ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΓΙΑΣΜΟΥ

Αρχιμ. Βασίλειος Μπακογιάννης

1. Ὁ Μ. Ἁγιασμός προῆλθε ἀπό τό νερό τοῦ Βαπτίσματος. Περιληπτικά: Οἱ χριστιανοί, βλέποντες τίς θαυματουργικές του ἰδιότητες, ἔπαιρναν ἀπό τό ἁγιασμένο αὐτό νερό, ράντιζαν τά ὑπάρχοντά τους, καί τό κρατοῦσαν στό σπίτι τους σάν «εὐλογία». Τοῦτο ὅλως ἰδιαιτέρως γινόταν ἀνήμερα τῶν Θεοφανείων. (Περισσότερα: Παν. Τρεμπέλα, «Μικρόν Εὐχολόγιον» τ. Β΄ σελ. 53-57).

2. Ἦρθε ὅμως ἡ ἐποχή (5^ος μ.Χ. αἰ. περίπου), πού ἐξέλιπεν θεσμός τῶν Κατηχουμένων, κι οἱ βαπτίσεις τους. Ὅμως οἱ χριστιανοί εἶχαν συνηθίσει ἀνήμερα τῶν Φώτων νά παίρνουν «Ἁγιασμό» στά σπίτια τους. Ὁπότε ἡ Ἐκκλησία θέσπισε τό Μεγάλο Ἁγιασμό (5-6 μ.Χ. αἰ.), πού εἶναι ἴδιος μέ τό νερό τῆς Βαπτίσεως.

Καί δέν ἀρκοῦσε ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός τῶν Φώτων; Ἔπρεπε νά γίνεται καί τήν παραμονή;

Ἦταν φύσει ἀδύνατο σέ μία ἡμέρα, ἀνήμερα τῶν Φώτων, νά προλάβουν νά ἁγιάσουν ὅλα τά ὑπάρχοντά τους, τά σπαρτά τους, τ’ ἀμπέλια τους, τίς ἐλιές τους, (πού μπορεῖ νά ἦταν καί μακρυά ἀπό τά σπίτια τους). Γι’ αὐτό καί τήν παραμονή ἔκαναν Ἁγιασμό, «ἀποκλειστικώς καί μόνον νά ὑδρευθῶσιν οἱ πιστοί», σημειώνει ὁ Παν. Τρεμπέλας (Μικρόν Εὐχολόγιον, τ, Β΄σελ.17).

3. Ὑποστηρίζεται, πώς ἡ νηστεία παραμονῆς τῶν Φώτων, εἶναι γιά τή γιορτή (τῶν Φώτων) καί ὄχι γιά τή μετάληψη τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ. Ὅμως: Παραμονή τῶν Φώτων γινόταν ἑσπερινή Θεία Λειτουργία, ὁπότε νήστευαν, ὄχι γιά τή γιορτή τῶν Φώτων, ἀλλά γιά τή Θ.Λειτουργία. Παρόλο ὅμως πού ἡ ἀπογευματινή Θ. Λειτουργία τῆς παραμονῆς ἔγινε πρωϊνή, (τῆς παραμονῆς), ἡ νηστεία, (πού τηρεῖτο γιά τήν ἀπογευματινή Λειτουργία), διατηρήθηκε. Γιατί; Γιά τή γιορτή τῶν Θεοφανείων;

Μά δέν νήστευαν γιά τή γιορτή. Δέν εἶναι ἄλλωστε δυνατόν νά ἔχουμε 15 μέρες νηστεία γιά τή γιορτή τῆς Παναγίας, 40 γιά τά Χριστούγεννα, κάπου 50 γιά τό Πάσχα, (καί κατά τόν ἀείμνηστο κ.Ἰω. Φουντούλη, παλιά νήστευαν ἀκόμα μιά ἑβδομάδα ἐν ὄψει τῶν ἑορτῶν τοῦ ἁγίου Δημητρίου, τοῦ «Σταυροῦ», τῶν «Ταξιαρχῶν» κ.ἄ.), και γιά τή μεγάλη Δεσποτική γιορτή τῶν Θεοφανείων νά ἔχουμε μόνο μία ἡμέρα;! Ἄν εἶναι δυνατόν!.

