«Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται» (Ματθ. Ε΄. 7)

Ἀπό τό βιβλίο «Πνευματικές Νουθεσίες»

Ὁσίου Μακαρίου τῆς Ὄπτινα

(ἀποσπάσματα ἐπιστολῶν)

Πλοῦτος

Ἀπό τά παλιά χρόνια, ὅπως διαβάζουμε στούς βίους τῶν ὁσίων καί στήν ἐκκλησιαστική ἱστορία, πολλοί ἄνθρωποι, ἀκολουθώντας τήν κλήση τοῦ Θεοῦ, ἄφηναν τόν κόσμο καί ἀποσύρονταν στήν ἐρημο. Κάνοντας χρήση – μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ – τοῦ ὅπλου τῆς ταπεινοφροσύνης, καί ἀκολουθώντας – πάλι μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ – κανόνα καί τρόπο ζωῆς πού ἀπέβλεπε σ᾿ ἕνα μόνο στόχο, τήν αἰωνιότητα, ξεπέρασαν ὅλες τίς ἀνάγκες τῆς σάρκας. Δέν ζητοῦσαν τίποτε ἀπό τόν κόσμο. Δέν ἀναζητοῦσαν πλούτη. Ἀλλά ἡ ἀρετή τους ἀσκοῦσε ἀκαταμάχητη ἕλξη σέ πολλούς ἀνθρώπους. Αὐτοί ἔτρεφαν τήν ἐλπίδα πώς θά ἔβρισκαν τό δρόμο γιά τή σωτηρία κάτω ἀπό τήν καθοδήγηση ἐκείνων, πού εἶχαν ἀπαρνηθεῖ κι ἐγκαταλείψει τόν κόσμο.

Εὐσεβεῖς πρίγκιπες καί ἄρχοντες ἔστελναν συχνά θησαυρούς καί χρήματα γιά τήν ἀνέγερση καί συντήρηση μοναστηριῶν. Μετά ἀπό πολλή προσευχή, οἱ πατέρες δέχονταν καμιά φορά τίς δωρεές ἐκεῖνες, μέ βαριά καρδιά ὅμως, γιατί αὐτό θά συνεπαγόταν τήν κατάργηση τῆς ἡσυχίας τους. Ποτέ, πάντως, δέν δέχονταν καί τό παραμικρό δῶρο, ἄν δέν εἶχαν ξεκάθαρη πληροφορία ὅτι ὁ Θεός ἤθελε νά τό δεχτοῦν. Κι αὐτό ὄχι γιά τούς ἴδιους, ἀλλά γιά τό πλῆθος τῶν ψυχῶν πού θά ἔβρισκαν ἔκεῖ σωτηρία, εἴτε στό παρόν εἴτε στό μακρινό μέλλον...

Οἱ ἄνθρωποι προσφέρουν ἀπό τό περίσσευμα τῆς καρδιᾶς τους στά ἱερά καθιδρύματα – στά μοναστήρια καί τίς ἐκκλησίες, ὅπου εἶναι θησαυρισμένα τά λείψανα τῶν ἁγίων – διάφορα ποσά: ἄλλος κατοστάρικο, ἄλλος χιλιάρικο, ἄλλος πεντοχίλιαρο. Οἱ ἅγιοι, βέβαια, δέν χρειάζονται τίποτε ἀπ᾿ αὐτά. Φυσικά, οὔτε ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος ὅμως δέχεται μέ χαρά τήν ἁγνή προαίρεση τῆς ψυχῆς. Αὐτή εἶναι πάντα μιά εὐπρόσδεκτη θυσία.

