Κόμης Ἰωάννης Καποδίστριας διπλωμάτης καί κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος καὶ τὸ Ἱστορικὸ Ἀρχεῖο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χρυσοποδαριτίσσης Νεζερών (1828-1831) (Νίκα Πολυχρονοπούλου-Κλαδά, Δρ Ἱστορίας)

ΑΘΗΝΑΙ 2020

«Ὁ Θεὸς ἀπέστειλεν εἰς αὐτὸν τὸν λαὸν τὴν χάριν τοῦ νὰ εὑρῇ εἰς τὴν χριστιανικὴν πίστιν τὸ κράτος τοῦ πολεμεῖν, τὴν ἰσχὺν τοῦ ἐγκαρτερεῖν εἰς τὰ δεινά, καὶ τὴν ἀπόφασιν τοῦ ν᾽ ἀπολεσθῇ μᾶλλον ἢ νὰ ὑποκύψῃ εἰς τὸν ζυγόν… Ἡ τύχη λοιπὸν τῆς Ἑλλάδος εἶναι ἔργον τῆς Θείας προνοίας. Οἱ ἄνθρωποι ὀφείλουσι νὰ εὐλαβῶνται τὰς Θείας βουλάς της…».

Ἰωάννης Καποδίστριας Κυβερνήτης πρὸς
Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην Ἀγαθάγγελον Α´,
Πόρος, 28 Μαΐου 1828

*

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Κόμης Ἰωάννης Καποδίστριας ὁ διπλωμάτης
1776-1827

Ὁ μελλοντικὸς κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος ἐγεννήθη στὴν Κέρκυρα τὴν 10η Φεβρουαρίου 1776. Ἀνῆκε σὲ μία αὐστηρῶς πατριαρχικὴ καὶ θρησκεύουσα οἰκογένεια, τῆς ὁποίας τὸ ἐπώνυμο ἦταν Vittori καὶ προήρχετο ἀπὸ τὸ Capo d’Istria τῆς σημερινῆς Σλοβενίας στὴν Ἀδριατική. Οἱ Vittori μετώκησαν κατὰ τὸν ΙΔ´ αἰ. στὴν Κέρκυρα καὶ ἐκεῖ ἐπεκράτησε τὸ τοπωνύμιο Capodistria ὡς ἐπώνυμο ἀντὶ τοῦ Vittori.

Πατέρας τοῦ Ἰωάννου Καποδίστρια ὁ Antonio-Maria Capo d’Istria. Ὅταν ἐγεννήθη ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας, τὰ Ἑπτάνησα τελοῦσαν ὑπὸ Βενετικὴ κυριαρχία. Συγκεκριμένα ἡ Κέρκυρα ἦταν βενετοκρατουμένη ἀπὸ τὰ 1386. Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας ἐσπούδασε κατ᾽ ἔθος στὴν Padova, στὴν Σχολὴ τῶν Ἰατροφιλοσόφων ἀπὸ τὰ 1794 ἕως τὰ 1797 καὶ ἐν συνεχείᾳ ἐπέστρεψε στὴν Κέρκυρα, ὅπου ἐξασκοῦσε τὸ λειτούργημα τοῦ ἰατροῦ.

Στὰ 1797 τὰ γαλλικὰ στρατεύματα κατ᾽ ἐντολὴν τοῦ στρατηγοῦ Ναπολέοντος Βοναπάρτη καταλαμβάνουν τὴν Κέρκυρα. Ὁ Βοναπάρτης εἰσήρχετο παντοῦ ὡς ἐλευθερωτὴς τῶν λαῶν, κατεχόμενος ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τῆς Γαλλικῆς ἐπαναστάσεως. Κατήργησε τὴν κυριαρχία τῆς Γαληνοτάτης Δημοκρατίας τοῦ Ἁγίου Μάρκου. Ἡ Κέρκυρα τελοῦσε πλέον ὑπὸ τὸ καθεστὼς τῶν Δημοκρατικῶν Γάλλων καὶ βεβαίως ὁ Antonio-Maria Capo d’Istria δὲν ὑπῆρξε ὀπαδός τους.

