Πρεσβυτέρου Βασιλείου Κοκολάκη

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤ΄ (Τοῦ Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου)

Μιά ἀπάντηση περί τοῦ τρόπου  συμμετοχῆς τοῦ λαοῦ στήν Θεία Λειτουργία.

(Σημ.: Τά ἐντόνως ὑπογραμμισμένα γράμματα εἶναι ἡ μετάφραση τῆς συγκεκριμένης ὁμιλίας. Τά γράμματα σέ πλαγία μορφή ἀποτελοῦν σχόλια ἐπί τοῦ κειμένου ).

Προσευχή καί σιωπή

Αὐτοί οἱ ὁποῖοι πλησιάζουν τόν Κύριο καί Θεό μας,

-Ὁ Ἅγ. Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος στίς κατηχήσεις 23-34, σελ. 206 κ. ἑ. διδάσκει ἕναν τρόπο προσεγγίσεως τοῦ Θεοῦ : «κατά τήν ὥρα τῆς προσευχῆς πρέπει νά αἰσθάνεσαι ὡς κατηγορούμενος. Μᾶς θυμίζει τόν Ἅγ. Ἰωάννη τῆς Κλίμακος πού λέει ὅτι ἡ προσευχή εἶναι γι’αὐτόν πού προσεύχεται πραγματικά , δικαστήριο καί κριτήριο καί βῆμα τοῦ Κυρίου , πρίν ἀπό τό μελλοντικό βῆμα. Ἤ μοιάζει μέ τήν ἱκεσία τοῦ ἀσθενοῦς πρός τόν ἰατρό πού πρόκειται νά τόν χειρουργήσει ἤ νά τόν καυτηριάσει.

Συνεχίζει ὁ Ἅγ. Συμεών: Κάνε πρῶτα τρισάγιο , ἔπειτα πές τό Πάτερ ἡμῶν. Νά θυμᾶσαι ποιός εἶναι Αὐτός τόν ὁποῖο ὀνομάζεις Πατέρα. Ὅταν δέ ἔρθει ἡ στιγμή νά πεῖς τό Κύριε ἐλέησον καί θελήσεις νά ἁπλώσεις τά χέρια σου πρός τόν οὐρανό , ἀφοῦ κοιτάξεις πρός αὐτόν μέ τά αἰσθητά μάτια καί ἀφοῦ προσέξεις αὐτά τά χέρια καί ἀφοῦ συγκεντρώσεις μέ τό νοῦ σου τόν ἑαυτό σου , θυμήσου τά πονηρά σου ἔργα καί ὅσες ἁμαρτίες διέπραξες μέ αὐτά καί ποιά αἰσχρά ἔργα ἔκανες καί νά φοβᾶσαι λέγοντας στόν ἑαυτό σου:  «Ἀλοίμονό μου ὁ ἀκάθαρτος καί μιαρός! Ποτέ νά μή θυμηθεῖ ὁ Θεός τίς ἀνομίες μου ὅταν μέ δεῖ νά τοῦ ἁπλώνω ἀναιδῶς μπροστά Του τά χέρια μου , διά τῶν ὁποίων ἔκανα τά διάφορα αἰσχρά ἔργα καί μοῦ στείλει φωτιά ἐναντίον μου καί μέ ἐξαφανίσει. Ἀφοῦ λοιπόν στρέψω αὐτά τά χέρια πρός τά πίσω καί ἀφοῦ δεθῶ σά νά ὁδηγοῦμαι πρός θάνατο ,νά πῶ μέ ἐλεεινή φωνή, ἀφοῦ στενάξω ἀπό τό βάθος τῆς ψυχῆς μου ¨ Ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλό καί ἀνάξιο τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς , ἄξιο ὅμως ἀληθινά κάθε τιμωρίας¨ καί ἄλλα ὅσα ἡ Θεία Χάρη σοῦ δώσει νά Τοῦ πεῖς.

