ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΝ ΜΑΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΟΥΝ!
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Εἶναι
γνωστὸ πὼς ἡ
λεγόμενη πληροφορία» εἶναι ἕνα ἀπέραντο
χρυσωρυχεῖο, ἡ ἐκμετάλλευση
τοῦ ὁποίου
γίνεται ποικιλοτρόπως. Ἀνάλογα μὲ τοὺς
στόχους καὶ τὶς ἀξίες
τοῦ καθενός. Γιὰ τὴ
«διεθνῆ τῶν πονηρῶν»
δέ, ἡ «πληροφορία» εἶναι
κι ἕνας τρόπος γιὰ νὰ μᾶς
χειραγωγοῦν μέσῳ τῆς
παρακολούθησης τῆς συμπεριφορᾶς
μας! Μίας συμπεριφορᾶς ὅπως
τὴν ἀποτυπώνουμε
ποικιλοτρόπως στὸ διαδίκτυο. Μὲ αὐτὰ ποὺ
λέμε, ποὺ γράφουμε, ποὺ ἐπισκεπτόμαστε,
ποὺ «ἀνεβάζουμε»,
ποὺ ἀναπαράγουμε,
ποὺ «μᾶς ἀρέσουν»!
Λένε πὼς κανεὶς ὡς
τώρα δὲν μπορεῖ νὰ ἐλέγξει
τὸ διαδίκτυο. Νὰ ὅμως
ποὺ πετυχαίνουν κάτι ἄλλο.
Νὰ ἐλέγξουν
ἐμᾶς
μέσα ἀπ’ αὐτό,
ἐκεῖ στὴν ἀπέραντη
ἐλευθερία πού νοιώθουμε σ’ αὐτό!
Ἆραγε, μήπως γι’ αὐτὸ εἴμαστε
τόσο… ἐλεύθεροι; Στ’ ἀλήθεια
τί ἀκριβῶς
συμβαίνει; Ἂς τὸ δοῦμε…
Μία πρώτη προσέγγιση στὸ
θέμα
Στὴ δεκαετία τοῦ ’50 ὁ συγγραφέας
ἐπιστημονικῆς
φαντασίας Ἰσαὰκ Ἀσίμωφ στὴν τριλογία του «Γαλαξιακὴ Αὐτοκρατορία»
εἶχε ἐπινοήσει
μέσα ἀπὸ τὰ ἔργα του μία νέα ἐπιστήμη, τὴν ψυχοϊστορία, ἡ ὁποία
συνδύαζε τὰ μαθηματικὰ καὶ τὴν ψυχολογία, γιὰ νὰ προβλέψει
τὸ μέλλον.
Σήμερα στὴν ἐποχὴ τοῦ διαδικτύου τί ἔχει ἀνακαλυφθεῖ; Πώς μπορεῖ κανείς ὄχι μόνο
νὰ προβλέψει
τὸ μέλλον,
ἀλλὰ καὶ νὰ τὸ διαμορφώσει,
παρακολουθώντας ὅ,τι «ἀνεβαίνει» σ’ αὐτό. Ἀπ’ τὶς μηχανὲς ἀναζήτησης καὶ τὰ μπλὸγκ ὡς τὸ
facebook καὶ τὸ twitter!
Ἔτσι μέσα ἀπ’ τὶς διάφορες τεράστιες αὐτὲς ἀποθῆκες
δεδομένων, ποὺ τροφοδοτοῦνται ἀκατάπαυστα, οἱ
κοινωνικοὶ ἐπιστήμονες ὑποστηρίζουν πὼς μποροῦν νὰ προσδιορίσουν
τὴν ἀνθρώπινη
συμπεριφορὰ σὲ τέτοιο βαθμὸ, ποὺ θὰ μποροῦν νὰ προβλέψουν πολιτικὲς
κρίσεις, ἐπαναστάσεις κ.λπ., ὅπως οἱ φυσικοὶ μποροῦν νὰ προβλέψουν τὰ
μετεωρολογικὰ φαινόμενα!
