Σειρά ΕΡΕΙΣΜΑ (ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟ ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΓΙΑΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ)

 ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟ ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΓΙΑΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ

Θεοδώρου Β’ Λασκάρεως

 

Κείμενο του Στέφανου Σκαρπέλλου εφημερίδα “ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ” (29-30/5/2000) (ΠΑΣΧΑ)

 

 

“Πένθιμος ημέρα, χαράς μεγίστης παραίτιος. Πενθηρόν γαρ Χριστού, την χθες σταυρουμένου, του λυτρωτού, το σύμπαν περιεβάλλετο, μεταβολή των στοιχείων, αθρόα των φώτων αλλοίωσις, του σύμπαντος οδυρμός, πολλά τα επόμενα…”.

 

Η ανωτέρω περικοπή είναι οι πρώτες φράσεις από τον “Λόγον εις τε το Μέγα Σάββατο και εις το Πάθος του Κυρίου και εις την Αγίαν Ανάστασιν” του ευσεβούς και σοφωτάτου αυτοκράτορος Βασιλέως Ρωμαίων, κυρού Θεοδώρου Δούκα του Λάσκαρι (1222 – 1258).

 

Το σπάνιο αυτό ντοκουμέντο φέρει εις το φως για πρώτη φορά η Ιερά Μονή Χρυσοποδαριτίσσης των Νεζερών Πατρών με την έκδοση και τον σχολιασμό του αυτοκρατορικού λόγου. Το μοναστήρι έχει κι άλλες φορές παρουσιάσει παρόμοιες σημαντικές εκδόσεις που βασίζονταο σε ανάλογες έρευνες.

 

Η δε παρούσα έκδοση έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον αφού έρχεται επικαίρως και κυρίως αναφέρεται στην σπάνια προσωπικότητα του αυτοκράτορος, η οποία διεκρίθη προς την φιλοσοφική της παιδεία και για την θεολογική της συγκρότηση.

 

Στην εισαγωγή της κριτικής εκδόσεως του Λόγου ο ηγούμενος της Μονής Αρχιμανδρίτης Νικόδημος σημειώνει μεταξύ άλλων για τον Θεόδωρο Λάσκαρι. γνωστότατο και ως συγγραφέα του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος που ψάλλεται κατά το δεκαπενταύγουστο:

 

“Ο μετά χείρας Λόγος είναι ένα ανέκδοτο έργο που εξεφωνήθη ερί τα τέλη της ζωής του. Είναι αγλαός καρπός της υψηλής θεολογικής του εμβέλειας, όχι όμως και αντιπροσωπευτικός της φιλοσοφικής του καταρτίσεως.

 

Ο θεολόγος βασιλεύς, εις τον Λόγον τούτον της τελευταίας περιόδου της ζωής του, υποστέλλει τον εκ της θύραθεν σοφίας στοχασμόν του και αφήνι να εκχυθεί το περίσσευμα της καρδίας του, η αφοσίωσίς του εις τον Χριστόν και η προσδοκία της Αναστάσεως”.

 

Ας σημειωθεί εν κατακλείδι ότι ο Θεόδωρος Λάσκαρις απεβίωσε μόλις 36 ετών και η “βαρειά” νόσος εκ της οποίας εκοιμήθη έγινε ο λυτρωτικός σταυρός, που τον οδήγησε στην πνευματική του ανάσταση.

 

Λόγος Θ. Λασκάρεως εις την Ανάστασιν

Κείμενο του συντονιστού των Αρσακείων Σχολείων Πατρών κ. Ιωάννου Φ. Αθανασόπουλου στην εφημερίδα “ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ” (4/6/2000)

 

Ενα από τα Αχαϊκά Μοναστήρια, που ανάγει την αρχή του στους Βυζαντινούς χρόνους, με σοβαράν την παρουσίαν του στην τοπική εκκλησιαστική ιστορία κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, είναι και το Μοναστήρι της Παναγίας Χρυσοποδαρίτισσας στα Νεζερά, απέναντι του Καλάνου και της Καλάνιστρας. Εχει τιμηθεί κατά καιρούς με σταυροπηγιακά σιγίλια διαφόρων Πατριαρχών, όπως Κυρίλλου του από Βεροίας (1635), Κυρίλλου του Ε’ (1750), Προκοπίου (1786) και Γρηγορίου Ε’ του εθνομάρτυρος (1798). Δεν διασώζει την αρχική του μορφή, διότι υπέστη πολλές δοκιμασίες. Επέζησε όμως των κακών περιστάσεων και είναι συνδεδεμένο, όπως και οι άλλες Μονές της χώρας, με την ζωντανή παράδοση του Έθνους.