 ... τότε μαζί μέ ὅλους πήγαινε στή σύναξη καί στάσου στό ναό σάν μέ τούς ἀγγέλους στόν οὐρανό , σύντρομος, θεωρώντας ἀνάξιο τόν ἑαυτό σου ...»-

ὀφείλουν νά κάνουν τίς προσευχές τους μέ ἡσυχία

- Ὁ Χριστός συχνά προσεύχεται κατ’ἰδίαν «καί ἀπολύσας τούς ὄχλους ἀνέβη εἰς τό ὄρος κατ’ἰδίαν προσεύξασθαι . ὀψίας δέ γενομένης μόνος ἦν ἐκεῖ».(Ματθ. ιδ΄,23)

«Καί ἐγένετο ἐν τῶ εἶναι αὐτόν προσευχόμενον καταμόνας...»( Λουκ. θ΄,18)... «σύ δέ ὅταν προσεύχῃ , εἴσελθε εἰς τό ταμιεῖον σου , καί κλείσας τήν θύραν σου πρόσευξαι τῳ πατρί σου τῶ ἐν τῶ κρυπτῶ , καί ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῶ κρυπτῶ ἀποδώσει σοι ἐν τῶ φανερῶ».( Ματθ. στ΄,6 )

Ταμεῖο ἐννοεῖ τήν καρδιά μας, ἐκεῖ πού φυλᾶμε τούς μύχιους λογισμούς μας , τά συναισθήματά μας καί τίς ἐπιθυμίες μας. Καί ὅταν μᾶς λέει νά κλείνουμε τήν πόρτα , ἐννοεῖ τήν πόρτα κυρίως τῶν σωματικῶν περισπασμῶν καί φροντίδων.-

εἰρήνη καί πολλή σταθερότητα

-Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέει «νά περικλείεις τή σκέψη σου μέσα στά λόγια τῆς προσευχῆς ....Διότι ἴδιον τοῦ νοῦ εἶναι τό ἄστατον καί ἴδιον τοῦ Θεοῦ τό νά μπορεῖ ὅλα νά τά σταθεροποιεῖ. -

καί ὄχι μέ ἄπρεπες

-Σύμφωνα μέ τόν Ἅγ. Ἰσαάκ τόν Σῦρο οἱ ἄπρεποι λογισμοί προέρχονται ἀπό τίς ἄπρεπες κινήσεις τοῦ σώματος-

καί μπερδεμένες κραυγές

-Ὁ ψαλμός 140,ὁ ἐπιλύχνιος ὕμνος πού ψάλλεται κατά τήν ἀκολουθία τοῦ ἑσπερινοῦ, ἐκφράζει τό βαθύτερο νόημα τῆς κραυγῆς. « Κύριε ἐκέκραξα πρός σέ εἰσάκουσόν μου».Ἀναφέρεται καί βέβαια μόνο στήν ἐσωτερική κραυγή τῆς φλογισμένης καρδιᾶς. ...Δέν ὠφελοῦν μόνο τά λόγια τῆς προσευχῆς ,ἀλλά τό νά τά λέμε μέ βαθειά συναίσθηση-

ἀλλά μέ πόνο καί συντριβή καρδίας ,συντετριμμένης , τεταπεινωμένης-

-Μᾶς θυμίζει τόν 50ό ψαλμό «ἐλέησόν με ὁ Θεός» πού λέει « Θυσία τῶ Θεῶ, πνεῦμα συντετριμμένον καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει»,δηλ.τέτοια καρδιά ὁ Θεός δέν θά ἀπορρίψει.-

]

καί μέ λογισμούς καθάρσεως νά εἶναι συγκεντρωμένοι στόν Κύριο

-Διδάσκει ὁ Ἅγ.Σιλουανός: Πολλοί προσεύχονται προφορικά ἤ προτιμοῦν νά προσεύχονται μέ βιβλία. Καί αὐτό καλό εἶναι καί ὁ Κύριος δέχεται τήν προσευχή τους. Ἄν ὅμως κανείς προσεύχεται στόν Κύριο καί σκέφτεται ἄλλα πράγματα , τότε ὁ Κύριος δέν εἰσακούει αὐτοῦ τοῦ εἴδους τήν προσευχή-.