Μάλιστα ὁ Τόμας Μακλόουν, διευθυντὴς τοῦ Κέντρου Συλλογικῆς Εὐφυΐας στὸ Τεχνολογικὸ Ἰνστιτοῦτο τῆς Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), εἶπε: «Ἔχουμε στὴ διάθεσή μας μία ὁλόκληρη σειρὰ ἀπὸ λεπτομερέστατα καὶ πλουσιότατα δεδομένα, καθὼς καὶ ἀλγόριθμους πρόβλεψης, ποὺ ἦταν ἀδύνατο μέχρι σήμερα νὰ ὑπάρξει».
Εἶναι ἑπόμενο τὸ θέμα αὐτὸ νὰ ἐνδιαφέρει πολὺ τὶς μυστικὲς ὑπηρεσίες καὶ κυρίως τὴν Ἀμερικανικὴ κυβέρνηση, ἡ ὁποία καὶ ὑποστηρίζει τὴν ὅλη προσπάθεια!1 Ἤδη ξεκίνησε εἰδικὴ ὑπηρεσία (μὲ τὸ ὄνομα
IARRA), ἡ ὁποία «σαρώνει» τὸ διαδίκτυο σὲ διάφορες χῶρες (ὅπως τῆς Λατινικῆς Ἀμερικῆς) μὲ στόχο τὴ συγκέντρωση μεγάλου ὄγκου πληροφοριῶν.
Ἀλλὰ πέραν αὐτοῦ, ἡ ἴδια ἡ Google, ἔχει ἤδη τὴν μεγαλύτερη συλλογὴ προσωπικῶν δεδομένων στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία καὶ εἶναι σὲ θέση νὰ γνωρίζει γιὰ τὸν καθένα μας πολὺ περισσότερα ἀπὸ κάθε κυβέρνηση!
«Τὸ πλῆθος
δὲν ψεύδεται», λένε οἱ εἰδικοί. «Στὰ social media βλέπουμε
τί σκέφτεται καὶ τί νοιώθει αὐτό,
τί εἰδήσεις ἀναπαράγει,
σὲ τι ἐρεθίσματα
ἀντιδρᾶ,
τί λόγια χρησιμοποιεῖ»!
Στὸ
διαδίκτυο εἶσαι ὅ,τι
κάνεις!
Τὸ θέμα θὰ γίνει καλύτερα κατανοητὸ μὲ τὰ ἑξῆς
παραδείγματα.
Πρῶτο
παράδειγμα. Οἱ πόλεις τῶν ὁποίων οἱ κάτοικοι ξενυχτοῦν περισσότερο
εἶναι,
λέει, τὸ Κάϊρο, τὸ Μοντεβιδέο καὶ ἡ
Βηρυττός! Οἱ Βρυξέλλες ἔχουν τὴν 11η θέση, ἡ Λισσαβόνα
τὴν 15η, τὸ Λονδίνο
τὴν 17η, τὸ Παρίσι
τὴν 18η, ἡ Ρώμη τὴν 27η, ἡ Ν. Ὑόρκη τὴν 32η
κ.λπ. Ἀπὸ ποῦ προκύπτει αὐτό; Ἀπὸ ἔρευνα ποὺ ἔγινε μὲ βάση τὴν ἀνάλυση 120 ἑκατομ.
διαλόγων στὸ διαδίκτυο σὲ πραγματικὸ χρόνο (online chats), ἀνάμεσα σὲ 122 ἑκατ. ἀνθρώπους
ἀπὸ 180 χῶρες!2
Δεύτερο παράδειγμα. Ἡ συντριπτικὴ
πλειοψηφία τῶν ἀνθρώπων τοῦ πλανήτη ξυπνᾶ κάθε ἡμέρα γεμάτη
αἰσιοδοξία!
