Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ

 

Χρήστου Γκότση

 

να π τ θαύματα το Κυρίου, πού δείχνει τν θεότητά Του, τν μεγαλειότητα κα τν δύναμίν Του, εναι Μεταμόρφωσίς Του. Δι’ ατν μιλον ο τρες πρτοι Εαγγελισταί, Ματθαος, Μάρκος κα Λουκς, καθς κα νας π τος ατόπτες Μαθητές το  Κυρίου, Πέτρος.

Τ σα λέγουν, κούονται κατ τν Θείαν Λειτουργίαν τς ορτς (6 Αγούστου) κα μς μεταφέρουν ες τ ρος Θαβώρ, πί το ποίου κατ τν παράδοσιν λαβε χώραν τ γεγονς τς Μεταμορφώσεως. «Καί μεθ᾿ μρας ξ παραλαμβνει ᾿Ιησος τν Πτρον κα ᾿Ικωβον κα ᾿Ιωννην τν δελφν ατο κα ναφρει ατος ες ρος ψηλν κατ᾿ δαν· κα μετεμορφθη μπροσθεν ατν, κα λαμψε τ πρσωπον ατο ς λιος, τ δ μτια ατο γνετο λευκ ς τ φς. κα δο φθησαν ατος Μωσς κα ᾿Ηλας μετ᾿ ατο συλλαλοντες. ποκριθες δ Πτρος επε τ ᾿Ιησο· Κριε, καλν στιν μς δε εναι· ε θλεις, ποισωμεν δε τρες σκηνς, σο μαν κα Μωσε μαν κα μαν ᾿Ηλίᾳ. τι ατο λαλοντος δο νεφλη φωτειν πεσκασεν ατος, κα δο φων κ τς νεφλης λγουσα· οτς στιν υἱός μου γαπητς, ν εδκησα· ατο κοετε»· (Μάτθ. 17,1-6).

Μ τρόπον πλον κα νεπιτήδευτον, χωρς περιττές φράσεις, ερός Εαγγελιστς ναφέρεται ες να περιστατικν τς ζως το Κυρίου, τ ποον εδαν μ τ μάτια τους τρες πόστολοι, Πέτρος, άκωβος κα ωάννης, πού περεχαν τν λλων ες τν πίστιν, τν φοσίωσιν κα τν γάπην πρς τν Κύριον. πως λέγει να τροπριο τς ορτς, « πρ αώνων πάρχων Θες Λόγος, φς ς μάτιον περιβαλλόμενος, μεταμορφούμενος μπροσθεν τν μαθητν Του, πρ τν λιον λαμψε» (Στιχηρν Ανων).

λαμψε τ πρόσωπον το Κυρίου π τν λαμπρότητα τς προσίτου θεϊκς Του δόξης, τ δ νδύματά Του γιναν λευκ ς τ φς. Δύο ξέχοντα πρόσωπα τς Παλαις Διαθήκης, Μωϋσς κα λίας, νεφανίσθησαν κατ τν στιγμν κείνη τς θεϊκς λαμπρότητος. Συνομιλοσαν μ τν Κύριον δι τ μέλλοντα ν συμβον ες Ατόν, δηλαδ δι τν λυτρωτικόν Του θάνατον, ποος μελλε ν πραγματοποιηθ στν ερουσαλήμ.

γιος ωάννης Χρυσόστομος ξηγε διατ πελέγησαν α δύο ατές προσωπικότητες τς Παλαις Διαθήκης ν πλαισιώσουν τν Κύριον κατ τν ραν τς Μεταμορφώσεως. Πρτον, ντιπροσώπευαν τ Νόμο κα τος προφήτες. Δεύτερον, μφότεροι εχαν πολαύσει μίας μυστικς θέας το Θεο, νας ες τ ρος Σιν κα λλος ες τ ρος Καρμήλιον. Τρίτον, Μωϋσς ντιπροσώπευε τος νεκρούς, ν λίας, πού νελήφθη ες τν ορανό ποχούμενος π πυρίνου ρματος, ντιπροσώπευε τος ζντες. «να μάθωσιν, τι κα θανάτου κα ζως ξουσίαν χει, κα τν νω κα τν κάτω κρατε». (Βλέπε π.χ. τ Στιχηρν το σπερινο  τς ορτς: «Συλλαλοντες δ τ Χριστ, Μωϋσς κα λίας δείκνυον, τι ζώντων κα νεκρν κυριεύει…»).