***

Δέν μπορῶ νά ἐπιδοκιμάσω τήν πρόθεσή σου νά στείλεις τό γιό σου στό ἐξωτερικό. Οὔτε μπορῶ νά καταλάβω γιατί δίνεις τόσο μεγάλη σημασία στήν εἰδική ἐμπορική κατάρτιση πού θά πάρει ἐκεῖ. Γιά ποιό λόγο πρέπει νά μάθει πῶς θ᾿ ἀποκτάει μεγαλύτερα κέρδη;

Ἐγώ νομίζω ὅτι μπορεῖ θαυμάσια νά μάθει ἐδῶ ὁ,τιδήποτε εἶναι πραγματικά σημαντικό. Δέν χρειάζεται ν᾿ ἀφήσει κανείς τόν τόπο του γιά νά γίνει καλός χριστιανός, καλλιεργημένος ἄνθρωπος, σεβαστικός γιός. Οὔτε χρειάζεται νά περιπλανιέται ἐδῶ κι ἐκεῖ, γιά νά διδαχθεῖ τήν προσευχή, τήν ἀγάπη, τήν πίστη, τό σεβασμό στήν ἁγία Ἐκκλησία μας καί τούς λειτουργούς της.

Ὑπάρχουν ἄραγε περισσότερες πιθανότητες, ὅταν θά εἴμαστε μακριά ἀπό τήν πατρίδα, ν᾿ ἀνάψει μέσα μας ὁ πόθος τῆς σωτηρίας; Ἤ νά μάθουμε πῶς θ᾿ ἀγαποῦμε τό συνάνθρωπό μας; Ἤ πῶς θά εἴμαστε προσεκτικοί καί ἐγκρατεῖς σέ ὅλα; Ἤ πῶς θά ζήσουμε μιά ζωή ἁγνή; Ἤ πῶς δέν θά πικραίνουμε τούς ἄλλους; Ἤ πῶς θ᾿ ἀποκτήσουμε ταπεινό φρόνημα καί θά τό διατηρήσουμε ζωντανό καί ἐνεργητικό;

Εἶσαι ἤδη ἀρκετά πλούσιος. Τά κτήματά σου ὄχι μόνο ἐξασφαλίζουν ἕνα τίμιο εἰσόδημα σέ σένα καί τήν οἰκογένειά σου, ἀλλά σοῦ δίνουν καί τή δυνατότητα νά ἐπεκτείνεις τίς ἀγαθοεργίες σου πρός τούς φτωχούς. Ἡ καλλιέργια τῆς γῆς ἔχει προαιώνια εὐλογηθεῖ ἀπό τό Θεό. Νά εἶσαι ἱκανοποιημένος μέ τά κέρδη πού σοῦ δίνει ἀπό τόν τίμιο μόχθο σου.

Οἱ μικρές ἐμπορικές ἐπιχειρήσεις, ἐξάλλου, πού δημιούργησες μ᾿ αὐτό τό μόχθο, ἔγιναν ἀρκετά μεγάλες. Γιατί λοιπόν θέλεις τώρα νά ρίξεις τό βάρος σ᾿ αὐτή τή δευτερεύουσα πτυχή τῆς ζωῆς σου; Κάτι ἄλλο πρέπει νά ζητᾶς πρωταρχικά: «βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην Αὐτοῦ» (Ματθ. 6. 33). Τότε μόνο θά εὐλογήσει ὁ Θεός καί τούς κόπους σου καί τά κέρδη σου. Γιατί ἄν δέν τά εὐλογήσει ὁ Θεός, «ὁ εὐλογήσας τούς πέντε ἄρτους ἐν τῇ ἐρήμῳ καί ἐξ αὐτῶν πεντάκις χιλίους ἄνδρας χορτάσας», μήν εἶσαι καθόλου βέβαιος ὅτι θά διατηρήσεις ἤ θ᾿ αὐξήσεις τόν πλοῦτο σου. Σάν καπνός μπορεῖ νά σκορπιστεῖ ἀπό τή μιά στιγμή στήν ἄλλη. Μήν ξεχνᾶς: «Πλούσιοι ἐπτώχευσαν καί ἐπείνασαν, οἱ δέ ἐκζητοῦντες τόν Κύριον οὐκ ἐλαττωθήσονται παντός ἀγαθοῦ».