Τὸν Μάρτιο τοῦ 1799 μετὰ τετράμηνη πολιορκία ὁ Ρῶσσος ναύαρχος Fyodor Fyodoroviç Ushakov (1743-1817), ἐκδιώκει τοὺς Δημοκρατικοὺς Γάλλους, ἔχων ἐξουσιοδότηση νὰ ἀναγνωρίσει τὴν προσωρινὴ κυβέρνηση τῆς Ἑπτανήσου, καθὼς εἶχε συσταθεῖ ἀπὸ τοὺς εὐγενεῖς τῆς νήσου. Προσεκάλεσε τότε ὁ Ushakov στὴν Κωνσταντινούπολη τοὺς ἐκπροσώπους τῆς Προσωρινῆς κυβερνήσεως σὲ διαπραγματεύσεις καὶ ὁ Antonio-Maria Capo d’Istria ἐτέθη ἐπικεφαλῆς αὐτῶν τῶν εὐγενῶν. Τὸν Μάρτιο τοῦ 1800 συγκροτεῖται ἐπισήμως ἡ Ἑπτάνησος Πολιτεία. Ἀκριβῶς τότε ἀρχίζει ἡ σταδιοδρομία τοῦ Ἰωάννου Καποδίστρια ὡς Ἐκτάκτου Ἐπιτρόπου τῆς Ἑπτανήσου, ὡς Ὑπουργοῦ τῆς Ἐκτελεστικῆς Ἐξουσίας καὶ ὡς Γραμματέως Ἐπικρατείας, Ἐξωτερικῶν, Ναυτικῶν καὶ Ἐμπορίου, ἀξιώματα τὰ ὁποῖα ἐκράτησε ἕως τὰ 1807. Τὸ ἔτος ἐκεῖνο ἡ Ἑπτάνησος παρεχωρήθη πάλι στὸν Μεγάλο Ναπολέοντα, ὁ ὁποῖος εἶχε ἤδη ἀναγορευθεῖ αὐτοκράτωρ. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν τὸ καθεστὼς τότε τῆς Ἑπτανήσου ὀνομάσθη καθεστὼς τῶν Αὐτοκρατορικῶν Γάλλων.

Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας δὲν ἐδέχθη τότε ἀνώτερες θέσεις ποὺ τοῦ ἐπρότειναν οἱ αὐτοκρατορικοὶ Γάλλοι λόγῳ ἐκτιμήσεως καὶ λόγῳ γλωσσομαθείας. Ἐδήλωσε μάλιστα ὅτι θὰ ὑπηρετοῦσε ἄλλη Δύναμη ἱκανὴ νὰ βοηθήσει τὴν τουρκοκρατουμένη Ἑλλάδα· ἦταν προφανὲς ὅτι ἐτάσσετο ἤδη μὲ τὴν πλευρὰ τῆς Ρωσσίας. Στὰ 1808 ὁ τσάρος Ἀλέξανδρος Α´ τὸν ἐτίμησε μὲ τὸ παράσημο τοῦ Τάγματος τῆς Ἁγίας Ἄννης Β´ τάξεως καὶ τὸν ἐδιόρισε στὸ Ὑπουργεῖο Ἐπικρατείας τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως μὲ ἀμοιβὴ 3.000 ρούβλια ἐτησίως. Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1809 ἀνεχώρησε γιὰ τὴν Ἁγία Πετρούπολη. Στὰ 1811 κλονίζεται ἡ ὑγεία του καὶ κατ᾽ ἀνάγκην φεύγει γιὰ τὴν Βιέννη, ὅπου τὸ κλῖμα ἦταν ἠπιώτερο. Στὴν Βιέννη, φυσικῷ τῷ λόγῳ, οἱ πολιτικοὶ κύκλοι τὸν ὑπεδέχθησαν ψυχρὰ καὶ ἀρνητικά, ἀλλ᾽ ὁ Καποδίστριας ἀνεδείχθη καὶ ἐκεῖ στὴν ἐχθρικὴ Αὐστρία μὲ τὰ προσόντα του. Ἡ Εὐρώπη τότε προετοίμαζε συνασπισμὸ κατὰ τοῦ Μεγάλου Ναπολέοντος καὶ ὁ Ἰ. Καποδίστριας εἰργάσθη ἐπ᾽ αὐτοῦ. Ἡ Βιέννη ἐπιθυμοῦσε τὴν ἐκδίωξη τῶν Γάλλων ἀπὸ τὴν Ἰταλία γιὰ νὰ συνεχίσει νὰ ἔχει τὸ πέλμα της ἐκεῖ καὶ ὁ Ἰ. Καποδίστριας συνέταξε ὑπόμνημα σχετικά.