Ἡ
χαρούμενη διάθεση περιορίζεται πολὺ μὲ τὸ ξεκίνημα τῆς δουλειᾶς καὶ ἐπανέρχεται
στὸ τέλος της! Τὰ Σαββατοκύριακα ἡ αἰσιοδοξία
τῶν ἀνθρώπων
εἶναι ἀκόμη πιὸ αὐξημένη, ὅπως καὶ κατὰ τὴν ἐαρινὴ ἰσημερία.
Κι αὐτὸ ἀπὸ ποῦ προκύπτει ἆραγε; Ἀπὸ ἔρευνα3 σὲ 509 ἑκατ. «τιτιβίσματα», ὅπως ἀποκαλοῦνται τὰ
μηνύματα στὸ twitter, τὰ ὁποῖα ἀνάρτησαν 2,4 ἑκατ. χρῆστες ἀπὸ 84 χῶρες σὲ
διάστημα δύο ἐτῶν!
Τρίτο
παράδειγμα.Ἕνα ἁπλὸ
«like», δηλαδή «μοῦ ἀρέσει», στὶς ἀναρτήσεις φίλων καὶ ὁμάδων τοῦ facebοok ἀποκαλύπτουν πολλὰ ἀπὸ τὴν προσωπικότητα κάποιου, ὅπως τὶς πολιτικὲς του πεποιθήσεις, τὸ θρήσκευμά του, τὴν κοινωνικότητά του, τὴ νοημοσύνη του, τὴν ἐσωστρέφεια/ἐξωστρέφειά του! Κι αὐτὸ ἀπὸ ποῦ προκύπτει πάλι; Ἀπὸ ἔρευνα τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Camdridge,
ποὺ μὲ ἀλγόριθμους κατάφερε νὰ ἀναλύσει τὰ «likes» 58.000 χρηστῶν - ἐθελοντῶν! Μάλιστα τὸ θρήσκευμα μπορεῖ νὰ προσδιοριστεῖ μὲ ἐπιτυχία 82%, ἡ χρήση ναρκωτικῶν, ἀλκοὸλ καὶ ἄλλων οὐσιῶν κατὰ 65% - 73%, τὸ φύλλο
κατὰ 93%, ἡ
ὁμοφυλοφιλία κατὰ 88%, οἱ πολιτικὲς πεποιθήσεις κατὰ 85%, ἂν ἔχουν χωρίσει οἱ γονεῖς κάποιου πρὶν αὐτὸς γίνει 21 ἐτῶν κατὰ 60% κ.λπ.!4
Τέταρτο παράδειγμα. Ἄλλη ἔρευνα τοῦ ἰδίου
Πανεπιστημίου ἔδειξε πώς μπορεῖ νὰ προβλεφθεῖ ἀκόμη καὶ ποιὰ ἄτομα θὰ γίνουν φίλοι μας σὲ ἱστοσελίδες
κοινωνικῆς δικτύωσης, ἀνάλογα μὲ τὸ ποῦ συχνάζουν αὐτὰ, ὅταν
βρίσκονται στὸ διαδίκτυο! Ὑπόψη καὶ ἡ σχετικὴ ὑπηρεσία «φίλοι τῶν φίλων»
τοῦ Facebook. Εἶπαν ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς ἔρευνας δρ. Σαλβατόρε Σελάτο: «Παρατηρήσαμε
τὴ συμπεριφορὰ ἀνθρώπων,
ποὺ ἐπισκέπτονταν συγκεκριμένα
μέρη καὶ ἠλεκτρονικὲς
ἐπαφὲς,
ποὺ εἶχαν
ἐκεῖ.