Τό ἐπιχείρημα, ὅτι μεσολαβεῖ ἡ δωδεκαήμερη κατάλυση εἰς πάντα, καί δέν ἦταν δυνατό ἡ νηστεία πρός χάρη τῶν Θεοφανείων νά γίνει παραπάνω ἀπό μία ἡμέρα, δέν εὐσταθεῖ. Δηλαδή; Ὑπῆρχε «πρόβλημα» γιά τήν Ἐκκλησία, προκειμένου νά τιμήσει τή μεγάλη αὐτή γιορτή, νά διακόψει τήν κατάλυση εἰς πάντα μέ τό κλείσιμο τῆς γιορτῆς τῶν Χριστουγέννων (31 Δεκεμβρίου), καί νά ἄρχιζε μετά πενθήμερη νηστεία γιά τή γιορτή τῶν Θεοφανείων, καί μετά νά συνέχιζε τήν κατάλυση εἰς πάντα; Δέν τό ἔκανε. Γιατί ἀκριβῶς στή «σκέψη» της ἦταν, ὅτι ἡ μονοήμερη αὐτή νηστεία εἶναι γιά τή μετάληψη τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, καί ὄχι γιά τή μεγάλη δεσποτική γιορτή τῶν Θεοφανείων. Σημειωθήτω, πώς τότε, (ὄχι σήμερα...), εἶχαν τέτοια «ψύχωση» μέ τή νηστεία, ὥστε ἔνιωθαν ντροπή (!) νά πᾶνε στήν ἐκκλησία, νά ἀκούσουν κήρυγμα, ἐπειδή καί μόνο ἔτυχε νά καταλύσουν λίγο τή νηστεία! ( Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὁμιλ. 9 & 10 εἰς Ἀδριάντας). Καί θά ἔπιναν αὐτοί οἱ χριστιανοί τό Μεγάλο Ἁγιασμό σάν νεράκι, χωρίς δηλαδή προηγουμένως νά νηστέψουν;!

Ἐπίσης: Ἀνήμερα τῆς γιορτῆς «κρατοῦσαν» Μεγάλο Ἁγιασμό στά σπίτια τους, μόνο γιά «εὐλογία», «εἰς ἑαυτόν ὁλόκληρον φυλάττουσιν», ὅπως ἐπισημαίνει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (Εἰς τό ἅγιον Βάπτισμα.., P. G. τ. 49, σελ. 366). Δέν ἔκαναν δηλαδή χρήση στόν ὑπόλοιπο καιρό. (Ἄν ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός ἦταν σέ καθημερινή χρήση (μετάληψη, ραντισμός, κ.λ.π.), δέν ὑπῆρχε λόγος νά προκύψει ἀργότερα (8^ος μ.Χ. αἰ.), ὁ «Μικρός Ἁγιασμός»).

4. Αὐτό, τό νά πίνουν Μεγάλο Ἁγιασμό ἀνήμερα τῶν Φώτων, νά ραντίζουν τά ὑπάρχοντά τους, παραμονή καί ἀνήμερα, νά τό κρατᾶνε ἁπλά γιά «εὐλογία» στό σπίτι τους, (ἀλλά και νά «μεταλαμβάνουν» οἱ ἐξομολογούμενοι, ὅταν ὁ Πνευματικός τούς τό ἐπιτρέπει), ἴσχυε μέχρι τελευταῖα στήν πατρίδα μας. «Τό ὕδωρ τοῦτο (τῶν Θεοφανείων) ἐχρησιμοποίουν ὡς καί ἡμεῖς σήμερον», σημειώνει ὁ καθηγητής Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Ἀρχιμ. Βασ. Στεφανίδης, (Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, ἔκδοση Δ΄, σελ. 117). Μέ τό «σήμερον» δέν ἐννοεῖ τό δικό μας «σήμερα», 2009, (πού ἄλλαξαν πράγματα καί καταστάσεις...), ἀλλά τήν ἐποχή, τή δεκαετία τοῦ 1940, πού ὁ καθηγητής συνέγραφε τό βιβλίο του. Καί ἄν ρωτήσουμε τούς παλαιοτέρους, πού ἔζησαν στήν ἐποχή ἐκείνη, θά μᾶς εἰποῦν αὐτό πού ἀναφέρει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: Κρατοῦσαν τόν ἁγιασμό σάν «εὐλογία» στό σπίτι τους, χωρίς νά πίνουν καί νά ραντίζουν, ἐκτός ἀπό τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων. («Τήν παραμονή ὅλοι νήστευαν, γιά νά πιοῦν ἁγιασμό τό πρωί τῆς γιορτῆς», μᾶς πληροφορεῖ ἡ Μικρασιάτισσα Φιλιώ Χαϊδεμένου). («Τρεῖς αἰῶνες, μιά ζωή», ἐκδόσεις «Λιβάνη» σελ. 64). Τέτοιο σεβασμό στή μακρόχρονη αὐτή Παράδοση!

Μερικοί ἀντί νά ἀγωνίζονται γιά νά διασωθεῖ ἡ Ἱερή αὐτή Παράδοση, κάνουν τό ἀντίθετο: Ἀγωνίζονται νά τήν ἐξαφανίσουν. (Γιατί ἄραγε;). Χωρίς νά παραθέτουν οὔτε μία σαφέστατη ἐκκλησιαστική μαρτυρία πού νά κατοχυρώνει τόν ἀγώνα τους. Λές καί ἡ Παράδοση αὐτή εἶναι ἐκ τῶν πραγμάτων αἱρετική καί ἐπικίνδυνη.