«Μακάριοι οἱ Πεινῶντες και διψῶντες την δικαιοσύνην,

ὅτι αὐτοί χορτασθήσονται» (Ματθ. Ε΄. 6)

Ἀπό τό βιβλίο «Πνευματικές Νουθεσίες»

Ὁσίου Μακαρίου τῆς Ὄπτινα

(ἀποσπάσματα ἐπιστολῶν)

Μετάνοια

Ἔχεις ἀπόλυτο δίκιο. Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ὁ Κύριος ποθεῖ νά φέρει ὅλους τούς ἀνθρώπους μέσα στούς κόλπους Του. «Πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν» (Α΄ Τιμ. 2. 4). «Πάντας»! Ἀλλά ἰδιαίτερα τούς πιό μεγάλους ἁμαρτωλούς. Δέν τόν κατηγόρησαν ἄδικα οἱ Ἑβραῖοι πώς εἶναι «τελωνῶν φίλος καί ἁμαρτωλῶν» (Ματθ. 11. 19).

Αὐτή ἡ ἀλήθεια ὅμως πρέπει ὁπωσδήποτε νά ἑρμηνευθεῖ καί νά κατανοηθεῖ σωστά. Καί τοῦτο σημαίνει:

Ὁ Κύριος καλεῖ κοντά Του ὅλους τούς ἁμαρτωλούς. Ἀνοίγει διάπλατα τήν ἀγκαλιά Του ἀκόμα καί σ᾿ ἐκείνους πού ἔχουν κάνει τίς βαρύτερες καί φρικτότερες ἁμαρτίες. Περισσότερο μάλιστα σ᾿ αὐτούς. Καί τούς δέχεται μέ χαρά. Ἀρκεῖ νά Τόν ἀναζητήσουν καί νά ἔρθουν. Μ᾿ ἕνα λόγο, νά μετανοήσουν. Ὄχι πώς ἀπορρίπτει τούς ἀμετανόητους. Ἐξακολουθεῖ νά τούς ἀγαπάει καί νά τούς καλεῖ. Ἐκεῖνοι ὅμως εἶναι πού ἀρνοῦνται πεισματικά ν᾿ ἀνταποκριθοῦν στήν κλήση Του. Καταφρονοῦν «τοῦ πλούτου τῆς χρηστότητος Αὐτοῦ καί τῆς ἀνοχῆς καί τῆς μακροθυμίας» (Ρωμ. 2. 4). Καί τραβοῦν ἄλλους δρόμους, «προκόπτοντες ἐπί τό χεῖρον, πλανῶντες καί πλανώμενοι» (Β΄ Τιμ. 3. 13).

***

Κάθε φορά πού πηγαίνεις γιά ἐξομολόγηση, φουντώνεις ἀπό ἕνα τέτοιο φόβο, μιά τέτοια δειλία, ὥστε χάνεις τή μνήμη σου, ἀδυνατεῖς νά συγκεντρώσεις τίς σκέψεις σου, τραυλίζεις ἤ καί βουβαίνεσαι τελείως.

Μέ δυό λόγια, ὅταν ἀντικρύζεις τόν ἐξομολόγο, κυριεύεσαι ἀπό τρομέρη ταραχή. Ἀλλά σέ μιά τέτοια ψυχική κατάσταση, εἶναι ἐντελῶς ἀδύνατο νά βιώσεις τή μετάνοια, νά συντριβεῖς γιά τίς ἁμαρτίες σου. Πρόσεξε: Ὁ ἐχθρός ἔχει βρεῖ μιά ἀδυναμία σου, πού τόν ἐξυπηρετεῖ πολύ στά σχέδια του. Σέ χτυπάει στό πιό τρωτό σου σημεῖο: τήν οἴηση...

Πρέπει νά πηγαίνουμε στήν ἐξομολόγηση γεμάτοι θεῖο φόβο, γεμάτοι ταπείνωση, ἀλλά καί γεμάτοι ἐλπίδα. Θεῖο φόβο, ἐπειδή λυπήσαμε τόν Θεό. Ταπείνωση, ἐπειδή ἔχουμε βαθιά συναίσθηση τῆς ἀθλιότητός μας. Ἀλλά καί ἐλπίδα, ἐπειδή ἱκέτεύουμε τή συγχώρηση ἀπό τό φιλόστοργο οὐράνιο Πατέρα μας, πού ὁ Υἱός Του πῆρε πάνω Του τίς ἁμαρτίες μας καί τίς κάρφωσε στόν τίμιο Σταυρό Του, ξεπλένοντάς τες μέ τό πανάγιο αἷμα Του.