Εἶναι πιό συνετό, λοιπόν, ν᾿ ἀλλάξεις σχέδια. Θυμήσου: «Οἱ βουλόμενοι πλουτεῖν ἐμπίπτουσιν εἰς πειρασμόν καί παγίδα καί ἐπιθυμίας πολλάς ἀνοήτους καί βλαβεράς, αἵτινες βυθίζουσι τούς ἀνθρώπους εἰς ὄλεθρον καί ἀπώλειαν. Ῥίζα γάρ πάντων τῶν κακῶν ἐστιν ἡ φιλαργυρία» (Α΄ Τιμ. 6. 9-10).

***

Ἀφοῦ ζεῖς μέσα στόν κόσμο καί ἔχεις οἰκογένεια, μᾶλλον δέν μπορεῖς νά δώσεις σ᾿ ἐλεημοσύνες ὅλα τά ὑπάρχοντά σου. Πρέπει ἑπομένως νά ἐπιδιώξεις τήν ἐξεύρεση τῆς «χρυσῆς τομῆς», καί νά ἐπιμένεις στήν ἐφαρμογή της: Οὔτε θά γυρίσεις τήν πλάτη σου στούς συνανθρώπους σου, οὔτε πάλι θά τούς μοιράσεις ὅλο τό βιός σου.

Ὅσα πράγματα χρειάζονται στά παιδιά σου, ὀφείλεις νά τούς τά ἐξασφαλίζεις μέ περισσή φροντίδα. Ἄν σοῦ περισσεύει κάτι, δίνε καί σ᾿ ἐκείνους πού ἔχουν ἀνάγκη.

Ἡ ἐπιθυμία σου νά βοηθήσεις τούς φτωχούς ἄνθρώπους, πού τά σπίτια τους καταστράφηκαν ἀπό τή φωτιά, εἶναι καλή. Ἀλλά θά παραμείνει καλή μόνο ἄν τή συγκεράσεις μέ τή λογική. Καί παρόλο πού ἡ βοήθειά σου πρέπει νά κρατηθεῖ μέσα σέ λογικά πλαίσια, δῶσε τόν ὀβολό σου μ᾿ ἕνα αἴσθημα βαθιᾶς εὐσπλαχνίας. Πάνω ἀπ᾿ ὅλα ὅμως, ἐπαναλαμβάνω, μέ λογική καί σύνεση.

Ἀκόμα κι ἄν προσφέρεις ὅλα ὅσα ἔχεις, δέν θά μπορέσεις νά ἐλαφρύνεις ἱκανοποιητικά τή μεγάλη δυστυχία ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ἔχεις νά φροντίσεις τήν οἰκογένειά σου καί ν᾿ ἀγωνίζεσαι ὥστε νά ζεῖτε ὅλοι μέ ἄνεση – ὄχι βέβαια καί μέ πολυτέλεια. Ἀλλά φυλάξου ἀπό τόν κίνδυνο τῆς παράλογης γενναιοδωρίας καί τῆς σπατάλης. «Εἰ γάρ ἡ προθυμία πρόκειται, καθό ἐάν ἔχῃ τις εὐπρόσδεκτος, οὐ καθό οὐκ ἔχει. Οὐ γάρ ἵνα ἄλλοις ἄνεσις, ὑμῖν δέ θλῖψις, ἀλλ᾿ ἐξ ἰσότητος» (Β΄ Κορ. 8. 12-13). Ἐπιπλέον, ἄν ὑπακούσεις στήν ἐπιθυμία σου νά σκορπίσεις σ᾿ ἐλεημοσύνες ὅ,τι ἔχεις καί δέν ἔχεις, εἶναι σίγουρο πώς ἀργότερα θά μετανοιώσεις, βλέποντας τά παιδιά σου νά στεροῦνται καί τά πιό στοιχειώδη πράγματα. Καί τότε θ᾿ ἀρχίσεις νά βράζεις μέσα στό καζάνι μιᾶς μεγάλης ταραχῆς καί ἀπόγνώσεως.