Μὲ ἄριστες προδιαγραφές, ἀλλὰ μὲ κάκιστο χρονισμὸ ἡ Ναπολεόντειος στρατιὰ (Grande Armée), ἀποτελουμένη ἀπὸ 600.000 ἄνδρες, προήλασε μέχρι τὴν Μόσχα τὸν Ἰούνιο τοῦ 1812. Ἀπὸ τὸν Ὀκτώβριο ὅμως ἐνέσκηψε ὁ ρωσσικὸς χειμών, ὁ στρατηγὸς Χειμών, ὅπως μεταφορικὰ ἀναγράφεται στὰ κείμενα τῆς ἐποχῆς. Ἡ ὑποχώρηση τῆς γαλλικῆς στρατιᾶς μέχρι τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1812 εἶχε τραγικὲς συνέπειες· οἱ Γάλλοι ἀπεδεκατίσθησαν λόγῳ τῆς χιόνος καὶ τῆς καταδιώξεως ἀπὸ τοὺς Ρώσσους στὴν Λευκορωσσία. Ἡ διάβαση τοῦ χιονισμένου Berezina, τοῦ πλωτοῦ παραποτάμου τοῦ Δνειπέρου, εἶχε ὡς συνέπεια τὸν θάνατο 380.000 Γάλλων στρατιωτῶν. Ὁ Ἰ. Καποδίστριας, ὡς διπλωματικὸς σύμβουλος τοῦ Ρώσσου ναυάρχου Παύλου Vassilieviç Tchitchagov, ἀκολούθησε καὶ αὐτὸς παρὰ τῷ πλευρῷ τοῦ ναυάρχου καὶ συμμετεῖχε στὴν καταδίωξη τῆς γαλλικῆς στρατιᾶς, ζοῦσε σὲ ἀντίσκηνα ὅπως καὶ οἱ Ρῶσσοι στρατιῶτες καὶ ἐγνώρισε τὶς κακουχίες τοῦ πολέμου. Ἀπὸ τὸν Δούναβη μέχρι τὸν Berezina παρευρέθη σὲ ὅλες τὶς μάχες στὴν Βολυνία, τὴν Λιθουανία, τὴν Λευκορωσσία. Συνέτασσε τὶς προκηρύξεις γιὰ νὰ ἐνημερώνεται ὁ κόσμος περὶ τῆς ἐξελίξεως τοῦ πολέμου. Μέχρι τὸ τέλος τῆς ἐκστρατείας, λόγῳ τῆς μεγάλης ἐκτιμήσεως τοῦ τσάρου Ἀλεξάνδρου Α´, εἶχε καὶ τὸ ἀξίωμα τοῦ συμβούλου τοῦ Ρώσσου ἀρχιστρατήγου Μιχαὴλ-Ἀνδρέου Bogdanoviç Barklay de Tolly. Ἐπὶ ὀκτάμηνον ὁ Ἰ. Καποδίστριας συμμετέσχε στὶς μάχες τοῦ Bautzen καὶ τῆς Kulm4. Μετὰ τὴν μεγάλη μάχη τῆς Λειψίας τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1813 καὶ ἐνῷ εὑρίσκετο στὶς ἐμπροσθοφυλακὲς τοῦ ρωσσικοῦ στρατοῦ στὴν Φρανκφούρτη, ὁ τσάρος τὸν ἀνεκάλεσε γιὰ νὰ τοῦ ἀναθέσει σπουδαιότερες διπλωματικὲς ἀποστολές.