Καί ὅπως ἀκριβῶς ἄν κάποιος πάσχει ἀπό βαριά ἀρρώστια καί καυτηριάζεται ἤ χειρουργεῖται ἔτσι καί ὁ μετανιωμένος ἁμαρτωλός μέ ἀνδρεία καί ὑπομονή ὑποφέρει τόν πόνο ἤ τήν δοκιμασία πού τοῦ προκαλεῖ ἡ ἁμαρτία χωρίς γογγυτά καί ταραχή συγκρατώντας τόν ἑαυτό του.

Ὑπάρχουν ὅμως ἄλλοι οἱ ὁποῖοι ἐκφράζονται μέ ἄπρεπες κραυγές καί κατά τήν καυτηρίαση καί κατά τήν ἐγχείριση ἐνῶ ἔχουν τόν ἴδιο πόνο μέ αὐτόν πού εἶχε τήν ἴδια σωματική ἀρρώστια τῆς προηγουμένης περιπτώσεως. Ἴδιος εἶναι ὁ πόνος καί αὐτοῦ πού φωνάζει καί αὐτοῦ πού δέν φωνάζει, καί τοῦ ταραγμένου καί τοῦ ἤρεμου.

Ἔτσι ὑπάρχουν κάποιοι πού ἐνῶ ἔχουν θλίψη καί πόνο ψυχῆς φέρονται μέ σύνεση καί σταθερότητα χαρακτῆρα ,συγκρατώντας τό νοῦ τους μέ ἀγαθούς λογισμούς χωρίς ταραχή.

Ὑπάρχουν καί ἄλλοι , οἱ ὁποῖοι ἐνῶ ἔχουν τήν ἴδια θλίψη μέ τούς προηγουμένους συμπεριφέρονται μέ ἀνυπομονησία, κάνοντας προσευχές μέ θόρυβο καί σύγχυση ὥστε νά σκανδαλίζονται αὐτοί πού τούς ἀκοῦν.

Ὑπάρχουν κι’ἄλλοι οἱ ὁποῖοι βγάζουν ἀπρεπεῖς κραυγές ἄν καί δέν ἔχουν κάποιο πόνο ψυχῆς ,συντριβή καρδιᾶς , συμπεριφερόμενοι μέ κίνητρο τήν ἐπίδειξη ἤ τήν ἀνοησία , νομίζοντας ὅτι μέσω αὐτῶν ( τῶν κραυγῶν) εὐαρεστοῦν (εὐχαριστοῦν) τόν Θεό.

Δέν πρέπει ὅμως ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ νά βρίσκεται σέ τέτοια ἀστάθεια ἀλλά μέ κάθε ἠρεμία,

-Λέει ὁ Ἅγ.Γρηγόριος Νύσσης ὅτι ὁ Θεός περιέβαλε τή γλώσσα μέ δύο τείχη, τό τεῖχος τῶν δοντιῶν καί τό τεῖχος τῶν χειλιῶν, γιά νά περιορίζει τίς ἄλογες ὁρμές της. Γι’αὐτό καί ὁ πολύ λεπτός ὑμένας πού τήν κρατᾶ ἀπό κάτω γιά νά μή λέει ἄτακτα καί ἀνοικονόμητα λέγεται «χαλινός»- Ὁ δέ Μέγας Βασίλειος λέει ὅτι προβλέποντας ὁ Θεός νά ὑπάρχει ἀναλογία ἀνάμεσα στήν ἀναγκαιότητα τοῦ λόγου καί τή σιωπή μᾶς ἔδωσε δύο αὐτιά καί μία γλώσσα. Καί μέ αὐτό διδάσκει ὅτι πρέπει νά ἀκοῦμε διπλάσια ὅσα ἀφοροῦν τήν παιδεία καί γιά τά ἐρωτήματα ὁ λόγος νά περιορίζεται κατά τό ἥμισυ.-

.

