Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ

 

Γι τ δγμα τς Αγας Τριδος, κτς π τς ρητς μαρτυρας τς Καινς Διαθκης, χομεν κα παινιγμος ες τν Παλαιν Διαθκην. Ενας π ατος τος παινιγμος εναι κα μφνισις το Θεο ες τν ᾿Αβραμ π τν μορφν τριν νδρν.

Οπως μς πληροφορε τ βιβλον τς Γενσεως (18,1 ξ.), ν ᾿Αβραμ κθητο πλησον τς δρυς Μαμβρ, που εχε στσει τν σκηνν του, τν πεσκφθησαν τρες γνωστοι ες ατν νδρες. Ο Πατριρχης τος πεδχθη μ γκαρδιτητα κα γπην, παρ᾿ λον πο το σαν γνωστοι. ᾿Ακολοθως τος παρθεσε πλουσαν τρπεζαν. Κατ τν συζτησιν ο μυστηριδεις πισκπται νγγειλαν ες τν ᾿Αβραμ τι γυνακα του Σρρα θ πκτα παιδ ντς νς τους, πως κα γινεν.

Ο Πατρες τς ᾿Εκκλησας ες τ βιβλικν ατ γεγονς εδον μαν προτπωσιν το μυστηρου τς Αγας Τριδος, τ ποον πεκαλφθη πλρως ες τν Καινν Διαθκην. Δι τοτο νωρτατα φιλοξενα το ᾿Αβραμ πεικονσθη ες σχετικν εκνα. ᾿Επειδ ες τν συνχειαν τς βιβλικς διηγσεως ο δο π τος τρες νδρας μφανζονται ς γγελοι, πεκρτησε ν εκονζωνται κα ο τρες ες τν φιλξενον τρπεζαν το ᾿Αβραμ μ τν γγελικν μορφν των. Εναι λλωστε πεικνισις ατ νας ραος τρπος ν παρουσιασθον ο τρες νδρες ς ορνιοι πισκπται.

Μα ττοια εκν πρχε κα τιμτο ες τος ρχαους καιρος ες τ μρος, που γινεν Φιλοξενα το ᾿Αβραμ κατ τν μαρτυραν το Εσεβου το Καισαρεας (+339). “Ο γρ τ ᾿Αβραμ πιξενωθντες ( = φιλοξενηθντες) π γραφς νακεμενοι, δο μν κατρωθεν, μσος δ κρεττων περχων τ τιμ· εη δ᾿ ν δεδηλωμνος μν Κριος ατς, μτερος σωτρ, ν κα ο γντες σβουσιν, τ θεα λγια πιστομενοι” (Εαγγελικ ᾿Απδειξις Ε´ ΙΧ).

Η περοχ το μσου γγλου πεκρτησεν ες πολλς εκνας τς Φιλοξενας. Τοτο δ φελεται ες τν ρμηνεαν, πο δωκαν μερικο Πατρες τς ᾿Εκκλησας (᾿Ιωννης Χρυσστομος, ᾿Ιωννης Δαμασκηνς) ες τ γεγονς. Ο Πατρες δηλαδ ατο εδον ες τν Φιλοξεναν το ᾿Αβραμ τν μφνισιν το ᾿Ιησο Χριστο συνοδευομνου π δο γγλων, ν λλοι (Κριλλος ᾿Αλεξανδρεας, ᾿Αμβρσιος Μεδιολνων) ρμνευσαν τν πσκεψιν τν τριν νδρν ς προτπωσιν λοκλρου τς Αγας Τριδος.

Ο Καθηγητς κα ᾿Ακαδημαϊκς ᾿Αν. ᾿Ορλνδος, περιγρφων σχετικν τοιχογραφαν το παρεκκλησου τς Παναγας τς Ι. Μονς Αγου ᾿Ιωννου το Θεολγου Πτμου, σημεινει: “Αξιον παρατηρσεως εναι, τι μσος γγελος ο μνον ες μγεθος περχει τν δο λλων λλ κα μνον ατς κρατε ελητν. Τοτο μως ποτελε χαρακτηριστικν στοιχεον τς εκονογραφας το Χριστο, δη π τν πρτων χριστιανικν χρνων, δι᾿ κα πετθηταν μλιστα φρει οτος περ τν κεφαλν κα νσταυρον φωτοστφανοντι συμβολζει τν Χριστν κατ᾿ λλους παλαιοτρους τν Θεν Πατρα”.

Ες τν δευτραν περπτωσιν πο ο γγελοι εκονζονται πριξ τς τραπζης σοκφαλοι, χωρς δηλαδ δικρισιν μεγθους κα λλων χαρακτηριστικν, εκν θλει ν δηλσ τν σοτιμαν τν Προσπων τς Αγας Τριδος.

Η πατερικ ρμηνεα τς Φιλοξενας το ᾿Αβραμ ς συμβολισμο τς Αγας Τριδος πρασε κα ες τ τροπρια τς ᾿Εκκλησας μας. Ετσι να τροπριον τς Κυριακς το Παραλτου παρουσιζει ραιτατα τν συμβολισμν: “Μτοικος πρχων ᾿Αβραμ, κατηξιθη τυπικς ποδξασθαι, νικν μν Κριον ν τρισν ποστσεσιν, περοσιον, νδρικας δ μορφσεσιν” (Κανν Μεσονυκτικο, δ ς´).