Ἄν τά σκεφτεῖς ὅλ᾿ αὐτά, ἡ δειλία σου θά ἐξαφανιστεῖ. Σέ δειλία μορφοποιεῖται καί συγκεκριμενοποιεῖται αὐτή ἡ ἀόριστη μεγάλη ταραχή, πού γεννιέται μέσα σου ἀπό σφαλερή ντροπή, πλεγμένη μαζί μέ ὑπερηφάνεια καί ματαιοδοξία. Καί αὐτή ἡ δειλία σέ νικάει, ὅποτε ἔρχεσαι ἀντιμέτωπος μέ τήν ὑποχρέωση πού σοῦ ἐπιβάλλει νά ξεσκεπάσεις καί ν᾿ ἀκουμπήσεις στά πόδια τοῦ πνευματικοῦ «τά ἄδηλα καί τά κρύφια» τῆς καρδιᾶς σου.

Νά σκέφτεσαι τόν τελώνη καί τόν ἄσωτο γιό. Ἐσύ εἶσαι καί τά δυό: καί τελώνης καί ἄσωτος!

Ὁ Θεός, πάλι, δέν εἶναι μόνο ἀκριβοδίκαιος. Εἶναι καί πολυεύσπλαχνος. Αὐτή ἡ σκέψη, λοιπόν, ἄς σοῦ δίνει τό σθένος πού χρειάζεσαι γιά νά διατηρεῖς κάθε φορά τήν αὐτοκυριαρχία σου. Ἄν, παρ᾿ ὅλ᾿ αὐτά, ἐξακολουθεῖς νά μή θυμᾶσαι ὅσα πρέπει νά ἐξομολογηθεῖς, ζήτησε τήν ἄδεια ἀπό τόν πνευματικό σου νά τά καταγράφεις συνοπτικά σ᾿ ἕνα χαρτί, πού θά τό συμβουλεύεσαι στή διάρκεια τῆς ἐξομολογήσεως. Ἔχουμε παραδείγματα αὐτῆς τῆς πρακτικῆς στίς διδαχές καί στούς βίους τῶν ἁγίων Πατέρων.

***

Ἕνας εὔκολος καί ἀβασάνιστος παραμερισμός τῶν ἁμαρτιῶν μας – ἡ ἀπόφαση δηλαδή μέ ἐλαφριά καρδιά ὅτι εἶναι τάχα ἀσήμαντες – προδίδει ἔλλειψη αὐτογνωσίας καί συναισθήσεως, μειωμένη πνευματική ὅραση, ἕνα στίγμα θανάτου ἐκεῖ πού θά ᾿πρεπε νά ὑπάρχει ζωή.

Ὅσο γι᾿ αὐτή τήν ἀδικαιολόγητη καί ἀνεξήγητη λύπη πού λές ὅτι σέ κυριεύει, δέξου την σάν ἕνα πνευματικό σταυρό. Δέξου την μέ ταπείνωση, μέ ὑπομονή, μ᾿ εὐγνωμοσύνη. Ἡ σθεναρή ἄρση αὐτοῦ τοῦ σταυροῦ ξεπλένει τίς ἁμαρτίες μας καί θεραπεύει τίς ἀδυναμίες μας. Μερικές φορές μάλιστα μᾶς βοηθάει νά διακρίνουμε καί νά συναισθανθοῦμε, ἐπιτέλους, ἄλλες ἁμαρτίες καί ἄλλα πάθη μας, γιά τά ὁποῖα ἤμασταν πρίν ἀνύποπτοι καί ἀνίδεοι.

***

Ἀφοῦ μελετᾶς μέ ἐπιμέλεια τήν Ἁγία Γραφή καί τούς Πατέρες, πρέπει να ξέρεις ὅτι καμιά ἁμαρτία μας δέν μπορεῖ ν᾿ ἀναμετρηθεῖ μέ τό ἔλεος τοῦ Δημιουργοῦ μας, πόσο μᾶλλον νά τό νικήσει!

