ψωσις το Τιμίου Σταυρο

 

 

14η Σεπτεμβρίου εναι γνωστή ες τούς Χριστιανούς ς μέρα «τς παγκοσμίου ψώσεως το τιμίου καί ζωοποιο Σταυρο. Εναι μέρα ργίας καί νηστείας, διά νά δυνηθον ο πιστοί νά προσκυνήσουν «τό ζωομύριστον ξύλον» καί τόν «θαυμάτων θησαυρόν», τόν «συνθετοτρισόλβιον» Σταυρόν καί «χαρίτων παροχέα» (α’ Οκος ες τόν τίμιον Σταυρόν).

 

Πρίν προχωρήσωμεν ες τήν περιγραφήν τς εκόνος τς ψώσεως, εναι νάγκη νά δωμεν τό στορικόν τς ορτς καί τήν θεολογικήν της σημασίαν.

 

Διά τήν θέσπισιν τς ορτς ατς Καθηγητής . Φουντούλης γράφει: «Ο στορικές ρχές τς ορτς χάνονται μέσα στήν πολιά ρχαιότητα. Στίς 13 Σεπτεμβρίου το τους 335 γιναν τά γκαίνια το μεγάλου ναο τς ναστάσεως, πού κτισε Μέγας Κωνσταντνος στόν τόπο τς ταφς το Κυρίου. κτοτε κατά τήν πέτειο τν γκαινίων μεγάλη πανήγυρις γίνετο στά εροσόλυμα. Καί στά σημερινά μας λειτουργικά βιβλία τήν δία μέρα ναγράφεται «μνήμη τν γκαινίων τς γίας Χριστο το Θεο μν ναστάσεως» καί κολουθία τς μέρας ναφέρεται στά γκαίνια το ναο κείνου. ορτή διαρκοσε κτώ μέρες. Τήν δευτέρα μέρα τς ορτς, τήν 14 Σεπτεμβρίου, κατά τήν μαρτυρίαν ρμενικο λειτουργικο κειμένου το Ε’ αἰῶνος, γίνετο σύναξις ες τόν Γολγοθ «καί δειχναν τόν τίμιο Σταυρό σ λο τό κκλησίασμα». τίμιος Σταυρός το Χριστο ταν τό σεβασμιώτερο κειμήλιο το ναο τς ναστάσεως καί ταν πόμενο εδική πανήγυρις νά καθιερωθ γι ατόν πί τ εκαιρί τς συρρος το λαο γιά τόν ορτασμό τν γκαινίων».

 

Σταυρός ατός, πού ψωνε τόσον πανηγυρικά κκλησία τν εροσολύμων, το ληθής Σταυρός, πού νερεν γία λένη, μητέρα το Μ. Κωνσταντίνου. κκλησιαστικοί συγγραφες το 4ου καί 5ου μ. Χ αἰῶνος μιλον διά τήν θαυματουργικήν νεύρεσιν το τιμίου Σταυρο το Κυρίου. ωάννης Χρυσόστομος π.χ., τό 395, ναφέρει τι ες τόν Γολγοθν νευρέθησαν τρες σταυροί, μεταξύ τν ποίων νεγνωρίσθη Σταυρός το Κυρίου, πού το ες τό μέσον τν δύο λλων καί εχε καί τήν γνωστήν πιγραφήν (Ες ωάν. μιλία 85, 1). λλοι συγγραφες μιλον διά πιτελεσθέντα θαύματα, τά ποα γιναν ατία νά ναγνωρισθ Σταυρός το Κυρίου. να τέτοιο θαμα ναφέρει καί τό Συναξάριον τς ορτς τς ψώσεως: «Διαπορούσης δέ τς Βασιλίσσης (τς γίας λένης), τίς ν εη το Κυρίου Σταυρός, διά τς ες θανοσαν γυνακα χραν θαυματουργίας δείκνυται· καί νέστη τ τούτου προσψαύσει· τν δέ λοιπν δύο σταυρν τν Λστν μηδέν ες τοτο νδειξαμένων ες θαυματοποιας πόδειγμα. ν δτα τίμιον Σταυρόν προσεκύνησεν Βασίλισσα, καί σπάσατο μετά τς Συγκλήτου πάσης».