Η εκν τς Αγας Τριδος ες τν ᾿Ορθδοξον ᾿Εκκλησαν χει δο τπους: Ο νας εναι παρστασις τν τριν γγλων κα φρει τν πιγραφνΗ Αγα ΤριςΗ Φιλοξενα το ᾿Αβραμ”.

Ο δετερος τπος εναι παρστασις τν τριν Προσπων τς Αγας Τριδος, δηλαδ το Πατρς ς γροντος, το Υο πο εκονζεται κ δεξιν Του κα το Αγου Πνεματος ν εδη περιστερς. Ο τπος ατς τς πεικονσεως τς Αγας Τριδος, πως παρατηρε Γ. Σωτηρου, “ναφρεται ες τος σχτους βυζαντινος κα διατατα ες μεταβυζαντινος χρνους κ δυτικς πιδρσεως”.

Ες τν βυζαντινν γιογραφαν Πατρ δν εκονζεται, λλ᾿ ντιπροσωπεεται κατ καννα π το Χριστο δι δο λγους: Πρτον, διτι Πατρ δν φρεσε σρκα, πως Υἱός μ τν ᾿Ενανθρπησν Του κα συνεπς οδες χει δει τν Θεν-Πατρα. Δετερον, διτι καστον Πρσωπον τς Αγας Τριδος εναι λκληρος Θες. ᾿Εξαρεσις το καννος ατο εναι παρστασις το Θεο-Πατρς ςΠαλαιο τν μερν”. Ο χαρακτηρισμς ατς χει ληφθ π τ προφητικν βιβλον το Δανιλ (κεφ. 7ον) κα δηλνει τν αωνιτητα το Θεο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΣ

Η εκν, πο ερσκεται ες τ Βυζαντινν Μουσεον ᾿Αθηνν κα εναι το 16ου αἰῶνος, φρει τν πιγραφν “Η ΕΝ Τ ΣΚΗΝ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ ΤΗΣ ΖΩΑΡΧΙΚΗΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΦΑΝΕΡΩΣΙΣ”. Πριξ μις ρθογωνου τραπζης μ καγκελλωτν γκρσιον νοιγμα ες τν μπροσθαν πλευρν κθηνται ο τρες γγελοι. Κρατον τ σκπτρ των κα οραννουν τν γν μ τν γλυκασμν τς ραιτητος τν προσπων των, τν εγνειαν τς κφρσεως, τν γαλνην τς στσες των κα τν σιγν το μυστηρου, πο μπνει παρουσα των. Ο φωτοστφανοι, πο περιβλλουν τς κεφαλς των, φωτζουν κα λαμπρνουν τν σκηνν.

Οπισθεν τν γγλων διακονον ο οκοδεσπται. ᾿Αριστερς πρς τν θεατνεκονζεται ᾿Αβραμ μ τν πλουσαν γενειδα του, τν μακρν κμην του κα τ πλατ πρσωπν του. Κρατε μισφαιρικν δοχεον κα μ τν κλσιν το σματς του κφρζει τν φιλξενον διθεσν του, τν προθυμαν του ν περιποιηθ κα ν εχαριστσ τος πισμους ξνους του.

᾿Απναντι π τν ᾿Αβραμ, ες τ δεξι τς εκνος, παριστνεται Σρρα. Κρατε κα ατ πιτραπζιον σκεος. Τ βλμμα της εναι στοχαστικν. Η πληροφορα τι θ πκτα τκνον, παρ᾿ λην τν γεροντικν της λικαν, τς φρει ερος στοχασμος.

᾿Επαναλαμβνει σως ν σιγ τος λγους νς κ τν φιλοξενουμνων της: “Μ δυνατσει παρ τ Θε ρμα; ( = πρχει δνατον πργμα δι τν Θεν;)” (Γεν. 18, 14).

Τν εκνα μας κλεουν τ ες τ βθος εκονιζμενα δο οκοδομματα κα δο δνδρα.

Τν παρστασιν φαιδρνουν ο ραοι χρωματικο συνδυασμο τν νδυμτων τν προσπων, ν πιτυχς πτυχολογα τν ξιδανικεει κα τν ξαϋλνει.

Η λη σκην παρουσιζει μαν τελετουργικν μεγαλοπρπειαν. Οταν φιλοξενα το ᾿Αβραμ πλνεται π τοιχογραφας, κανονικς ερσκεται ντς το Ιερο Βματος, πνω π τν Πλατυτραν. Τοτο δ γνεται διτι παρστασις συνδεται μ τ Μυστριον τς θεας Εχαριστας.

πό τό βιβλίο:
«Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ»
ΧΡΗΣΤΟΥ Γ. ΓΚΟΤΣΗ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(Πηγή: Ι. Μ. Καισαριανής, Βύρωνα και Υμηττού)