Μαρτύριον (πρῶτον) τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ὁ Γρηγόριος, ἐπίσκοπος Τουρώνης (†593), συνέγραψε τὸ περίφημον Βιβλίον τῶν θαυμάτων τοῦ μακαρίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου (1), τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ τὸν ἀρχαιότερον γνωστὸν πλήρη Βίον τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου. Τὸ βιβλίον αὐτὸ τοῦ ἐπισκόπου Τουρώνης, καίτοι ἀναφέρεται εἰς πλῆθος ἱστορικῶν περιστατικῶν τοῦ βίου καὶ τῆς πολιτείας τοῦ πολιούχου τῶν Πατρῶν, ἐν τούτοις ἐλάχιστα μόνον λέγει περὶ τοῦ ἐν Πάτραις μαρτυρίου αὐτοῦ. Τὸ γεγονὸς τοῦτο δὲν εἶναι τυχαῖον. Ὡς ὁ ἴδιος γράφει, «δὲν διηγήθημεν λεπτομερῶς τὸ μαρτύριον Αὐτοῦ, διότι εὕρομεν ὅτι κάποιος κατέγραψεν τοῦτο διὰ γραφῆς παραστατικῆς καὶ ὠφελίμου» (2). Δηλαδή, ὁ ἀποδεδειγμένου κύρους καὶ ἱστορικῆς αὐθεντίας συγγραφεὺς Γρηγόριος Τουρώνης ἀνεγνώριζεν ὅτι ὑπῆρχε ἄλλο φερέγγυον κείμενον, ὁποὺ προσέφερε ὅλες τὶς πληροφορίες περὶ τοῦ μαρτυρικοῦ τέλους τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου.

Τὸ ἐν λόγῳ κείμενον, τὸ ὁποῖον, ὡς καὶ τὰ λοιπὰ τοῦ εἴδους αὐτοῦ, ὀνομάζεται Μαρτύριον (3), διεσώθη ὑπὸ δύο μορφάς: ὡς ἡ Ἐπιστολὴ τῶν πρεσβυτέρων καὶ διακόνων τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Ἀχαΐας (4), καὶ ὡς τὸ Μαρτύριον (πρῶτον) τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου.

Ἀρχαιότερον τῶν δύο τούτων κειμένων, κατὰ τοὺς ἐρευνητάς, εἶναι τὸ ἀνὰ χεῖρας σήμερον ἐκδιδόμενον Μαρτύριον (πρῶτον), τὸ ὁποῖον εἶχεν ὑπ’ ὄψιν του καὶ ὁ Γρηγόριος Τουρώνης (5). Δυστυχῶς, ὅμως, ἕως σήμερον αὐτὸ ἐλάνθανε τῆς τοπικῆς ἁγιολογικῆς ἐρεύνης, παραμένον ἄγνωστον εἰς τὰς σειρὰς τῶν ἑλληνικῶν πατερικῶν ἐκδόσεων, ἀλλ’ ἀναφερόμενον ἐνίοτε εἰς τὰς ὑποσημειώσεις ἐπιστημονικῶν μελετῶν. Ἐξ αὐτοῦ μᾶλλον προῆλθε καὶ τὸ προαναφερθέν, ἐξ ἴσου ἀρχαῖον, κείμενον τῆς Ἐπιστολῆς τῶν πρεσβυτέρων καὶ διακόνων τῆς Ἀχαΐας.

Βεβαίως, ὡς παρατηροῦν οἱ εἰδικοί, οἱ παροῦσες μορφὲς τῶν ἀρχαίων τούτων ἁγιολογικῶν πηγῶν περὶ τοῦ σταυρικοῦ τέλους τοῦ Πρωτοκλήτου εἶναι μεταγενέστερες μεταγραφές, πλησιάζουσαι ἴσως τὴν ἐποχὴν τοῦ Γρηγορίου Τουρώνης. Ὅμως, ἡ ἔννοια τῆς μεταγραφῆς αὐτῆς οὐδόλως ἅπτεται τῶν ἱστορικῶν πληροφοριῶν· ἁπλῶς ἐπενδύει ἐπὶ τὸ θεολογικῶς ἀκριβέστερον τὰ προσευχητικὰ ἢ ἀπολογητικὰ στοιχεῖα τοῦ κειμένου —μία συνήθης καὶ ἀναγκαία διὰ τὴν ἐποχὴν πρακτική. Διὰ τοῦτο, ὅλοι ἀναγνωρίζουν τὴν ἱστορικότητα τῶν παρεχομένων πληροφοριῶν.

Ἀρχιμανδρίτης Νικόδημος

Ιερά Μονή Παναγίας

Χρυσοποδαριτίσσης - Νεζερῶν

_________________

(1) Πρβλ. Γρηγορίου Τουρώνης, Τὸ Βιβλίον τῶν θαυμάτων τοῦ μακαρίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, «Ἄνθη Εὐσεβείας, 10», ἐκδ. «Τῆνος», Ἀθῆναι, 2008.

(2) Αὐτόθι, σ. 141.

(3) Πρβλ. Τὰ Μαρτύρια τῶν ἀρχαίων Χριστιανῶν, ἐκδ. ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη, 1978.

(4) Πρβλ. Ἐπιστολὴ τῶν πρεσβυτέρων καὶ διακόνων τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Ἀχαΐας, «Ἄνθη Εὐσεβείας, 3», ἐκδ. «Τῆνος», Ἀθῆναι, 1995.

(5) Πρβλ. J.-M. Prieur, Acta Andreae, «Corpus Christianorum, Series Apocryphorum, 6», ἐκδ. «Brepols-Turnhout», [Βρυξέλλαι], 1989, τ. I, σ. 13-14.