Ἄν ἔχεις ἐξομολογηθεῖ κι ἔχεις λάβει ἄφεση γιά ἁμαρτία πού διέπραξες στό παρελθόν, δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά τήν ἐξομολογηθεῖς πάλι. Ἀλλά μερικές φορές ἴσως εἶναι ὠφέλιμο νά τήν ξαναθυμᾶσαι, γιατί ἔτσι θά ταπεινώνεσαι καί θά βρίσκεσαι στή σωστή κατάσταση τῆς ἀδιάλειπτης μετάνοιας, ὅπως ὁ προφήτης Δαβίδ: «...ὅτι τήν ἀνομίαν μου ἐγώ γινώσκω, καί ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μου ἐστι διαπαντός» (Ψαλμ. 50. 5). Πρόσεξε ὅμως, μήν τυχόν καί αὐτό σέ ὁδηγεῖ σέ ἀντίθετο καί ἀρνητικό ἀποτέλεσμα, δηλαδή στήν κατάθλιψη ἤ στήν ἀπογοήτευση. Ἄν συμβαίνει αὐτό, ξέχασε ἀμέσως τήν ἁμαρτία σου.

Προσπάθησε πάντως νά σπάσεις τή σκληροκαρδία σου μέ τήν καλλιέργεια τῆς ταπεινώσεως, καί ὄχι μέ τήν τεχνητή πρόκληση δακρύων. Τά δάκρυα εἶναι εἰδικό χάρισμα, πού δίνεται ἀπό τό Θεό σέ ὅσους Τόν πλησιάζουν μέ ταπεινό φρόνημα. Θυμήσου τόν ὑπέροχο μάγειρο τοῦ κοινοβίου, πού περιγράφει στόν τέταρτο λόγο του ὁ ὅσιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος. Βλέποντας ὁ ὅσιος τό μοναχό ἐκεῖνο νά ἔχει δάκρυα πολλά, τόν ἱκέτεψε νά τοῦ φανερώσει πῶς ἀξιώθηκε νά λάβει ἕνα τέτοιο χάρισμα. Κι ἐκεῖνος τοῦ ἀποκάλυψε τό πῶς: «Ποτέ δέν σκέφτηκα πώς ὑπηρετῶ ἀνθρώπους, ἀλλά τό Θεό. Ἔκρινα τόν ἑαυτό μου ἀνάξιο γιά κάθε εἴδους ἀνάπαυση» - βλέπεις ταπείνωση; - «καί κοιτάζοντας τή φωτιά τοῦ μαγειρείου, θυμᾶμαι συνεχῶς τή μελλοντική φλόγα τῆς κολάσεως» -βλέπεις καί μνήμη θανάτου; Φοβᾶμαι πώς δέν βρίσκεσαι στήν κατάσταση τοῦ μακαρίου ἐκείνου μοναχοῦ. Γι᾿ αὐτό εἶναι ἐπικίνδυνο νά ἐπιζητεῖς δάκρυα πρίν προκόψεις στήν πνευματική ζωή, ἤ ἔστω πρίν σταθεροποιήσεις λίγο-πολύ μέσα σου τή μνήμη τοῦ θανάτου. Στά δάκρυα πού προέρχονται ἀπό τή μνήμη τοῦ θανάτου, γράφει κάπου πάλι ὁ ὅσιος Ἰωάννης, δέν βρίσκει τόπο οὔτε ἡ ἔπαρση οὔτε ἡ κλοπή ἀπό τό διάβολο, ἀλλά ἡ κάθαρση καί ἡ προόδος στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Γιατί, τελικά, ὁ Θεός δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό δάκρυα, οὔτε θέλει βέβαια νά εἴμαστε βυθισμένοι στό πένθος καί τήν ὀδύνη. Θέλει νά μᾶς βλέπει γεμάτους χαρά καί ἐσωτερική ἀγαλλίαση ἀπό τήν ἀγάπη πού θά βιώνουμε γι᾿ Αὐτόν κι ἀπό τή μυστική ἕνωσή μας μαζί Του.