καί σοφία(νά ὑμνεῖ τόν Θεό)

-«Εἰ δέ τις ὑμῶν λείπεται σοφίας ,αἰτείτω παρά τοῦ διδόντος Θεοῦ πᾶσιν ἁπλῶς καί οὐκ ὀνειδίζοντος καί δοθήσεται αὐτῶ»( Ἰακ. α΄,5).-

ὅπως εἶπε ὁ προφήτης Ἠσαίας «ποιόν νά φροντίσω , παρά μόνο αὐτόν τόν πρᾶο τόν ἥσυχο πού τρέμει τούς λόγους μου;» –

-Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέει πώς ἄν ἐνδυθεῖς καλά τήν πραότητα καί τήν ἀοργησία τότε δέν θά κοπιάσεις πολύ νά ἐλευθερώσεις τό νοῦ σου ἀπό τήν αἰχμαλωσία.-

Καί στόν Μωυσῆ ἀλλά καί στόν Ἠλία βρίσκουμε ὅτι στή Θεοφάνεια πού τούς συνέβη , διακρίθηκε καί φανερώθηκε ἡ παρουσία τοῦ Κυρίου μέ εἰρήνη,σιωπή καί ἠρεμία μέσα σέ ὅλους ἐκείνους πού παρευρίσκονταν ἐκεῖ, ἀφοῦ διακόνησαν μπροστά ἀπό τήν δεσποτική ἀξία σάλπιγγες καί ἀγγελικές δυνάμεις. Νά λοιπόν ,λέει, «μέσα στή λεπτή φωνή τῆς αὔρας εἶναι ὁ Κύριος».

- Ὁ Ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης διδάσκει ὅτι Νοερά Προσευχή λέγεται- ἀκόμη κι’ὅταν ὁ ἄνθρωπος , ἀφοῦ συγκεντρώσει ὅλες τίς νοερές δυνάμεις τῆς ψυχῆς του μέσα στήν καρδιά ,χωρίς νά λαλήσει ρῆμα οὔτε μέ τόν προφορικό οὔτε μέ τόν ἐνδιάθετο λόγο,- μέ μόνο τό νοῦ, πού νοεῖ καί στοχάζεται ἀμεταβάτως ,πώς εἶναι ὁ Θεός παρών ἔμπροσθέν του. Καί πώς αὐτός παραστέκεται σέ Αὐτόν πότε μέ φόβο καί θάμβος , σάν ἕνας κατάδικος, πότε μέ πίστη ζωντανή γιά νά λάβει τήν βοήθειά Του καί πότε μέ ἀγάπη καί χαρά γιά νά τόν δουλεύει παντοτεινά. Καί αὐτό εἶναι ἐκεῖνο πού ἔλεγε ὁ Δαβίδ: «Προωρώμην τόν Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντός»(Ψαλμ. ιε΄,8).Μπορεῖ δέ ἡ προσευχή αὐτή νά γίνει καί μέ ἕνα μονάχα βλέμμα ἀμετάβατο τοῦ νοῦ πρός τόν Θεό,πενθικό καί παρακαλεστικό.Τό ὁποῖο βλέμμα εἶναι σά μιά σιωπηλή ἐνθύμηση ἐκείνης τῆς χάριτος πού Τοῦ εἴχαμε ζητήσει πρότερον διά λόγου καί προσευχῆς ἐγκαρδίου. Ἑπομένως ἐπειδή καί ἡ προσευχἠ αὐτή εὔκολα μπορεῖ νά γίνεται σέ κάθε τόπο καί μέ κάθε ἀφορμή καί σέ κάθε περίσταση κράτα την στά χέρια σου σάν ἕνα ἅρμα δυνατό καί εὐκολομεταχείριστο. Καί θά λάβεις μεγάλη ὠφέλεια καί βοήθεια. Λέει πάλι ὁ Ἅγ. Νικόδημος «ὅσο περισσότερο κόπο ἔχει ἡ νοερά προσευχή ἀπό τήν προφορική διά στόματος λαλουμένη ,τόσο περισσότερο ἀπό ἐκείνη φθάνει στά αὐτιά τοῦ Κυρίου , ὁ ὁποῖος ἀκούει καλύτερα τή νοερά βοή τῆς καρδιᾶς παρά τίς μεγάλες φωνές τοῦ στόματος. Γι’αὐτό καί ἔλεγε στόν Μωυσῆ, πού νοερῶς μόνο καί μέ καρδιά τόν παρακαλοῦσε γιά τούς Ἰουδαίους, «τί βοᾶς πρὀς με;»-

Ἀποδεικνύεται λοιπόν ὅτι ἡ γαλήνη τοῦ Κυρίου βρίσκεται μέσα στήν εἰρήνη καί τήν εὐπρέπεια.

