ταπείνωση, ἄν δέν ὑποστοῦμε ἄγρια πλήγματα: Δηλαδή τά κουτσομπολιά, πού διαδίδουν κάποιοι σκανδαλοθῆρες, καί προπαντός τίς μεγάλες πνευματικές φωτιές, πού ἀνάβουν οἱ πραγματικές μοναχικές πτώσεις – ὁ Θεός νά φυλάει – καί πού τίς ἀκολουθεῖ ὁ διάχυτος μαῦρος καπνός τῶν σχολίων...

Ἐσύ ὅμως ὀφείλεις ν᾿ ἀσχοληθεῖς ἄμεσα μέ τόν ἑαυτό σου. Ἀγωνίσου σκληρά γιά νά γίνεις μιά σωστή χριστιανή σύζυγος καί μητέρα. Αὐτό δέν εἶναι εὐκολο. Ἄν πράγματι ἀγωνιστεῖς γι᾿ αὐτό, θά βρεῖς μέσα στόν κόσμο σου τόσες παγίδες καί τόσους πειρασμούς, ὅσους βρίσκουμε κι ἐμεῖς στόν κόσμο μας. Οἱ δικοί σου ἴσως εἶναι ἄλλης μορφῆς, ὄχι ὅμως καί εὐκατάβλητοι. Νά θυμᾶσαι πάντα ὅτι, ἐφόσον ἀποφασίσαμε συνειδητά ν᾿ ἀκολουθήσουμε τό δρόμο τοῦ Θεοῦ, δέν μποροῦμε ν᾿ ἀποφύγουμε τίς συμφορές καί τίς θλίψεις, ὁπουδήποτε κι ἄν εἴμαστε. Μᾶς τό βεβαιώνει καί ὁ θεόπνευστος Σειράχ: «Τέκνον, εἰ προσέρχῃ δουλεύειν Κυρίῳ Θεῷ, ἑτοίμασον τήν ψυχήν σου εἰς πειρασμόν» (2. 1).

*

Πραγματοποίησες ἕνα ἀληθινά ἱερό ἔργο: Μέ ἀξιοθαύμαστο ζῆλο, ὄχι μόνο πῆγες καί προσκύνησες τά χαριτόβρυτα λείψανα ἁγίων ἀνδρῶν καί γυναικῶν, ἀλλά ὑπομονετικά καί ἀκούραστα ἀκολούθησες τά ἴχνη τοῦ Κυρίου μας, περιοδεύοντας στούς Ἁγίους Τόπους.

Μέ χαρά διαπιστώνω ὅτι ἡ ἱεραποδημία σου δέν ἦταν μιά πρόφαση γιά τήν πραγματοποίηση ἑνός ἀνώφελου καί χασομέρικου «θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ», πού εἶναι πολύ τῆς μόδας σήμερα. Πῆγες στήν Ἁγία Γῆ σάν συνειδητός πιστός, ταπεινός καί εὐλαβής προσκυνητής, γιά νά πάρεις τήν εὐλογία καί νά οἰκειωθεῖς τή μυστική χάρη, πού ἀναβλύζει πλούσια μέσ᾿ ἀπό τά πανίερα προσκυνήματά της. Καί μετά ἀπό πολλούς κόπους, πράγματι ἀμείφθηκες μέ πολύτιμους πνευματικούς θησαυρούς.

Ἑπομένως, ὕστερα ἀπ᾿ ὅλ᾿ αὐτά οἱ δυσκολίες καί οἱ πειρασμοί πού σέ τριγυρίζουν τώρα, παραχωροῦνται φανερά ἀπό τόν Θεό γιά νά δοκιμαστεῖς. Γιά ν᾿ ἀποδείξεις, μέ πολλή καρτερία καί γενναία ὑπομονή, ὅτι πράγματι ἔχεις οἰκειωθεῖ αὐτούς τούς πνευματικούς θησαυρούς. Γιά ν᾿ ἀποδείξεις στόν ἑαυτό σου καί σέ μᾶς ὅτι κανένας καί τίποτα δέν μπορεῖ νά σοῦ τούς ἀφαιρέσει.

Δέξου, λοιπόν, μ᾿ εὐγνωμοσύνη καί ἀπόλυτη ἀταραξία αὐτό τό πειρασμικό κύμα. Ἐφάρμοσε τή συμβουλή τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου: Ἄν ταπεινωθεῖς μπροστά στόν Θεό, καί ἄν ὑπομένεις μέ εὐχαριστία τό ζυγό τῆς θλίψεως καί τοῦ πειρασμοῦ, καί ἄν ἀγωνιστεῖς λίγο, ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ θά σέ λυτρώσει. Κι ἔτσι πολύ σύντομα θά διαπιστώσεις ὅτι οἱ θησαυροί πού εἶχες ἀποκτήσει πρίν, τώρα ἀστραποβολοῦν μέ μιά καινούρια, ἐντονότερη κι ἐκτυφλωτική λάμψη!

*

Μή λές μεγάλα λόγια, σχετικά μέ τίς εὐλογίες πού ἀποκομίζουν ὅσοι μᾶς ἐπισκέπτονται συχνά. Εἶναι βιαστικό καί παράτολμο νά συμπεραίνεις ὅτι ἡ δουλειά σου σ᾿ ἐμποδίζει νά ἔρθεις ἐδῶ, ἐπειδή στά μάτια τοῦ Θεοῦ εἶσαι «ἀνάξιος νά δεχτεῖς τή χάρη Του».

Ὁ καθένας πού μᾶς ἐπισκέπτεται, ὠφελεῖται πνευματικά κατά τό μέτρο τῆς πίστεώς του. Ὅσοι ἔχουν ἀσθενική πίστη, ὠφελοῦνται λίγο ἤ, μερικές φορές, καί καθόλου. Ἀπό τήν ἄλλη μεριά, ὁ Θεός εἶναι ὁ Κύριος ὅλου τοῦ κόσμου, ὅλης τῆς γῆς. Εἶναι «πανταχοῦ παρών». Ἀπό τότε πού ἐνανθρώπησε ὁ Χριστός, ἡ Ἱερουσαλήμ ἔπαψε νά εἶναι ὁ μοναδικός ἅγιος τόπος. Ὁλόκληρη ἡ γῆ λάμπει ἀπό θεϊκή δόξα. Δέν ὑπάρχει κανένα μέρος, ὅπου νά μήν εὐωδιάζει τό θυμίαμα τῆς προσευχῆς. Δέν ὑπάρχει πολιτεία καί δέν ὑπάρχει ἔρημος, ὅπου νά μή βρέχει τό οὐράνιο μάννα τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἑορτή τῶν ἑορτῶν, ἡ ἀναίμακτη θυσία, μπορεῖ νά γίνει καί στό πιό ταπεινό ἐκκλησάκι τοῦ πιό ἀπόμακρου χωριοῦ. Τά ζωήρρυτα νάματα τῆς θείας χάριτος μποροῦν νά ξεδιψάσουν ὅλους, ὅσοι θαρραλέα καί ἀποφασιστικά ἀναζητοῦν Ἐκεῖνον πού εἶπε: «Ἐάν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός μέ καί πινέτω» (Ἰω. 7. 37).

Τέλος καί τῷ Θεῷ Δόξα!

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ

Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Ἡγούμενο τῆς Ἱ.Μ. Παρακλήτου γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδει ἡ Ἱερά  Μονή.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης http://HristosPanagia3.blogspot.com