***

Χωρίς τό φόβο τοῦ Θεοῦ, ἔτσι ὅπως εἴμαστε βουτηγμένοι στά πάθη, δέν ἔχουμε καμιάν ἐλπίδα νά ἐκπληρώσουμε τό ἅγιο θέλημά Του καί νά προκόψουμε στήν ἀγάπη πρός Ἐκεῖνον καί πρός τόν συνάνθρωπό μας. «Ἐν φόβῳ Κυρίου ἐλπίς ἰσχύος... ποιεῖ δέ ἐκκλίνειν ἐκ παγίδος θανάτου» (Παροιμ. 14. 26, 27). Δέν εἶναι δυνατό νά ζήσουμε χριστιανικά, «ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην», παρά μόνο «ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Β΄ Κορ. 7. 1). Ἀλλά θά μέ ρωτήσεις: Πῶς ἀποκτάει ὁ ἀνθρωπος φόβο Θεοῦ;
Γιά νά τό μάθεις, διάβασε προσεκτικά τήν τέταρτη ἀπό τίς διδασκαλίες τοῦ Ἀββᾶ Δωροθέου, πού ἀναφέρεται σ᾿ αὐτό τό θέμα. (Βλ. Ἀββᾶ Δωροθέου, Ἔργα Ἀσκητικά, ἔκδ. «Ἑτοιμασία» Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου Καρέα, Ἀθῆναι 1981, σ. 142-167.) Ἐγώ τώρα σοῦ λέω, μέ δυό μόνο λόγια, ὅτι, καθῶς λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες μας, τό φόβο τοῦ Θεοῦ μποροῦμε νά τόν ἀποκτήσουμε μέ τή διαρκή μνήμη τοῦ θανάτου καί τῆς κολάσεως, μέ τήν καθημερινή ἐξέταση τοῦ ἑαυτοῦ μας ( κάθε βράδυ πῶς περάσαμε τή μέρα καί κάθε πρωΐ πῶς περάσαμε τή νύχτα) καί μέ τήν ἐκκοπή τῆς παρρησίας, τῆς ἀργολογίας καί ὅλων γενικά τῶν ἁμαρτημάτων τῆς γλώσσας. Τέλος, πολύ βοηθάει ἡ συμβίωση καί συναναστροφή μέ ἄλλους ἀνθρώπους, πού ἔχουν ἀληθινό φόβο Θεοῦ.

Μήν ξεχνᾶς ὅτι, στίς τάξεις τοῦ ἐχθροῦ μας διαβόλου, οἱ τρεῖς γενναιότεροι πολεμιστές – οἱ τρεῖς ἰσχυρότεροι ἀντίπαλοί μας – εἶναι « ἡ ἐπιθυμία τῆς σαρκός καί ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καί ἡ ἀλαζονία τοῦ βίου » (Α΄ Ἰω. 2. 16). Ἄν οἱ τρεῖς αὐτοί κατορθώσουν, μέ τή στήριξη τῆς φιλαυτίας μας, ν᾿ ἀποκτήσουν ἕνα πάτημα στό νοῦ καί στήν καρδιά μας, ἡ θύρα τῆς ψυχῆς μας θ᾿ ἀνοίξει σύντομα σ᾿ ἕνα πλῆθος ἄλλων ἁμαρτιῶν καί παθῶν, πού θά μᾶς βασανίζουν κατόπιν μόνιμα, πολεμώντας μας ὅλες τίς ὧρες καί ἀπ᾿ ὅλες τίς μεριές...

Προσοχή στόν πειρασμικό ἐκεῖνο λογισμό, πού σέ βεβαιώνει πώς εἶναι πλούσια ἡ φιλανθρωπία καί ἡ ἐπιείκεια τοῦ Θεοῦ – πάντοτε ὅμως πρίν ἁμαρτήσεις. Καί ἀντίθετα, σέ παραλύει, παρουσιάζοντάς σου τόν Θεό σάν σκληρό, ἄτεγκτο, ὀργισμένο τιμωρό – πάντοτε ὅμως ἀφοῦ ἁμαρτήσεις. Νά ἕνας σίγουρος τρόπος γιά νά πέσεις στήν ἀπελπισία. Νά μιά φανερή παγίδα τοῦ διαβόλου.