Στό θεμέλιο τό ὁποῖο βάζει ὁ ἄνθρωπος καί στήν ἀρχή τήν ὁποία βάζει, βάσει καί τῆς ὁποίας ἀνατρέφεται καί ὑπακούει ,σέ αὐτήν παραμένει μέχρι τέλους.

Ἄν ἀρχίσει νά κάνει προσευχή μέ φωνή καί ταραχή, διατηρεῖ αὐτήν τή συνήθεια μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του. Ἐπειδή ὅμως ὁ Κύριος εἶναι φιλάνθρωπος , συμβαίνει καί σ’αὐτόν νά προσφέρει τήν βοήθειά Του.Αὐτοί λοιπόν , ἐξαιτίας τῆς προτροπῆς τῆς Θείας χάρης χρησιμοποιοῦν ὡς τό τέλος τῆς ζωῆς τους αὐτήν τή συνήθεια. (τῆς φωνῆς καί τῆς ταραχῆς).Ἀλλά ἄς προσέξουμε ὅτι αὐτό εἶναι χαρακτηριστικό τῶν ἀνοήτων ἐξαιτίας τοῦ ὅτι καί ἄλλους σκανδαλίζουν ἀλλά καί αὐτοί οἱ ἴδιοι κάνουν μέ σύγχυση τήν προσευχή τους.

Τό ἀληθινό ὅμως θεμέλιο τῆς προσευχῆς αὐτό εἶναι , τό νά προσέχουμε στούς λογισμούς καί μέ πολλή ἡσυχία

-ὁ Ἅγ. Ἰσαάκ ὁ Σῦρος διδάσκει ὅτι ἡ ἀρετή τῆς σιωπῆς ὄχι μόνο ὑψώνει τό νοῦ πρός τόν Θεό, ἀλλά καί στά φανερά ἔργα , τά ὁποῖα ἐκτελοῦνται διά τοῦ σώματος, προξενεῖ μεγάλη δύναμη πρός ἐκτέλεσιν αὐτῶν.-

καί εἰρήνη

-«Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν , εἰρήνην τήν ἐμήν δίδωμι ὑμῖν»(Ἰω.ιδ΄,27).-

νά τελεῖται ἡ προσευχή , ὥστε οὔτε αὐτοί πού μᾶς βλέπουν οὔτε αὐτοί πού μᾶς ἀκοῦν νά σκανδαλίζονται.

Διότι αὐτός (πού προσεύχεται ἔτσι) ἄν ἀποδεχθεῖ τή χάρη τοῦ Θεοῦ

-«τό γάρ τί προσευξόμεθα καθό δεῖ οὐκ οἴδαμεν , ἀλλ’αὐτό τό Πνεῦμα ὑπερεντυγχάνει ὑπέρ ἡμῶν στεναγμοῖς ἀλαλήτοις. ὁ δέ ἐρευνῶν τάς καρδίας οἶδε τί τό φρόνημα τοῦ Πνεύματος, ὅτι κατά Θεόν ἐντυγχάνει ὑπέρ ἁγίων.»( Ρωμ. η΄, 26-27) -

θά φθάσει καί στήν τέλεια προσευχή,

-Ὁ Ἅγ. Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, αὐτός ὁ βαθύς μυστηριακός νοῦς τῆς Ὀρθοδοξίας μᾶς μεταφέρει στά «ἄπατα» τῆς ὁλοζώντανης μοναδικῆς καί σωτήρια ἀληθινῆς πίστεώς μας. Λέει δηλ. ὅτι οἱ στεναγμοί καί οἱ γονυκλισίες καί οἱ καρδιακές δεήσεις καί οἱ γλυκύτατοι κλαυθμοί καί πάντα ἐν γένει τά σχήματα τῆς προσευχῆς ἕως τήν καθαρά προσευχή ἔχουν τόν ὅρο καί τήν ἐξουσία νά κινοῦνται....Μετά τόν ὅρο αὐτό ἔπεται ἔκπληξη καί θαυμασμός καί ὄχι προσευχή.Ἐπειδή παύουν τά ἔργα τῆς προσευχῆς καί ὁ νοῦς βρίσκεται σέ θεωρία πλέον καί ὄχι σέ προσευχή. Κάθε τρόπος προσευχῆς γίνεται διά κινήσεων, ὅταν ὅμως ὁ νοῦς εἰσέλθει στίς πνευματικές κινήσεις , ἐκεῖ πλέον δέν ἔχει προσευχή .-