 

Τήν μηχανίαν δηλαδή τς γίας λένης διά τό ποος το Σταυρός το Κυρίου λυσε τό θαμα, πού γινεν ες μίαν πεθαμένην χήραν γυνακα, ποία νέστη ταν τήν γγισεν Σταυρός. Τό θαμα ατό δέν καμαν ο δύο σταυροί τν ληστν. τσι Βασίλισσα μαζί μέ λην τήν Σύγκλητον προσεκύνησε καί σπάσθη τόν τίμιον Σταυρόν.
Α νκαι το ατοράτορος ρακλείου (610-641) κατά τν Περσν, ρπαγή π ατν το τιμίου Σταυρο καί πανάκτησίς του πό εσεβος Στρατηλάτου δωκαν νέαν αγλην ες τήν ορτήν το Σταυρο. ζωοποιός Σταυρός ψώθη καί πάλιν ες τά εροσόλυμα (τόν Μάρτιον το 630). Δικαιολογημένως ψάλλει κτοτε κκλησία μας: «Σσον, Κύριε, τόν λαόν σου καί ελόγησον τήν κληρονομίαν σου, νίκας τος βασιλεσι κατά βαρβάρων δωρούμενος καί τό σόν φυλάττων διά το Σταυρο σου πολίτευμα» (πολυτίκιον).

 

πό τό 614 τελετή τς ψώσεως γίνετο καί ες τήν Κωνσταντινούπολιν διά νά διαδοθ ν συνεχεί καί ες λλα χριστιανικά κέντρα. τσι ορτή τς ψώσεως το τιμίου Σταυρο πεσκίασε τήν ορτήν τν γκαινίων. κόμη πέβαλε τόν τοπικόν της χαρακτρα καί γινεν οκουμενική ορτή, δόξα καί καύχημα λοκλήρου τς κκλησίας. Σταυρός πλέον μνεται ς «οκουμένης φύλαξ» καί ς « δόξα τς κκλησίας».

 

σημερινή τελετή τς ψώσεως εναι σχεδόν πομίμησις τς τελετς, πού γινεν ες τά εροσόλυμα μετά τήν νεύρεσιν το τιμίου ξύλου. «Ζητν δέ καί κοινός λαός προσκυνσαι, οκ δύνατο καί τήσατο κν δεν ατόν. Τότε νλθεν Μακάριος Πατριάρχης εροσολύμων καί ψωσεν πί το μβωνος τόν τίμιον Σταυρόν· καί δόντες, ρξατο λαός κράζειν τό «Κύριε λέησον». Καί κτοτε πεκράτησεν τιμία ορτή τς ψώσεως». (πό τό Συναξάριον τς μέρας). Ατήν κριβς τήν κατανυκτικήν σκηνήν παθανατίζει καί βυζαντινή εκών τς ψώσεως.

 

Τήν θεολογικήν σημασίαν τς ορτς ερίσκομεν ες τά τροπάρια τς μέρας. πό ατά κενα το σπερινο καί τν Ανων εναι τά πιό μεστά ες νοήματα καί τά πλουσιώτερα ες ποιητικάς ξάρσεις.

 

Σταυρός, πού ψοται ες προσκύνησιν πό τν πιστν, εναι τό τρόπαιον, τό ποον στησεν κκλησία το Χριστο ες τόν πόλεμόν της κατά το Σαταν. Σταυρός νοιξε τήν κλεισμένην θύραν το Παραδείσου, φο κατήργησε τήν δύναμιν το θανάτου καί ψωσε τούς πιστούς πό τήν γν ες τόν ορανόν. Τό καταμάχητον πλον το Σταυρο σφαλίζει τούς πιστούς κάθε ποχς, πού ντιπαλαίουν μέ τόν Σαταν καί γίνεται δόξα καί στολίδι τν Μαρτύρων καί τν σίων τς κκλησίας.