Διαπιστώσαμε ἔτσι, ὅτι
πολλοὶ ἄνθρωποι
ποὺ ἐπισκέπτονται
τὰ ἴδια
μέρη, καταλήγουν νὰ κάνουν ὁ
ἕνας τὸν ἄλλο
φίλο, ἐνῶ
τὸ ποσοστὸ
αὐτῶν τῶν
σχέσεων ἀποτελεῖ
τὸ 30% τῶν συνολικῶν
φίλων στὶς ἱστοσελίδες αὐτές»!5
Πέμπτο παράδειγμα. Ὡς τώρα γνωρίζαμε
τὰ πάντα
γιὰ τὶς ἐπιδόσεις τῶν ἀθλητικῶν ὁμάδων. Τώρα, λέει, θὰ μποροῦμε νὰ
γνωρίζουμε καὶ γιὰ τὶς ἐπιδόσεις τῶν… φιλάθλων! Γιὰ τὸ ἂν
κατορθώνουν νὰ διατηρήσουν τὴν ψυχραιμία τους κατὰ τὴν
διάρκεια τοῦ ἀγώνα, ἂν εἶναι συναισθηματικοί, ἂν
παίρνουν τὴν ἀθλητικὴ ἀναμέτρηση πατριωτικὰ κ.λπ.
Δηλαδὴ θὰ γνωρίζουμε τὴν ψυχολογία, ἀλλὰ καὶ τὴν κουλτούρα
τῶν
φιλάθλων καταγράφοντας τὸ πάθος, τὸν ἐνθουσιασμὸ καὶ τὴν συμπαράσταση ποὺ
δείχνουν στὴν ὁμάδα τους κ.λπ. Αὐτὸ ἀνέλαβαν νὰ κάνουν ἡ γνωστὴ πολυεθνικὴ Sharp σὲ συνεργασία μὲ τὴν Ἀμερικανικὴ
NeuroSky, ἡ ὁποία ἐξειδικεύεται σὲ τεχνολογίες διεπαφῆς ἐγκεφάλου
– ὑπολογιστῆ!6
Κατὰ τοὺς ἐρευνητὲς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ ΜΙΤ μὲ τοὺς ἀλγόριθμους μποροῦν νὰ προβλεφθοῦν μὲ ἀκρίβεια (ποσοστὸ
95%) ποιὲς εἰδήσεις θὰ προσελκύσουν τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ κοινοῦ στὸ Twitter ἀρκετὲς ὧρες πρὶν ἀπὸ τὰ λεγόμενα «τιτιβίσματα». Κι αὐτὸ γιατί ὁ ἀλγόριθμος συνδυάζει δεδομένα στὸ χρόνο
ποὺ γίνονται μὲ ἱστορικὰ δεδομένα. Παράλληλα συσχετίζει τὴν
τρέχουσα εἰδησεογραφία μὲ παρεμφερῆ θέματα, ποὺ συζητήθηκαν
ἔντονα στὸ Twitter
κατὰ τὸ παρελθόν, ἔτσι ὥστε νὰ ὑπολογίσει μὲ σχετικὴ ἀκρίβεια
τὸν ἀντίκτυπο,
ποὺ θὰ ἔχει στοὺς χρῆστες κάθε μεμονωμένη εἴδηση!
Λοιπόν, τί προκύπτει ἀπ’ ὅλα αὐτά;
Πώς κάλλιστα καὶ πανεύκολα μποροῦν νὰ
παρακολουθοῦν τὴ συμπεριφορά
μας. Ἀπὸ τὸ ἂν εἴμαστε
σὲ καλὴ
διάθεση, ὡς τὶς
προτιμήσεις, τὰ γοῦστα
καὶ τὰ
πιστεύω μας!
Μὲ τὸ
διαδίκτυο γίνεσαι μέσα ἀπ’ αὐτὸ ποὺ
κάνεις!