ἕως τό τέλος τῆς ζωῆς του καί ἐπιπλέον πολλούς θά οἰκοδομήσει. «διότι ὁ Θεός δέν εἶναι Θεός τῆς ἀσταθείας,

-«αἰτείτω δέ ἐν πίστει , μηδέν διακρινόμενος(χωρίς νά διστάζει ὅτι δέν θά εἰσακουσθεῖ ἀπό τόν Θεό. ) . ὁ γάρ διακρινόμενος ἔοικε κλύδωνι θαλάσσης ἀνεμιζομένω καί ραπιζομένω. μή γάρ οἰέσθω ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ὅτι λήψεταί τι παρά τοῦ Κυρίου. ἀνήρ δίψυχος ἀκατάστατος ἐν πάσαις τοῖς ὁδοῖς αὐτοῦ»(Ἰακ. α΄, 6-8).-

τῆς ἀπρεπείας καί τῆς συγχύσεως, ἀλλά τῆς εἰρήνης».

Αὐτοί πού ἐκφράζονται μέ κραυγές , μοιάζουν μέ αὐτούς πού δίνουν διατάγματα (πού εἶναι παρορμητικοί) ,ὅπως οἱ κελευστές στά καράβια, μήν μπορώντας νά προσευχηθοῦν πουθενά , οὔτε στίς ἐκκλησίες οὔτε στά σπίτια, παρά μόνο σέ ἀπομονωμένους χώρους σύμφωνα μέ τήν δική τους νοοτροπία. Ἐνῶ αὐτοί πού προσεύχονται μέ σιωπή , ὅλους τούς οἰκοδομοῦν πνευματικῶς ,σέ κάθε τόπο.

Πρέπει λοιπόν ὅλος ὁ ἀνθρώπινος ἀγώνας νά ἐκτελεῖ τίς ἐντολές τοῦ Κυρίου μέ ἀγαθούς λογισμούς

-Λέει ὁ Ἅγ. Σιλουανός «ἄν θέλεις νά προσεύχεσαι καθαρά ,τότε γίνε ταπεινός, ἐγκρατής, ἐξομολογήσου εἰλικρινῶς καί θά σέ ἀγαπήσει ἡ προσευχή. Γίνε ὑπάκουος...μεῖνε εὐχαριστημένος γιά ὅλα καί τότε ὁ νοῦς σου θά καθαρισθεῖ ἀπό μάταιους λογισμούς». -

καί νά ἀποκόπτει τό περιεχόμενο τῶν πονηρῶν λογισμῶν

-Ὁ Ἅγ. Ἰω.Κλίμακος διδάσκει : «Ἀρχή τῆς προσευχῆς εἶναι τό νά διώκονται οἱ ἐχθρικές προσβολές στήν ἀρχή τους , μέ ἕνα ἀποφασιστικό λόγο. Μέσο , τό νά παραμένει ὁ νοῦς στά λόγια καί στά νοήματα τῆς προσευχῆς. Καί τέλος , τό νά ἁρπαγεῖ ὁ νοῦς πρός τόν Κύριο». -

καί νά βιάζει τόν ἑαυτό του (βιασταί ἁρπάζουσι τήν βασιλεία τῶν Οὐρανῶν) , νά στρέφεται πρός τόν Θεό καί νά μήν κάνει τά δικά του θελήματα τῶν διαφόρων λογισμῶν (γενηθήτω τό θέλημά σου) ἀλλά νά τούς συγκεντρώνει αὐτούς ἀπό παντοῦ ἀπ’ὅπου περιπλανοῦνται , διακρίνοντας τούς φυσικούς λογισμούς ἀπό τούς πονηρούς.

