Πριν από πέντε χρόνια ήρθε στην Αθήνα ένας Κουβανός, ο Ρεϊνάλντο, που μαζί με μια Ελληνίδα φίλη του οργάνωσαν μια μάλλον ανεπίσημη έκθεση ζωγραφικής με έργα νεαρών Κουβανών καλλιτεχνών. Εκεί, σε μια μικρή γκαλερί πίσω από το παλιό Δημαρχείο, ο Ρεϊνάλντο έδωσε και μια διάλεξη περί cubanismo (κουβανικότητας), με στόχο να καταλάβουμε αυτό το κάτι που καθιστά τους συμπατριώτες του τόσο διαφορετικούς από άλλους Λατινοαμερικανούς.
Τρία πράγματα είχαν εντυπωσιάσει τον Ρεϊνάλντο στην Αθήνα. Πρώτον, η… ησυχία της πολυκατοικίας. Στην Αβάνα, στα παλιά αρχοντικά της αποικιακής περιόδου που έχουν μετατραπεί σε λαϊκές πολυκατοικίες, ολημερίς ακούς φωνές παιδιών και ενηλίκων, στεναγμούς, γέλια και καβγάδες και, πάνω από όλα, μουσική. Τα πατώματα χοροπηδούν, οι τοίχοι πάλλονται, τα κατσαρολικά τραγουδούν. Την έλλειψη «ιδιωτικότητας» αναπληρώνει ένα ισχυρό αίσθημα αλληλεγγύης. Ευχαρίστως η μια γυναίκα θα ανέβει στην ταράτσα για να απλώσει τα ρούχα μιας άλλης, εύκολα κάποιος γείτονας θα φροντίσει τα παιδιά ή τη γιαγιά ή τοn σκύλο κάποιου άλλου που θα αναγκαστεί να απουσιάσει για λίγες ημέρες από την πόλη.
Το δεύτερο που του είχε κάνει εντύπωση ήταν τα φώτα των δρόμων, των διαφημίσεων, των επιγραφών, των καταστημάτων. Στην πατρίδα του, λόγω του εμπάργκο, η κατανάλωση ρεύματος είναι μετρημένη. Ετσι, η νυχτερινή Αβάνα δεν θυμίζει την πάμφωτη πόλη – καζίνο της εποχής του Μπατίστα, αλλά είναι τυλιγμένη στο σκοτάδι, με μοναδική εξαίρεση μια τεράστια φωτεινή επιγραφή σε έναν κοντινό λόφο που με κεφαλαία γράμματα γράφει «Revoluciόn» – το καντηλάκι της επανάστασης που η φλόγα του πια τρεμοσβήνει.
Και το τρίτο είναι αυτό που τελευταία μάς έχει πνίξει: τα σκουπίδια. Σοκ και δέος τού προκαλούσε όχι μόνον ο επιβλητικός όγκος των απορριμμάτων του ελληνικού σπιτιού, αλλά και το είδος τους. Τρελαινόταν όταν έβλεπε μια τηλεόραση, έναν ανεμιστήρα ή έναν παλιό καναπέ στο πεζοδρόμιο. Αν γινόταν να κουβαλήσει ένα ηλεκτρικό ψυγείο στην Κούβα, να το επιδιορθώσει και να το χαρίσει στη γιαγιά του ή στη θεία στο χωριό! «Μα πώς είναι δυνατό να πετάτε τόσα πολλά πράγματα; Δεν πιάνει το χέρι σας;». Εκεί που εμείς βλέπαμε ένα τραπέζι με τρία πόδια, εκείνος αντίκριζε προικιά για χαρούμενες μελαψές κορασίδες (ίσως γι’ αυτό ήταν ικανός να απαγγέλλει Λόρκα με τις ώρες).
Δεν πιάνει το χέρι μας, αγαπητέ Ρεϊνάλντο, και το μυαλό μας διαγράφει κούφιους κύκλους και, επιπλέον, έχουμε ανάγκη από ηχηρές συσκευασίες για να τυλίγουν και να κρύβουν το άδειο μέσα μας. Τώρα που τόσο νέος βρίσκεσαι ψηλά στον ουρανό, ίσως να φτερουγίζεις πάνω από την Ελλάδα της απεργίας και να χορταίνει το μάτι σου έπιπλα, συσκευές, φωτιστικά, στρώματα, βαλίτσες, παπούτσια, χαρτικά, όλα πεταμένα πλάι σε βουνά από πολύχρωμες πλαστικές σακούλες, ξεκοιλιασμένες και μη.
Cubanismo, σύμφωνα με τον Ρεϊνάλντο, πάει να πει να ετοιμάζεις πέντε χρόνια τα χαρτιά σου για να μεταναστεύσεις στο εξωτερικό και, όταν … επιτέλους έρχεται η άδεια, εσύ να παίρνεις το χαρτί και να το σχίζεις, γιατί δεν αντέχεις να αποχωριστείς τη φωνακλάδικη, μισοσκότεινη και αγαπημένη σου πατρίδα, με τα λιγοστά φτωχά σκουπίδια της.
(Πηγή: “Καθημερινή” 23/3/2008)