Ἆραγε γιατί παρακολουθοῦν τὴ συμπεριφορά
μας; Νὰ ἕνα εὔλογο ἐρώτημα. Ἡ ἀπάντηση, τὴν ὁποία θὰ μπορούσαμε νὰ δώσουμε
εἶναι τούτη:
1. Οἱ κυβερνήσεις γιὰ νὰ προβλέπουν – προλαβαίνουν κοινωνικὲς ἐξεγέρσεις καὶ γιὰ νὰ μποροῦν νὰ ἀσκοῦν, μέσα ἀπὸ τὴν ἐλευθερία τοῦ διαδικτύου, τὸν κοινωνικὸ ἔλεγχο!
2. Οἱ πολυεθνικὲς γιὰ νὰ μᾶς ἐκμεταλλεύονται
ἐμπορικά!
Ἀπ’ τὴν ἐξατομικευμένη
διαφήμιση ὡς τὶς καταναλωτικές μας τάσεις! Οἱ χρῆστες δὲ τοῦ διαδικτύου ὁμαδοποιοῦνται μὲ βάση τὶς
προτιμήσεις καὶ τὴν ὅλη συμπεριφορὰ τους χωρὶς οἱ ἴδιοι νὰ τὸ ἀντιλαμβάνονται!
Μάλιστα μὲ τὴν ὅλη παρακολούθηση προσπαθοῦν νὰ ἐξακριβώσουν
τί θέλουν οἱ καταναλωτὲς πρὶν οἱ ἴδιοι συνειδητοποιήσουν πῶς τὸ θέλουν!
Μπορεῖ δὲ νὰ πωλεῖται τέτοια πληροφόρηση στὶς ἐπιχειρήσεις ποὺ θέλουν
νὰ γνωρίζουν
τὶς
προδιαθέσεις τῶν μελλοντικῶν πελατῶν τους, ὥστε νὰ δημιουργοῦν εἰδικὰ προσαρμοσμένο περιεχόμενο, προκειμένου νὰ ἐπιτύχουν
τὴν
στοχευόμενη διαφήμιση. Τὸ θέμα αὐτὸ εἶναι τόσο μεγάλο, ποὺ ἡ Γαλλία ἐξετάζει
τὸ ἐνδεχόμενο
νὰ ἐπιβάλλει
φόρο στὴ συλλογὴ προσωπικῶν δεδομένων ἀπὸ τὸ
διαδίκτυο! Κι αὐτὸ γιατί οἱ «γίγαντες τοῦ διαδικτύου»
ἀποκομίζουν
τὰ μέγιστα
ἀπὸ τὴν συλλογὴ καὶ τὴν ἐπεξεργασία
τῶν προσωπικῶν
δεδομένων «βάζοντας τοὺς ἴδιους τούς χρῆστες νὰ
δουλεύουν ἀμισθί»! Τὰ προσωπικὰ αὐτὰ δεδομένα ἀποφέρουν ἔσοδα δισεκατομμυρίων δολλαρίων ἀπὸ τὶς σχετικὲς
διαφημίσεις!7
3. Ὅλοι τους
αὐτοί, καὶ ὄχι μόνο,
γιὰ νὰ μᾶς χειραγωγοῦν μέσα ἀπ’ τὴν ὅλη δράση μας στὸ
διαδίκτυο!
Πῶς;
Εἰδικοὶ ἐπιστήμονες ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὰ θέματα αὐτὰ ὑποστηρίζουν πὼς «ἐὰν κάθε
μία ὥρα λαμβάνουμε πληροφορίες γιὰ τὴ θέση
ποὺ
βρίσκεται κάποιος, μποροῦμε μὲ ἀκρίβεια περίπου 93% νὰ προβλέψουμε ποῦ θὰ βρίσκεται αὐτὸς μία
ὥρα
πρίν ἢ μία
ἡμέρα ἀργότερα»!8
Ἀκόμη καὶ ἑταιρεῖες ποὺ ἐξειδικεύονται ἐπ’ αὐτῶν ἔχουν δηλώσει πὼς «ὑπάρχει προβλεπτικὸ δυναμικὸ σὲ κάθε πληροφορία ποὺ δημοσιοποιεῖται στὸ διαδίκτυο ποὺ περιμένει κάποιον νὰ τὸ ἀπελευθερώσει»!