Ἐπιστρέφων στὴν Ἁγία Πετρούπολη ὁ τσάρος τὸν ἐτίμησε γιὰ τὶς ὑπηρεσίες του μὲ τὸν Μεγαλόσταυρο τοῦ Τάγματος τῆς Ἁγίας Ἄννης καὶ τοῦ ἀνέθεσε μία δύσκολη ἀποστολή. Ἔπρεπε καὶ ἡ Ἑλβετία νὰ ἀπαγκιστρωθεῖ ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τῆς Γαλλικῆς ἐπαναστάσεως καὶ ὁ Ἰ. Καποδίστριας ἐπροσπάθησε ἐπ᾽ αὐτοῦ.

Στὰ 1814 ἐτιμήθη μὲ τὸ παράσημο τοῦ Τάγματος τοῦ Ἁγίου Βλαδιμήρου Β´ τάξεως. Ἐπιχειροῦσε νὰ ἐξασφαλισθεῖ εὐνοϊκὴ λύση τοῦ ζητήματος τῆς Ἑπτανήσου καὶ νὰ προσφέρει ὁ τσάρος στοὺς χριστιανοὺς τῆς Ἀνατολῆς τοὐλάχιστον κάποια βοήθεια στὸν τομέα τῆς παιδείας. Συνέταξε κατάλογο συνδρομητῶν, ἐνεκρίθησαν χρηματικὰ ποσὰ ἀπὸ τὸν τσάρο γιὰ τὴν ἵδρυση Σχολῆς στὸ Πήλιο καὶ στὴν Ἀθήνα. Αὐτὴ ἦταν καὶ ἡ ἀρχὴ τῆς Φιλομούσου Ἑταιρείας.

Ὁ Ἰ. Καποδίστριας συμμετέσχε ἐπίσης στὶς ἐργασίες τῆς Ἱερᾶς Συμμαχίας κατὰ τὸν συνασπισμὸ τοῦ 1815. Κατ᾽ αὐτὸν τὸν τρόπο ἐπέτυχε τὴν ἐκτίμηση τοῦ Metternich καὶ τοῦ Λόρδου Castlereigh, ἐφόσον εὑρίσκετο στὴν ἴδια διπλωματικὴ τράπεζα μὲ αὐτούς. Στὴν Ἁγία Πετρούπολη ἐπανῆλθε τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1816 μετὰ ἀπὸ σύντομη παραμονὴ στὸ Παρίσι καὶ τὴν Ἑλβετία. Συνομιλοῦσε διαρκῶς μὲ τὸν τσάρο περὶ τοῦ ζητήματος τῆς Ὀθωμανικῆς κυριαρχίας στὴν Ἑλλάδα καὶ προσπαθοῦσε νὰ τὸν πείσει νὰ ἀντιμετωπισθεῖ ἡ στάση τῆς Ὑψηλῆς Πύλης· ἀλλ᾽ ὁ Ἀλέξανδρος Α´ ἐπιθυμοῦσε εἰρήνη μὲ τὴν Πύλη.