***

Μέ τά πνευματικά βιβλία πού μελετᾶς, ἔχεις φτάσει τώρα στό σημεῖο νά βλέπεις ὅτι ἔχεις γονατίσει πνευματικά κάτω ἀπό τό βάρος πολλῶν καί δυσβάσταχτων σταυρῶν, πού σοῦ φόρτωσαν ὁ κόσμος, ἡ σάρκα καί ὁ διάβολος. Καί εἶσαι γι᾿ αὐτό ἐξουθενωμένος, τρομοκρατημένος.

«Μήν ταρασσέσθω σου ἡ καρδία» (Ἰω. 14. 1). Ἤ μᾶλλον, νά χαίρεσαι. Σκέψου: Δέν εἶσαι πιά μόνο ἕνας στρατιώτης τοῦ τσάρου, ἀλλά καί ἕνας στρατιώτης τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Δέν ἀνήκεις μόνο στό στράτευμα ἐκεῖνο πού πολεμάει «πρός αἷμα καί σάρκα», ἀλλά καί σ᾿ ἐκεῖνο πού ἀγωνίζεται «πρός τάς ἀρχάς, πρός τάς ἐξουσίας, πρός τούς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρός τά πνευματικά τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις» (Ἐφεσ. 6. 12).

Εὔχομαι νά μή σέ καταβάλει ποτέ ἡ ἀπελπισία. Ὅταν πάντως βλέπεις ὅτι κινδυνεύεις, ὕψωσε τά χέρια σου στόν οὐρανό καί κραύγασε: «Κύριε, χάνομαι, σῶσε με!». Μέ τόν ἴδιο τρόπο ἐπικαλέσθηκαν τή βοήθειά Του οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι, ὅταν ἔπεσε σέ τρικυμία τό πλοῖο, μέ τό ὁποῖο ταξίδευαν. Κι Ἐκεῖνος ἔσπευσε νά τούς καθησυχάσει καί νά τούς σώσει: «Ἐγερθείς ἐπετίμησε τοῖς ἀνέμοις καί τῇ θαλάσσῃ καί ἐγένετο γαλήνη μεγάλη» (Ματθ. 8. 26).

Μ᾿ αὐτό τόν τρόπο μᾶς συνιστᾶ νά προσευχόμαστε καί ὁ Ἀββᾶς Μακάριος. Στό Γεροντικό διαβάζουμε ὅτι κάποιοι τόν ρώτησαν: «Πῶς πρέπει νά προσευχόμαστε;». Κι ἐκεῖνος ἀποκρίθηκε: «Δέν εἶναι ἀνάγκη νά λέμε πολλά λόγια, ἀλλά νά σηκώνουμε τά χέρια καί νά λέμε: “Κύριε, ὅπως θέλεις καί ὅπως ξέρεις, ἐλέησε με”. Κι ἄν βρισκόμαστε σέ πόλεμο νά λέμε: “Κύριε, βοήθεια!” Καί Αὐτός γνωρίζει ποιό εἶναι τό συμφέρον μας καί μᾶς ἐλεεῖ».

Ἔτσι λοιπόν θά ἐλεήσει κι ἐσένα ὁ Κύριος, καί θά φέρει στήν ψυχή σου «γαλήνη μεγάλη». Μέ μιά προϋπόθεση: Ὅτι, ἔστω κι ἄν ἐφαρμόζεις ὅλες τίς ἐντολές, θά προχωρᾶς σταθερά μέσα στό μονοπάτι τῆς μετάνοιας καί τῆς ταπεινώσεως – τό στενό μονοπάτι! Ὁ ὅσιος Ἰωάννης σοῦ τό λέει καθαρά: Ἀκόμα κι ἄν ἀνέβηκες ὁλόκληρη τήν κλίμακα τῶν ἀρετῶν, νά προσεύχεσαι γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν σου!

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ

Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Ἡγούμενο τῆς Ἱ.Μ. Παρακλήτου γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδει ἡ Ἱερά  Μονή.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτηςhttp://HristosPanagia3.blogspot.com