παρουσία το Μωϋσέως και το λία κατ τν Μεταμόρφωσιν πεγράμμισεν πί πλέον τν νότητα Παλαις καί Καινς Διαθήκης. Τν Χριστόν, πού μ τύπους, σύμβολα κα προφητεες προανήγγειλεν πρώτη, Τν παρουσίασε κηρύττοντα κα θαυματουργοντα δευτέρα.

Κατ τν Μεταμόρφωσιν χουμε κα τν μφάνισιν τς γίας Τριάδος. Πατήρ, πού νομάζει τν Κύριον υόν Του γαπητόν, Θεάνθρωπος Κύριος, πού μεταμορφώνεται κα τ γιον Πνεμα, πού λάμπει μαζ μ τν Κύριο δι τς φωτεινς νεφέλης.

ρωτται τώρα πς εδαν τ θαυμαστ γεγονς τς Μεταμορφώσεως ο συνοδεύσαντες τν Σωτήρα Μαθηταί. Περ ατο μς πληροφορε τ Κοντάκιον τς ορτς: «π το ρους μετεμορφώθης, κα ς χώρουν ο Μαθηταί σου τν δόξαν σου, Χριστ Θεός, θεασαντο· να ταν σ δωσι σταυρούμενον, τ μν πάθος νοήσωσιν κούσιον, τ δ κόσμω κηρύξωσιν, τι σ πάρχεις ληθς το Πατρς τ παύγασμα».

μνος ατς τς κκλησίας μας συμπληρώνει μ σύντομο κα πιγραμματικ τρόπο σα ο ερο Εαγγελιστα ξιστορον δι τν Μεταμόρφωσιν το Σωτρος. Μς λέγει πρτον, τι ο Μαθητα εδαν τν θεϊκν δόξαν το Κυρίου «ς χώρουν», δηλαδ «καθς δύναντο», δι ν μεταχειρισθομε τν φράσιν το πολυτίκιου τς ορτς. Δν το δυνατν ο πόστολοι, φ’ σον σαν νθρωποι, ν δον λόκληρη τν θεϊκν λαμπρότητα το Κυρίου.

Δεύτερον, μανθάνομεν π τ Κοντάκιον, καθς κα π λλους μνους τς ορτς, τν σκοπ τς Μεταμορφώσεως. Κύριος δηλαδ μετεμορφώθη, δι ν ντιληφθον ο Μαθηταί Του, ταν θ Τν δον π το σταυρο, τι τ Πάθος Του το κούσιον, μ τν θέλησίν Του. τσι γεμάτοι π πίστιν κα βεβαιότητα θ διεσάλπιζον στν κόσμο τ θεότητά Του. πρεπε, πως λέγει νας μνος το σπερινο τς ορτς, «ν δον τ θαυμάσια το Κυρίου, δι ν μ δειλιάσουν μπρς στ παθήματά Του», («…να θεωρήσαντες τ θαυμάσια σου, μ δειλιάσωσι τ παθήματά σου», α’ Στιχηρν σπερινο).

Δν εναι σκοπο ν παναλάβουμεν δ, τι ο μνοι τς κκλησίας μας συνοψίζουν τίς λήθειες τς πίστεως, πως τίς νέπτυξαν κα τίς διετύπωσαν ο Πατέρες τς κκλησίας. τσι συμπληρώνουν τν γία Γραφή, διότι διαφυλάσσουν μ τίς φράσεις τν, τίς ποιητικές βεβαίως, τν εράν μας Παράδοσιν.

Τ σα νωτέρω λέχθησαν, σαν παραίτητα δι ν ννοήσωμεν τν βυζαντιν εκόνα τς Μεταμορφώσεως, ποία εναι πιστ πεικόνισις τν σων ο ερο Εαγγελιστα ναφέρουν.

 

Περιγραφ τς εκόνος

«Τ ρος Θαβρ τρικόρυφον. πάνω στν ψηλότερη κορυφή του, ες τ μέσον τς εκόνος σταται Κύριος ρθιος κα κατενώπιον, ντς φωτεινς δόξης που παριστάνεται μ φωτοειδ κύκλον, μέσο στ ποο εναι γραμμένο ροδόχρουν τετράγωνον. Τ μάτια ατο εναι λευκ μ λαφρές ραβδώσεις. Δι τς δεξις ελογε, κα στν ριστερν κρατε ελητάριον…

Μ λον που στ Μεταμόρφωσιν φανερώθη Θεϊκ ξουσία Του, ν τούτοις κα στν εκόνα ταύτην παρίσταται, ς πάντοτε, μ ταπεινν σχμα.