 

Σήμερα το Μοναστήρι της Παναγίας Χρυσοποδαρίτισσας παρουσιάζει μιάν έντονη πνευματική ακμή. Ευρίσκει την παλαιά του αίγλη και αναδεικνύεται σε μοναστικό κέντρο με πνευματική ακτινοβολία, που εξέρχεται των ορίων της Ιεράς Μητροπόλεώς μας. Τούτο οφείλεται στην ακάματη δραστηριότητα του σεμνού ηγουμένου της Μονής αρχιμ. Νικοδήμου Μπαρούση και της συνοδείας του, οι οποίοι, από κοινού, επιτελούν έργον ιδιαιτέρως αξιόλογον. Με τον άρτιο επιστημονικόν εξοπλισμό που διαθέτουν, με τις εξαίρετες ερευνητικές και ερμηνευτικές ικανότητές τους που τους επιτρέπουν να μελετούν κώδικες και χειρόγραφα, έχουν πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα περισπούδαστες εκδόσεις αγιολογικών κυρίως κειμένων, τα οποία καλλιεργούν και οικοδομούν την πίστη και την ευσέβεια των αναγνωστών και οπωσδήποτε αυξάνουν “τον ζήλον και την παιδείαν και την μίμησιν των την ουρανίαν πολιτείαν εθελόντων κατορθώσαι και των εις βασιλείαν ουρανών βουλομένων οδεύειν οδόν”.

 

Στην σειρά αυτών των εκδόσεων προσετέθη πρόσφατα η “εν είδει κριτικού κειμένου” δημοσίευση ανεκδότου, μέχρι σήμερα, πανηγυρικού λόγου “εις το Μέγα Σάββατον και εις το Πάθος τον Κυρίου και εις την αγίαν Ανάστασιν” του πολυμαθούς και λογίου αυτοκράτορος της Νικαίας Θεοδώρου Β’ του Λασκάρεως (1204-1222), τον οποίον εξεφώνησε περί το τέλος της ζωής του. Η επιμελώς φροντισμένη και καλαίσθητη έκδοση του λόγου και αρτία τυποτεχνική του εμφάνιση δίδει εν πρώτοις μίαν αρίστη εικόνα στον αναγνώστη. Για την έκδοση του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν από τους Πατέρες της Μονής οι δύο Κώδικες που σώζονται στην Ελλάδα, ο ένας στην Ι. Μονή Αγίων Πάντων των Πατρών και ο δεύτερος στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Τυρνάβου Θεσσαλίας. Προτάσσεται ευσύνοπτη ενημερωτική εισαγωγή στην οποίαν σκιαγραφούνται αδρομερώς η προσωπικότης και το έργο του συγγραφέως και ποιητού Βασιλέως, η περιγραφή των κωδίκων στους οποίους έχει διασωθεί το έργον και ακολούθως δημοσιεύεται ο λόγος με παράλληλη απόδοση σε γλαφυρή νεοελληνική γλώσσα. Τόσον η εισαγωγή όσο και το κείμενο συνοδεύονται από χρησιμότατα σχόλια και διευκρινιστικές σημειώσεις, οι οποίες διευκολύνουν την πληρέστερη κατανόησή τους, είναι δε ενδεικτικές της επιστημονικής και ερευνητικής ευσυνειδησίας και της φιλολογικής ικανότητας των εκδοτών.

 

Με το βιβλίο αυτό ο αναγνώστης έχει στην γλώσσα του ένα βαθυστόχαστο θεολογικό κείμενο με πνευματικό κάλλος, θαύμα ρητορικού ύφους και ορθοδόξου πληρότητος με χρήση αγιογραφικών ρητών και συχνή αναφορά στον Πατερικό λόγο και την υμνολογία της Εκκλησίας, στο οποίον ο λόγιος Αυτοκράτωρ ομιλεί για το Πάθος και την Ανάσταση του Ιησού, που είναι αδιάσειστο ιστορικό γεγονός, πιστοποιεί την Θεότητά Του και κατευθύνει τον εν Χριστώ άνθρωπον στην εσχατολογική ένωση με τον Χριστόν και την θέωσή του. Ενα κείμενο με μια ποιητική διάθεση τονικού ρυθμού, που όταν το διαβάσουμε προσεκτικά έχουμε την εντύπωση μουσικής απαγγελίας. Είναι γνωστόν άλλωστε ότι ο εν λόγω Αυτοκράτορας υπήρξε ρήτωρ γλαφυρός και ερμηνευτής των γραφών σοφώτατος, με ιδιαίτερες επιδόσεις και στην Υμνογραφία: Ενα από τα υμνογραφικά κείμενά του είναι και ο Μέγας Παρακλητικός Κανών, που χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα η Εκκλησία.

 

Eίvαι παρήγορο το γεγονός και πρέπει να τύχει ιδιαιτέρας προσοχής, ότι στην εποχή μας έχει κατανοηθεί η αξία και η σπουδαιότητα εκδόσεως παρομοίων κειμένων και ότι το κουραστικό και χρονοβόρο πνευματικό αυτό έργο -αν λάβει κανείς υπ’ όψιν του την κακή κατάσταση των περισσοτέρων κωδίκων και χειρογράφων- ευρίσκει πρόθυμους τον ρέκτην ηγούμενον και τους Πατέρες της Ι. Μονής Χρυσοποδαρίτισσας. Με το έργο που επιτελούν αποδεικνύουν περίτρανα, ότι η ζωή των ορθοδόξων Μοναχών δεν είναι αδράνεια και απραξία, αλλά δοκιμασία και υπαρξιακή βίωση της Πίστεως ή όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης “πράξη ησυχίας και ησυχία με δράση”.

 

(Πηγή: Ι.Μ. Πατρών)

 

[Ψήφοι: 8 Βαθμολογία: 4.9]