Ὅλα αὐτὰ θυμίζουν τὸν Γάλλο φιλόσοφο Μισὲλ Φουκώ, ὁ ὁποῖος χρησιμοποίησε τὴν ἔννοια τοῦ «Πανοπτικοῦ», γιὰ νὰ περιγράψει τὸν ρόλο, ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει αὐτὸ στὴ ρύθμιση τῆς ἀνθρώπινης συμπεριφορᾶς. Ἕνας φυλακισμένος, γιὰ
παράδειγμα, ἐπειδὴ γνωρίζει ὅτι παρακολουθεῖται
συνέχεια αὐτορυθμίζει ἔτσι τὴ συμπεριφορά του, ὥστε νὰ εἶναι
«καθωσπρέπει»!
Αὐτὸ ἀκριβῶς
γίνεται σήμερα. Μετατρέπουν τὴν κοινωνία τοῦ
διαδικτύου σ’ ἕνα ἐργαστήρι,
γιὰ νὰ μεταβοῦν ἀπὸ τὴν ἁπλὴ
παρατήρηση στὴ διαμόρφωση αὐτοῦ ποὺ θὰ ἤθελαν
νὰ μᾶς
συμβεῖ!
Ἀσφαλῶς ὅλα αὐτὰ παραβιάζουν κατάφορα τὰ
προσωπικὰ μας δεδομένα. Δὲν τὸ συζητᾶμε!
Ἀσφαλῶς ἀποτελοῦν ἀπειλὴ γιὰ τὸν καθένα μας, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὅποια εὐημερία, τὴν ἐλευθερία ἢ καὶ γι’ αὐτὴ ἀκόμη τὴ ζωή μας.
Συμπέρασμα
Μὲ διάφορους τρόπους, φίλοι, ἐπιχειρήθηκε
στὸ παρελθὸν νὰ χειραγωγηθεῖ ἡ
συμπεριφορά μας, ὅπως ἡ λεγόμενη «κοινὴ γνώμη»,
οἱ
δημοσκοπήσεις κ.λπ. Τώρα ὑπάρχει τὸ πλέον ἀποτελεσματικό. Ἡ ἴδια ἡ
«πληροφορία», ποὺ ἀδιάκοπα παράγουμε στὸ διαδίκτυο! Μία κατάσταση, ἡ ὁποία
πρέπει πολὺ νὰ μᾶς προβληματίσει. Ἆραγε πόσο θὰ ἐπιτρέψουμε
στοὺς ἑαυτούς μας νὰ μεταβληθεῖ σὲ «μονάδα πληροφορίας», γιὰ νὰ
τροφοδοτεῖ τοὺς μηχανισμούς τους, μὲ τοὺς ὁποίους θὰ μᾶς ἐκμεταλλεύονται πλήρως; Εἶναι
δελεαστικὸς καὶ μοδάτος ὁ κόσμος τοῦ διαδικτύου δὲν λέω… Εἶναι καὶ πολὺ
χρήσιμος, ἀλλὰ καὶ πρακτικός, δὲν τὸ συζητᾶμε … Πάντοτε ὅμως ἔχει καὶ τὴν ἄλλη του
πλευρά. Ποτὲ μὴ τὸ ξεχνᾶμε...
Ὑποσημειώσεις:
1. Πηγή: tanea.gr
2. Πηγή: news.in.gr
3. Πηγή: Ἡ
επιστημονική ἐπιθεώρηση «Science»
4. Πηγή: tanea.gr
5. Πηγή: kathimerini.gr
6. Πηγή: ΒΗΜΑ/SCIENCE
7. Βλέπ. news.in.gr
8. Βλέπ. στήν «Κυριακάτικη
Ἐλευθεροτυπία»:
«ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ»
(Πηγή: «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ» 18/10/2013)