κ δεξιν εκονίζεται προφήτης λίας κα ξ ριστερν προφήτης Μωϋσς κα τανάπαλιν, στάμενοι πάνω στς δύο χαμηλότερες κορυφές, κα προσκλίνοντες μ σεβασμόν, μν λίας συνομιλν μετ το Χρίστου, δ Μωϋσς κρατν τς πλάκας το Νόμου.

ποκάτωθεν ατν, ν τ μέσω βράχων, κατάκεινται χαμα ο τρες μαθηταί, Πέτρος, άκωβος κα ωάννης, ες βιαίας στάσεις, μν Πέτρος καλύπτων τ πρόσωπον κ το θάμβους κα κράζων πρς τν Χριστόν, δ ωάννης πρηνής, δ άκωβος νεστραμμένος κα οονεί κσφενδονισθείς π περφυος δυνάμεως. π τν προσώπων ατν εναι ποτυπωμένος τρόμος κα κστασις. Τατα δέ, κατ τ ν τ ερ Εαγγελί στορούμενα·«Κα κούσαντες ο μαθητα πεσον π πρόσωπον ατν κα φοβήθησαν σφόδρα» (Ματθ. ιζ’, 6), ς πίσης κα κατ τ ψαλλόμενα κατ τν ορτήν τς Μεταμορφώσεως τροπάρια που λέγουν «οτινες τν κτίνα το προσώπου σου μ φέροντες καί τν λαμπρότητα τν χιτώνων σου π πρόσωπον ες γν κατεβαρύνοντο», καθς κα τ κόλουθα· «ο μαθηταί σου, Λόγε, ρριψαν αυτος ν τ δάφει τς γς, μ φέροντες ρν τν θέατον μορφήν».

«Σέ πολλές εκόνες τς Μεταμορφώσεως, ταν πάρχη πολς τοχος δι ν σκεπασθ π τν τοιχογραφίαν, ζωγραφίζονται πισθεν το βουνο, π τ ν μν μέρος Χριστς που ναβαίνει ες τ ρος μαζ μ τος τρες μαθητές Του, κα πάλιν π τ λλο μέρος το βουνο παριστάνονται ο διοι που κατεβαίνουν, κα Χριστς τος ελογε, λέγοντας τους ν μ επον σέ κανένα ατ που εδαν, πως στορονται στ γιον Εαγγέλιον…» (Φ. Κόντογλου).

 

σημασία τς εκόνας δι τν πιστόν.

πως κάθε βυζαντιν εκόνα, τσι κα εκόνα τς Μεταμορφώσεως γίνεται φορμ ερν στοχασμν δι τν πιστόν, πού τν βλέπει κα τν σπάζεται. Σ’ ατ βοηθον τ τροπάρια τς ορτς τς Μεταμορφώσεως, διότι τονίζεται σ’ ατά, κτς το κυρίου σκοπο το γεγονότος, πού εναι τ προάγγελμα τς νδόξου κα σωτηρίου δι το Σταυρο ναστάσεως κα δευτερεύων σκοπός: δόξα τν πιστν στν βασιλείαν τν ορανν. τσι σ’ να τροπάριο ναφέρεται, τι Κύριος μετεμορφώθη, «δι ν δηλώση τι σοι θ διαπρέψουν ες τς ρετάς, θ ξιωθον τς νθέου δόξης» (γ’ Στιχηρν σπερινο). Σ’ λλα δ τροπάρια παρακαλεται μεταμορφωθείς Κύριος ν φωτίση τίς ψυχές μας μ τ Θαβώριον φς, το ποίου ο κτίνες κατηύγασαν τος ποστόλους. («Λάμψον κα μν τος μαρτωλος τ φς σου τ ϊδιον»).

πιστός, καθς νατενίζει τν για εκόνα τς Μεταμορφώσεως, φέρει ες τν νον του τν γνωστν εχ τς κκλησίας μας:

«Χριστέ, τ φς τ ληθινόν, τ φωτίζον κα γιάζον πάντα νθρωπον ρχόμενον ες τν κόσμον, σημειωθήτω φ’ μς τ φς το προσώπου σου, να ν ατ ψόμεθα φς τ πρόσιτον κα κατεύθυνον τ διαβήματα μν πρς ργασίαν τν ντολν σου· πρεσβείαις τς παναχράντου σου μητρς κα πάντων σου τν γίων. μήν».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(Πηγή: imaik.gr)