Καταλαβαίνεις τώρα ὅτι σέ ὅλα, ἀκόμα καί στά καλά ἔργα, χρειάζεται διάκριση; Καί ὑποψιάζεσαι ἄραγε ὅτι πίσω ἀπό τήν ἄλογη παρόρμηση μιᾶς ἀδιάκριτης ἐλεημοσύνης κρύβεται συχνά ὁ ἐγωισμός;

Ταπείνωσε λοιπόν τόν ἑαυτό σου καί θά βρεῖς εἰρήνη.

***

Τόσο ἡ Παλαιά ὅσο καί ἡ Καινή Διαθήκη γράφουν πολλά γιά τήν ἐλεημοσύνη. Ὁ Θεός δείχνει ἰδιαίτερη εὔνοια στή φιλεύσπλαχνη καρδιά. Κάθε φορά πού ἕνας φτωχός χτυπάει τήν πόρτα σου, προσπάθησε νά διακρίνεις πίσω ἀπό τήν ταπεινή του ἐμφάνιση τόν ἴδιο τό Χριστό. Θ᾿ ἄφηνες ποτέ, κάτω ἀπό ὁποιεσδήποτε συνθῆκες, τό Χριστό νά χτυπάει μάταια;

Μή λησμονεῖς, ἐξάλλου, ὅτι «δανείζει Θεῷ ὁ ἐλεῶν πτωχόν, κατά δέ τό δόμα αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῷ (ὁ Θεός)» (Παροιμ. 19. 17). Καί ὅτι «ἐλεημοσύνη ἐκ θανάτου ρύεται, καί αὐτή ἀποκαθαριεῖ πᾶσαν ἁμαρτίαν» (Τωβ. 12. 9).

Δέν ἔχει καμιά σημασία τό ἠθικό ἐπίπεδο τοῦ συγκεκριμένου φτωχοῦ, πού ζητάει τή βοήθεια μας. Αὐτό ἀφορᾶ τό Θεό, ὄχι ἐσένα. Ποιός εἶσαι ἐσύ, γιά νά κρίνεις τόν ἀδελφό σου; Ὁ Χριστός χρησιμοποιεῖ τό φτωχό σάν ὄργανο, μέ τό ὁποῖο δοκιμάζει τήν ἀγάπη σου γιά τόν Ἴδιο. Θά τόν ἀποδιώξεις;

Μοῦ γράφεις ὅτι εἶσαι ἀναγκασμένος νά περικόψεις τά βοηθήματα πού δίνεις στούς φτωχούς συγγενεῖς σου. Ἐγώ θά σοῦ συνιστοῦσα, πρίν τό κάνεις, νά ἐξετάσεις προσεκτικά τά προσωπικά σου ἔξοδα, καί νά περιστείλεις ἕνα πλῆθος ἀπό περιττές μικροσπατάλες. Καί μήν ἐπικαλεῖσαι «τήν ἀδυναμία σου νά ζεῖς σύμφωνα μέ τίς ἀπαιτήσεις τῆς κοινωνικῆς σου θέσεως», ὅπως λές, πράγμα πού ὁπωσδήποτε δέν πρέπει νά ἐπιδιώκεις. Δέν θά σέ στείλει ἡ «κοινωνική θέση» στόν παράδεισο! Νομίζω πώς αὐτός εἶναι ἕνας φαρισαϊκός – ἄν ὄχι καί κουτοπόνηρος – τρόπος, γιά ν᾿ ἀποφύγεις τίς εὐθύνες σου ἀπέναντι στό Θεό καί τούς ἀνθρώπους. Καί δέν θά σοῦ βγεῖ σέ καλό...

Ἡ φιλαυτία δέν εἶναι φυσιολογική στόν ἄνθρωπο. Εἶναι ἡ συνέπεια τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, καί ἀσυμβίβαστη μέ τήν ἀληθινή θεοειδή φύση τοῦ ἀνθρώπου.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ

Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Ἡγούμενο τῆς Ἱ.Μ. Παρακλήτου γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδει ἡ Ἱερά  Μονή.
Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτηςhttp://HristosPanagia3.blogspot.com