 

Τά θεολογικά ατά νοήματα συμπυκνώνει ες τούς στίχους του τό πρτον πόστιχον το σπερινο το πλ. α’ χου:

 

«Χαίροις ζωηφόρος Σταυρός, τς εσεβείας τό ήττητον τρόπαιον, θύρα το Παραδείσου, τν πιστν στηριγμός, τό τς κκλησίας περιτείχισμα· δι ο ξηφάνισται φθορά καί κατήργηται καί κατεπόθη το θανάτου δύναμις καί ψώθημεν πό γς πρός οράνια. πλον καταμάχητον, δαιμόνων ντίπαλε, δόξα Μαρτύρων σίων, ς ληθς γκαλώπισμα, λιμήν σωτηρίας, δωρούμενος τ κόσμ τό μέγα λεος».

 

Ες τά τροπάρια τς ψώσεως το τιμίου Σταυρο κυριαρχε τό ασθημα τς χαρς διά τήν νεύρεσιν καί τήν θαυματουργόν δύναμιν το Σταυρο. Ο μνογράφοι μως δέν ξεχνον τι πάνω ες τό ελογημένον ατό ξύλον καρφώθη Σωτήρ το κόσμου, Χριστός. τσι ο πιστοί καλονται νά σπασθον τόν Σταυρόν «τ χαρ καί τ φόβ· φόβ διά τήν μαρτίαν, ς νάξιοι ντες· χαρ δέ διά τήν σωτηρίαν, ν παρέχει τ κόσμ ν ατ προσπαγείς (=καρφωθείς) Χριστός Κύριος, χων τό μέγα λεος» (Δοξαστικόν τν Ανων). πί πλέον κατά τήν μέραν ατήν νηστεύομεν, διότι ορτή τς ψώσεως φέρει «τά σα τς γίας καί Μ. Παρασκευς».

 

 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΣ

(Τς ψώσεως το Τιμίου Σταυρο)

 

Τό κέντρον τς εκόνας καταλαμβάνει μβων, πάνω ες τόν ποον γιος Μακάριος (314-333) ψωσε τόν τίμιον Σταυρόν. να σκοτεινόν νοιγμα ες τήν βάσιν το μβωνος δείχνει τό μέρος τς νευρέσεως.

 

Τό δεύτερον μετά τόν Πατριάρχην πρόσωπον, πού κυριαρχε ες τήν εκόνα εναι γία λένη νδεδυμένη τήν βασιλικήν της στολήν καί συνοδευομένη πό δύο ελαβν γυναικν. Τόν Πατριάρχην κυκλώνουν κληρικοί καί λαϊκοί, πού παρακολουθον μέ ερόν δέος τήν τελετήν.

 

Τό δέος ατό προκαλε φ νός θέα το Σταυρο καί φ τέρου τά θαύματα πού γιναν κατά τήν νεύρεσίν του. Νομίζει κανείς, καθώς παρατηρε τά βυθισμένα ες σκέψεις πρόσωπα τς εκόνος, τι λοι των νακαλον ες τήν μνήμην των τά γεγονότα τς Σταυρώσεως, τά πρίν καί τά μετά πό ατήν. τσι καί θεατής ναπολε τά σωτήρια περιστατικά συμφώνως πρός τήν εχήν τς κκλησίας: «Μεμνημένοι τοίνυν τς σωτηρίου ταύτης ντολς καί πάντων τν πέρ μν γεγενημένων, το σταυρο, το τάφου, τς τριημέρου ναστάσεως, τς ες ορανούς ναβάσεως, τς κ δεξιν καθέδρας, τς δευτέρας καί νδόξου πάλιν παρουσίας…» (πό τήν εχήν τς ναφορς τς Λειτουργίας το Χρυσοστόμου).

 

σκηνή μς μεταφέρει ες τά τελούμενα σήμερον ες τήν κκλησίαν κατά τήν 14ην Σεπτεμβρίου διά νά κουσθ πό λα τά μέλη τς κκλησίας «ν νί στόματι καί μι καρδί» νικητήριος παιάν:

 

Τόν Σταυρόν σου προσκυνομεν, Δέσποτα,

καί τήν γίαν σου νάστασιν δοξάζομεν».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(Πηγή: imaik.gr)