Στὰ 1817 ἐμφανίζεται στὴν Ρωσσία ὁ Φιλικὸς Νικόλαος Γαλάτης, ὁ ὁποῖος ἀντιμετωπίσθη μὲ δυσπιστία. Ὁ Ἰ. Καποδίστριας τὸν ἐχαρακτήρισε τυχοδιώκτη καὶ κατ᾽ ἐντολὴν τοῦ τσάρου ὁ Ν. Γαλάτης συνελήφθη καὶ ἀνεκρίθη. Ὁ Ἰ. Καποδίστριας ἐζύγιζε τὰ πάντα στὸν εὐαίσθητο ζυγὸ τῆς πολιτικῆς καὶ ἀγανάκτησε ὅταν ἀντελήφθη τὰ ἐπικίνδυνα σχέδια τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας. Τὸ ἴδιο ἔτος ὁ τσάρος τοῦ ἀπένειμε τὸ παράσημο τοῦ Τάγματος τοῦ Ἁγίου Ἀλεξάνδρου Nevski, καθόσον εἶχε ἐργασθεῖ ἐπὶ τοῦ ζητήματος τῶν ἀποικιῶν τῆς Ἱσπανίας στὴν Νότιο Ἀμερική.

Ὁ Ἰ. Καποδίστριας δὲν ἀπεδέχθη τὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία καὶ ἐφοβεῖτο ὅτι ἡ μυστικὴ αὐτὴ ἑταιρεία θὰ ηὔξανε τὸν ἀριθμὸ τῶν ὀπαδῶν της, πείθουσα τοὺς Ἕλληνες ὅτι εἶναι ἐφικτὸ τὸ παράλογο σχέδιό της. Μετέβησαν τότε στὴν Ρωσσία σημαίνοντες ὁπλαρχηγοὶ τῆς Ρούμελης καὶ τῆς Ἠπείρου, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ὑπηρετήσει στὸν ρωσσικὸ στρατὸ στὰ Ἑπτάνησα καὶ εἶχαν γνωρίσει τὸν Ἰ. Καποδίστρια στὰ 1807 στὴν Λευκάδα. Ὅμως ὁ Ἰ. Καποδίστριας προσεπάθησε νὰ μεταπείσει τοὺς ὁπλαρχηγοὺς νὰ μὴ ἐγγραφοῦν στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία. Ἐζήτησε ὅμως ἀπὸ τὸν τσάρο νὰ ἀναγνωρίσει τοὺς στρατιωτικοὺς βαθμοὺς τῶν ὁπλαρχηγῶν καὶ νὰ τοὺς ἐνισχύσει οἰκονομικῶς. Ὅμως ὁ τσάρος δὲν ἀνεγνώρισε τοὺς βαθμούς τους, ἀλλὰ τοὺς ὑπεσχέθη ὅτι θὰ τοὺς ἔστελλε νὰ ὑπηρετήσουν στὸν στρατὸ τοῦ βασιλέως τῶν Δύο Σικελιῶν (delle due Sicilie), στὴν Κάτω Ἰταλία. Ἄλλως τε, παλαιότερα, κατὰ τὸν ΙΗ´ αἰ. Μακεδόνες εἶχαν συγκροτήσει τάγματα καὶ εἶχαν ὑπηρετήσει στὴν Σικελία στὸ πλευρὸ τῶν Βουρβόνων βασιλέων καταστέλλοντες ἐξεγέρσεις Ἰταλῶν πατριωτῶν, οἱ ὁποῖοι δικαίως ἐξεγείροντο κατὰ τῆς τυραννίας.