Μοιάζει λοιπόν ἡ ψυχή πού εἶναι ὑπό τήν ἐπίδραση τῆς ἀμαρτίας , ὅπως ἀκριβῶς , ὅταν ὑπάρχουν σέ κάποιο βουνό μεγάλες πέτρες ,χαμόκλαδα καί θάμνοι ἤ σέ κάποιον ποταμό καλαμῶνες πού παρεμποδίζουν τήν διάβαση ἤ κάποια δάση μέ ἀγκάθια καί ἄγρια πετρώματα. Αὐτοί πού θέλουν νά περάσουν ἀπό ἐκεῖνον τόν τόπο ὀφείλουν νά ἁπλώσουν τά χέρια (σταύρωση)

Ἡ ἔπαρση τῶν χεριῶν εἶναι ἀρχαιοτάτη λατρευτική κίνηση πού συμβολίζει καί ἐκφράζει τήν ἀνάταση ὁλόκληρης τῆς ψυχοσωματικῆς ὕπαρξης τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό . Ἡ κίνηση αὐτή ἐπίσης συμβολίζει τήν ἀπελευθέρωση καί ἀποδέσμευση τοῦ προσευχομένου ἀπό τίς κοσμικές ἐπιθυμίες καί τίς γήϊνες ἀπασχολήσεις καί μέριμνες «πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέριμναν»Ὁ ἱερεύς, ὅταν ἐκφωνεῖ τό «ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας»,ὑψώνει τά δυό του χέρια πρός τόν οὐρανό.

ὥστε καί μέ βία καί μέ κόπο νά ἀπομακρύνεται ἡ ἐπικίνδυνη προαναφερθεῖσα ὕλη. ( ἡ ἁμαρτία)

Ἔτσι καί τό περιεχόμενο τῶν πονηρῶν ἐχθρικῶν λογισμῶν βρίσκεται γύρω ἀπό τήν ψυχή. Εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ὕπαρξη μεγάλης φροντίδας καί προσοχῆς τοῦ νοός γιά νά διακρίνει κάποιος τούς ξένους λογισμούς τῆς ἐχθρικῆς δυνάμεως.

Λέει ὁ ἅγ. Ἰω. Κλίμακος : «ὅταν σταθήκαμε νά προσευχηθοῦμε , ξεσηκώθηκαν ἐναντίον μας οἱ ἀκάθαρτοι ἐκεῖνοι καί ἀνείπωτοι λογισμοί .Καί μόλις τελειώσαμε τήν προσευχή , ἔφυγαν ἀμέσως.Διότι δέν συνηθίζουν νά μάχονται ἐκείνους πού δέν τούς μάχονται.

Διότι ὑπάρχει κάποιος πού ἔχοντας αὐτοπεποίθηση ,νομίζει ὅτι μπορεῖ νά κόψει ἀπό μόνος του τά βουνά πού ἔχουν αὐτές τίς δύσβατες μεγάλες πέτρες.

Ὑπάρχει ὅμως ἄλλος πού διοικεῖ τό νοῦ του μέ εὐπρέπεια σύνεση καί διάκριση , περνώντας χωρίς κόπο πλέον τό ἔργο του , σέ σύγκριση μέ τόν προηγούμενο.

Ἔτσι καί στίς προσευχές ὑπάρχουν κάποιοι πού ἐκφράζονται μέ ἀπρεπεῖς κραυγές ἐπειδή βασίζονται στή σωματική τους δύναμη ( νά ἀκούγονται γιά νά τούς ἀκοῦν ,ὥστε νά συμμετέχει ἔτσι ὁ λαός) , μή γνωρίζοντας ὅτι οἱ λογισμοί τῆς ὑπερηφανείας τους κλέβουν τήν ἀρετή, ἀλλά νομίζοντας ὅτι ἔγινε τό τέλειο κατόρθωμα μέ τήν δική τους δύναμη.

Ὑπάρχουν καί ἄλλοι οἱ ὁποῖοι προσέχουν στούς λογισμούς (ποιοί εἶναι ποιοί) καί κάνουν μέσα τους μυστικά, καρδιακά, ὅλον τόν ἀγώνα.Αὐτοί μποροῦν νά κατορθώσουν τήν τέλεια προσευχή διά τῆς συνέσεως καί τῆς διακρίσεώς τους καί νά ἐξολοθρεύσουν τούς ἐπαναστατημένους διεστραμμένους λογισμούς καί νά πορεύονται σύμφωνα μέ τό Θεῖο θέλημα.

