πό τήν «κοινωνία το θεάματος» στόν «πολιτισμό τς εκόνας»

 

Δημήτρης Μπαλτάς

 

 

Εναι γνωστή κριτική πού χει σκηθε κατά καιρούς στήν λεγόμενη «κοινωνία το θεάματος», στό πολυπληθές τμμα τν παλαιοτέρων (λ.χ. τς ρωμαϊκς κοινωνίας) λλά καί τν συγχρόνων (λ.χ. τς κοινωνίας τν Μ.Μ.Ε) κοινωνιν πού κανοποιεται πό τό θέαμα. Δυστυχς τίς περισσότερες φορές τό θέαμα χαρακτηρίζεται πό πράξεις ποβιβασμο, φανερο συγκεκαλυμμένου, τς νθρώπινης ξιοπρέπειας. πειδή γίνεται λόγος γιά τόν «πολιτισμό τς εκόνας», στήν σημερινή κατάθεση θά διατυπώσω ρισμένες παρατηρήσεις πάνω σ’ ατήν τήν νέα κυρίαρχη ντίληψη, τάση καί πρακτική συμπεριφορά.

 

Κατ’ ρχάς, ριζόμενη σημερινή εκόνα δέν χει σχέση μέ τήν ζωγραφική, θρησκευτική κοσμική, τέχνη. Παρά τό γεγονός τι σημερινή εκόνα εναι ν πολλος ποτέλεσμα τεχνικν διαδικασιν, ποτελε μία διάζουσα μορφή «τέχνης» καί σως χει ρισμένη ασθητική ξία, ς δημιουργία το νθρώπου. άν, μως, χρήση τς τεχνικς στήν εκόνα φθάνει στήν παραποίηση τς ληθινς πραγματικότητας, τότε εκόνα καθίσταται σχυρό «πλο» στά χέρια τν ξουσιαζόντων τν πιδιωκόντων νά καταλάβουν τήν ξουσία. πίσης στήν περίπτωση ατή, εκόνα χρησιμοποιεται, φο χει ποστ τεχνική πεξεργασία, καί πό τούς σχολούμενους μέ τήν «νημέρωση» τν πολιτν (μέσ τς τηλεόρασης μέσ το διαδικτύου), καί μάλιστα ν νόματι τς λήθειας. πό τά ναφερθέντα παραδείγματα εναι προφανές τι «θική» τς εκόνας, διαμορφώνοντας συνειδήσεις καί συμπεριφορές, πηρεάζει καί κατευθύνει νθρώπους καί λαούς. ρα σημερινή εκόνα χει να ερύτατα πολιτικό καί κοινωνικό προσανατολισμό. 

 

ξ λλου, συγκροτηθείς «πολιτισμός τς εκόνας» χει πομακρύνει τόν «πολιτισμό το λόγου». τσι λόγος, νοούμενος ς μιλία, συνομιλία, διαλεκτική λλά καί ς λογική δύναμη, τροφε λόγ τς κυριαρχίας τς εκόνας. Μάλιστα γνωστή διατύπωση «μία εκόνα, χίλιες λέξεις» ρμηνεύεται κακς, ταν λόγος καί λογική ντικαθίστανται διά τς εκόνας καί κυρίως πό νθρώπους πού δέν διαθέτουν μία κανοποιητική γνωστική συγκρότηση λλά καί κριτική ριμότητα. Ατό διαπιστώνεται εκολα στούς συγχρόνους νέους πού δυνατον νά σκεφθον διά τς λογικς διαδικασίας καί νά καταλήξουν σέ σφαλ συμπεράσματα. Εναι ενόητο τι σκέψη τν συγχρόνων νέων εναι εκονοκεντρική καί χι λογοκεντρική. λλά, γιά τήν λήθεια, εθύνη νήκει καί σέ κείνους πού προετοιμάζουν τούς νέους νά εσέλθουν στήν σκληρή κοινωνική πραγματικότητα (λ.χ «παιδαγωγική τς εκόνας» στά σχολικά γχειρίδια εναι σέ πολλές περιπτώσεις καταστροφική). δ, λοιπόν, διακρίνεται παιδαγωγικός ρόλος τς εκόνας πού δηγε στήν συγκρότηση τς «κοινωνίας τς πληροφορίας» καί χι τς «κοινωνίας τς γνώσεως». 

 

Νομίζω τι πολιτικός-κοινωνικός λλά καί παιδαγωγικός χαρακτήρας τς σημερινς εκόνας, παρά τίς διαβεβαιώσεις περί το ντιθέτου, δεν ποτελε μία διαίτερη πολιτιστική κατάκτηση. Δέν συνιστ, δηλαδή, μία ad hoc πολιτιστική δημιουργία λλά περισσότερο να τρόπο, βοηθούμενο πό τίς δυνατότητες τς τεχνολογίας, συγκροτήσεως μις κοινωνίας χωρίς γνώση, κρίση καί συγκεκριμένο προσανατολισμό. άν ο νέοι νθρωποι πιθυμον νά διαμορφώσουν μία καλύτερη κοινωνία πό τίς προηγηθεσες, ατό θά τό πιτύχουν βασιζόμενοι σέ ληθες ( καί σέ ψευδες, κατά μία ννοια) λλά χι σέ εκονικές προκείμενες. 

 

 

(περιοδικό «Ευθύνη», τ. 433, 2008, σσ. 42-43)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(Πηγή ηλ. κειμένου: antifono.gr)