Η θεμελίωση

Κρισιμότατη καμπή για τη ρωμαίικη–ελληνορθόδοξη πραγματικότητα υπήρξε η συνάντηση με τα δυτικά φώτα. Ο Διαφωτισμός, ως πνευματική και κοινωνική πλημμυρίδα, που είχε κατακλύσει την Ευρώπη, ήλθε να αναταράξει καθολικά την Ορθόδοξη Ανατολή, που εκινείτο μέσα στο ορθόδοξο-εκκλησιαστικό πλαίσιο με τις καθιερωμένες πρακτικές του. Ο διαφωτιστικός – γνωσιολογικός και κοινωνικοπολιτικός- ριζοσπαστισμός εισέδυσε στην ελληνική διανόηση, αναπροσαρμόζοντας τα συστατικά της ελληνικής ιδεολογίας και αναπροσανατολίζοντας τους στόχους της. Το αίτημα, άλλωστε, της «μετακένωσης» επέβαλε τη μεταφορά των ευρωπαϊκών θεσμών και δομών -αυτούσιων μάλιστα- στην «καθ’ ημάς Ανατολήν». Οι κοραϊκές όμως προϋποθέσεις της «μετακένωσης» βαρύνονται από το τερατώδες λάθος, ότι η εισαγόμενη στην ορθόδοξη Ανατολή «Ευρώπη» ούτε «κλασική» Ελλάδα ήταν, ούτε «ρωμαίικη», αφού η μεν ελληνικότητά της είχε περάσει μέσα από τους αλλοτριωτικούς μηχανισμούς του φράγκικου σχολαστικισμού, η δε Ορθοδοξία μέσα στον παπικό συγκεντρωτισμό και την προτεσταντική πολυδιάσπαση είχε χαθεί γι’ αυτήν αμετάκλητα. Το κοινωνικοπολιτικό εντούτοις μοντέλο, που είχε διαμορφωθεί στη φραγκική Ευρώπη, μεταφυτεύθηκε σταδιακά και στον ελληνικό χώρο, τουλάχιστον από τους διαφωτιστές εκείνους, που δεν είχαν εσωτερική σχέση με την προγονική τους παράδοση. Και αυτό ήταν το ευρωπαϊκά δομημένο και προς την «καθολική μας μητρόπολη» -κατά τον Κ. Μοσκώφ- μόνιμα προσανατολισμένο εθνικό κράτος. Η μεθοδευμένη μάλιστα και συστηματικά καλλιεργούμενη στροφή στην αρχαία Ελλάδα, ως πολιτιστική πηγή της Ευρώπης, λειτούργησε ως συνειδησιακός καταλύτης με άμεσα αποτελέσματα στην αποστροφή προς το εθναρχικό κέντρο της Ρωμηοσύνης, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και τον προσανατολισμό στο στενό-κλειστό «κράτος», στα όρια της αρχαίας επαρχίας της Ελλάδας και με κέντρο όχι πια την Πόλη, αλλά μονιστικά την Αθήνα, για την οριστική λήθη της Ορθόδοξης Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης, της ελληνορθόδοξης Ρωμανίας.