Ὁ ἄγ. Σιλουανός λέει πώς ἄν θέλεις νά προσεύχεται ὁ νοῦς σου ἑνωμένος μέ τήν καρδιά καί δέν τό κατορθώνεις , τότε λέγε τήν προσευχή μέ τό στόμα καί κράτα τό νοῦ στίς λέξεις τῆς προσευχῆς .Μέ τόν καιρό θά σοῦ δώσει ὁ Κύριος καί τήν καρδιακή προσευχή χωρίς λογισμούς καί θά προσεύχεσαι ἀβίαστα. ...Τά χαρίσματα δίνονται στήν ἁπλή , ταπεινή , ὑπάκουη ψυχή. Ὅποιος εἶναι ὑπάκουος καί ἐγκρατής σέ ὅλα –στήν τροφή , στήν ὁμιλία, στίς κινήσεις-σ’αὐτόν δίνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος τήν προσευχή κι’αὐτή τελεῖται στήν καρδιά μέ θεία ἐνέργεια.

Βρίσκουμε καί στόν Ἀπόστολο νά λέει ὅτι αὐτός πού οἰκοδομεῖ τόν ἄλλο εἶναι ἀνώτερος . Λέει δηλ. «Αὐτός πού μιλᾶ γλῶσσες οἰκοδομεῖ τόν ἑαυτό του ,ἐνῶ αὐτός πού μιλᾶ ἀντί τοῦ Θεοῦ (προφητεύει) οἰκοδομεῖ τήν Ἐκκλησία». Μεγαλύτερος ὅμως εἶναι αὐτός πού προφητεύει,παρά αὐτός πού μιλᾶ γλῶσσες. Ὁ καθένας λοιπόν ἄς ἐπιλέξει νά οἰκοδομήσει τούς ἄλλους καί ἔτσι νά καταξιωθεῖ τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.

 (Τά συγκεκριμένα σχόλια:

α) μᾶς βοηθοῦν νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἡ προσευχή εἴτε τελεῖται δημοσίως κατά τήν Θεία λειτουργία εἴτε προσωπικῶς ἐν τοῖς ταμείοις διακρίνεται κυρίως ἀπό τή μυστικότητα, ὡς ἀπαραιτήτου προυποθέσεως γιά τήν  προσωπική καί  κοινωνική ¨οἰκοδομή¨,

β) ἀποτελοῦν μία ἀπάντηση σέ ὅσους ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ λαός πρέπει νά συμμετέχει στήν Θεία Λειτουργία διά τῆς συμψαλμωδίας (δηλ. διά τοῦ προφορικοῦ λόγου) ἤ διά τῆς ἀκοῆς τῶν λειτουργικῶν εὐχῶν πού μυστικῶς ἀναγιγνώσκει ὁ ἱερεύς .

Ἀργότερα ἴσως κάποιοι νά ποῦν πώς γιά μιά οὐσιαστικότερη , ἀποτελεσματικότερη , δυναμικότερη συμμετοχή τοῦ λαοῦ στή λατρεία μας θά πρέπει νά χρησιμοποιηθοῦν καί ἄλλες αἰσθήσεις :

Ὅπως ἡ τοποθέτηση τῶν πιστῶν κυκλόθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης ὥστε νά μποροῦν νά βλέπουν κι’αὐτοί τή μεταβολή τῶν Τιμίων Δώρων , νά ἀκοῦν εὐκρινῶς τίς εὐχές τῆς Θείας Μεταλήψεως καί νά ἐγκρίνουν, διά τῆς γεύσεως, ἄν ἔγινε ἤ δέν ἔγινε. Στή συνέχεια ἡ ἁφή διά τῶν χειρῶν τῆς Ἁγίας Τραπέζης καί πιθανόν ἕνα συγχρονικό χειροκρότημα νά ἀποτελεῖ τήν κατακλεῖδα τῆς ἀκολουθίας.

Κύριε ἐλέησον! )