Ἐν συνεχείᾳ ὁ Ἰ. Καποδίστριας ἀνέλαβε τὸ ζήτημα τῶν Παραδουναβίων Ἡγεμονιῶν κατ᾽ ἐντολὴν πάντοτε τοῦ τσάρου, ὁ ὁποῖος μετέβη ἐπὶ τούτῳ στὴν Ὀδησσό. Μετέβησαν ἐκεῖ ὁ ἡγεμὼν (hospodar), τῆς Βλαχίας Ἰωάννης Καρατζᾶς μὲ τὸν πρίγκιπα Ἀλέξανδρο Μαυροκορδάτο καὶ ὁ ἡγεμὼν τῆς Μολδαβίας Σκαρλάτος Καλλιμάχης. Ἡ συνάντηση αὐτὴ ἔλαβε χώρα κατὰ τοὺς πρώτους μῆνες τοῦ 1818 καὶ ἀπεδείχθη ἀνεπιτυχής, καθόσον οἱ Ἕλληνες ἀνέμεναν τὴν ἐπιβεβαίωση τοῦ τσάρου ὅτι θὰ διαβεῖ τὸν Προῦθο ὁ ρωσσικὸς στρατός· ὁ Ἰ. Καποδίστριας ὅμως τοὺς ἀπεγοήτευσε. Τοὺς ἀνεκοίνωσε ὅτι ὁ τσάρος δὲν θὰ ἐνεπλέκετο σὲ πόλεμο μὲ τὴν Πύλη καὶ ὅτι οἱ Ἕλληνες ἔπρεπε νὰ περιμένουν τὸν χρόνο καὶ τὴν Θεία Πρόνοια.

Τὸ φθινόπωρο τοῦ 1818 ὁ Ἰ. Καποδίστριας ἔλαβε νέες διακρίσεις: ὁ τσάρος τὸν ἐτίμησε μὲ τὸ παράσημο τοῦ Τάγματος τοῦ Ἁγίου Βλαδιμήρου Α´ τάξεως, ὁ βασιλεὺς τῆς Πρωσσίας Φρειδερίκος-Γουλιέλμος Γ´ μὲ τὸ παράσημο τοῦ Μαύρου Ἀετοῦ καὶ ὁ αὐτοκράτωρ τῆς Αὐστρίας Φραγκίσκος Α´ μὲ τὸ παράσημο τοῦ Τάγματος τοῦ Ἁγίου Στεφάνου.

Ὅπως προανεφέρθη, ὁ Ἰ. Καποδίστριας εἶχε ἀναλάβει καὶ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦσαν εἰς τὴν Λατινικὴ Ἀμερικὴ στὰ 1817. Καὶ στὰ 1819 ἐμελέτησε πάλι τὰ ζητήματα αὐτά.

Τὸν Μάρτιο τοῦ ἰδίου ἔτους 1819 ἐπεσκέφθη τὴν Κέρκυρα. Ὁ τσάρος εἶχε συμβουλεύσει τὸν Ἰ. Καποδίστρια νὰ συστήσει ­σύνεση στοὺς Ἕλληνες, ὅτι δὲν θὰ τοὺς βοηθοῦσε ὁ ἴδιος καὶ ὅτι ἐπεβάλλετο ἡσυχία καὶ ὄχι σύγκρουση. Τὰ Ἑπτάνησα βεβαίως κατεπιέζοντο πολὺ ἀπὸ τὸ τυραννικὸ καθεστὼς ποὺ εἶχε ἐπιβάλλει ὁ Ἄγγλος Ἁρμοστὴς Thomas Maitland, ἡ δὲ Πάργα κατεστράφη ὁλοσχερῶς ἀπὸ τὸν Ἀλῆ πασᾶ τῶν Ἰωαννίνων. Ἐν τούτοις, παλαιότερα, οἱ Σουλιῶτες εἶχαν ὑπηρετήσει τὰ συμφέροντα τῆς Ρωσσίας.

Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1819 τὸν ἐπεσκέφθησαν στὴν Κέρκυρα Κολοκοτρωναῖοι καὶ Μποτσαραῖοι, ἀλλ᾽ ὁ Ἰ. Καποδίστριας τοὺς ἐδήλωσε ὅτι ὁ τσάρος ποτὲ δὲν θὰ ἐπετίθετο στὴν Ἀγγλία ἢ στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία. Παρεπονέθησαν ὅτι δὲν ἔχουν χρήματα οὔτε γιὰ τὸν ἄρτον τὸν ἐπιούσιον, οὔτε καὶ γιὰ τὸ Πάσχα ποὺ ἐπλησίαζε. Μόνον οἰκονομικὴ στήριξη μποροῦσε νὰ τοὺς ὑποσχεθεῖ ὁ Ἰ. Καποδίστριας· τὰ δὲ ἐπαναστατικά τους σχέδια τὰ ἐθεωροῦσε ἐπικίνδυνα. Μετά, ἔφυγε γιὰ τὸ Παρίσι, ὅπου ­συνομίλησε μὲ τὸν Βουρβόνο βασιλέα Λουδοβίκο ΙΗ´ καὶ γιὰ τὸ Λονδίνο, ὅπου διεμαρτυρήθη στὸν Λόρδο Castlereigh καὶ ἄλλους Ἄγγλους ἀξιωματούχους γιὰ τὴν σκληρὴ διοίκηση τοῦ Thomas Maitland στὴν Κέρκυρα. Περνώντας ἀπὸ τὴν Κοπεγχάγη, ὁ βασιλέας τῆς Δανίας Χριστιανὸς ΣΤ´ τοῦ ἀπένειμε τὸ παράσημο τοῦ Ἐλέφαντος.

Στὰ 1820 ὁ ἡγεμὼν τῆς Βλαχίας Ἰωάννης Καρατζᾶς ἐγκαταλείπει τὸ Βουκουρέστι γιὰ τὴν Ἑλβετία μὲ τὴν ὑποστήριξη τῆς Αὐστρίας. Τὸν ἀκολουθεῖ καὶ ὁ Ἀλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Τὸν χειμῶνα τοῦ ἰδίου ἔτους ὁ ἀξιωματικὸς τοῦ ρωσσικοῦ στρατοῦ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης παρητήθη ἀπὸ τὴν ἐνεργὸ ὑπηρεσία· εἶχε ἐνστερνισθεῖ τὴν ἐλπίδα τῶν Ἑλλήνων γιὰ ἐλευθερία. Ὁ Ἰ. Καποδίστριας τὸν ἀπεδοκίμασε πλήρως καὶ ἀπεκάλεσε τοὺς τρεῖς ἱδρυτὲς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας «ἐλεεινοὺς ἐμποροϋπαλλήλους», «petits commerçants misérables»! Ἐδήλωνε πὼς παρασύρουν τοὺς Ἕλληνες σὲ ἐπικίνδυνα σχέδια καὶ οἱ Ἕλληνες νὰ μείνουν μακρυὰ ἀπὸ τοὺς Φιλικούς.

Ἐπηκολούθησε ἡ ἧττα τοῦ Ἀλεξάνδρου Ὑψηλάντη στὸ Δραγατσάνι, τὰ τραγικὰ γεγονότα στὴν περιοχὴ καὶ τὰ ἀντίποινα τῶν Τούρκων μὲ σφαγὲς στὴν Κωνσταντινούπολη. Ὁ τσάρος ἐρώτησε τὸν Ἰ. Καποδίστρια μὲ ποῖο τρόπο θὰ ἔπρεπε τιμωρηθεῖ ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης γιὰ τὴν ἀναστάτωση ποὺ προεκάλεσε καὶ ὁ Ἰ. Καποδίστριας ἀπήντησε ὅτι ἔπρεπε νὰ δικασθεῖ στὴν Ρωσσία. Ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης μὲ τοὺς ἀδελφούς του Γεώργιο, Νικόλαο καὶ Γρηγόριο εἶχαν ἤδη διαφύγει στὴν Αὐστρία, ἀλλ᾽ ὁ τσάρος διέταξε νὰ κρατηθοῦν ὅλοι. Ὡς γνωστὸν οἱ τέσσαρες ἀδελφοὶ εἶχαν μαρτυρικὴ πορεία καὶ θάνατο στὰ φρούρια τῆς Αὐστρίας ἔγκλειστοι ἐπὶ ὀκταετία. Ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης διεκινδύνευσε τὰ πάντα καὶ ἔχασε τὰ πάντα, ἐνῷ ὁ Ἰ. Καποδίστριας δὲν θὰ ἔχανε ποτὲ ὑψηλὰ ἀξιώματα καὶ τιμητικὲς διακρίσεις. Ἀνεχώρησε ἀπὸ τὴν Ἁγία Πετρούπολη τὸν Αὔγουστο τοῦ 1822 καὶ μετέβη στὸ Ems τῆς Ἑλβετίας. Οἱ Ἕλληνες τοῦ ἔγραψαν νὰ κατέλθει στὴν ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα, ἢ τοὐλάχιστον στὴν Κέρκυρα, ἀλλ᾽ ὁ Ἰ. Καποδίστριας βεβαίως ἠρνήθη.

Ἀπὸ τὸ ὑπόμνημα αὐτὸ τοῦ Ἰ. Καποδίστρια συμπεραίνει ὁ ἀναγνώστης ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ ἕναν ἄκρως συντηρητικὸ ἀριστοκράτη, ὁ ὁποῖος ἠρνεῖτο νὰ ἀνεχθεῖ ὁποιαδήποτε ἀντίδραση, ἐξέγερση, ἐπανάσταση τῶν λαῶν πρὸς ἀποτίναξη τῆς τυραννίας. Μὲ αἱματοχυσίες οἱ Εὐρωπαϊκοὶ λαοί, συμπεριλαμβανομένων τῶν Ἑλλήνων, κατώρθωσαν κατὰ τὸν ΙΘ´ αἰ. νὰ φθάσουν στὴν ἀπελευθέρωσή τους. Καὶ αὐτοὶ οἱ «ἐπικίνδυνοι καὶ ἐλεεινοὶ μικρέμποροι», ὅπως ὁ ἴδιος τοὺς ἀπεκάλεσε, τὸν ἐτίμησαν μὲ τὸ ἀξίωμα τοῦ Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος. Καὶ ἂς ἐπαναλάβομε ἐδῶ τὸ δίστιχο ποὺ ἀπήγγειλε ὁ Σπετσιώτης ἀγωνιστής, ὁ πυρπολητὴς Ἀλέξανδρος (Λέκκας) Ματρόζος πρὸς τὸν Ὑπουργὸ Κωνσταντῖνο Κανάρη, ὅταν ὁ Κανάρης ἐρώτησε “ποῖος ζητιάνος ἦλθε νὰ μὲ δεῖ”: «Ἂν οἱ ζητιάνοι σὰν κι᾽ ἐμὲ δὲν ἔχυναν τὸ αἷμα, καπεταναῖοι σὰν κι᾽ ἐσὲ δὲν θὰ φοροῦσαν στέμμα». Βεβαίως τότε ὁ Κ. Κανάρης, ὡς Ὑπουργός, δὲν φοροῦσε πλέον τὴν νησιώτικη βράκα, ἀλλὰ τὸ ἀγγλικὸ ἔνδυμα redding coat.

 

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

Πρόλογος

KΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

Ιστορική Εισαγωγή

Κόμης Ἰωάν. Καποδίστριας, ὁ διπλωμάτης (1776-1827)

Ὁ Ἰόνιος χῶρος ὑπὸ ξένες κυριαρχίες (1797-1815)

Κόμης Ἰωάν. Καποδίστριας, ὁ Κυβερνήτης (1828-1831)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

Τα Έγγραφα

Résumé

Έγγραφα  – Χαρακτικά

Ευρετήριο κύριων ονομάτων

Index des noms propres

 

 

Η ΑΛΛΗ ΟΨΙΣ: «Θερμὲς εὐχαριστίες στὴν συγγραφέα τοῦ βιβλίου, γιὰ τὴν ἄδεια παρουσίασης τοῦ πονήματός της»

 

[Ψήφοι: 1 Βαθμολογία: 5]