Ἀπό τά προβλήματα τῶν μεταμοσχεύσεων

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ Ἢ ΕΝΑΣ ΟΡΙΣΤΙΚΟΣ

ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΚΛΗΤΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ;

Τοῦ κ. Ἀθανασίου Β. Ἀβραμίδη, Καρδιολόγου,

Καθηγητοῦ Παθολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Μὲ αὐτὰ καὶ ἄλλα ἐρωτήματα ἀσχολήθηκε ὁ π. Βασ. Βολουδάκης σὲ ἐμπεριστατωμένο ἄρθρο του στὸν “Ὀρθόδοξο Τύπο” μὲ τίτλο: “Ἡ Ἀνάστασις τῶν σωμάτων καὶ αἱ Μεταμοσχεύσεις” (Ἀρ.. Φύλ. 1878 καὶ 1879, στὶς 13 καὶ 20 Μαΐου 2011 ἀντιστοίχως).

Ἀρχίζει μὲ τὴ φράση: “Ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή, ποὺ ἐντάθηκαν οἱ συζητήσεις γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις, πρὶν ἀπὸ μιὰ εἰκοσαετία, ἤμουν, ἀπὸ βαθειὰ μέσα μου, ἀρνητικὸς σ᾽ αὐτές” […]. “Προτοῦ κἂν προβληματισθῶ, συνδυάζοντας λογικά, θεολογικὰ καὶ ἰατρικὰ ἐπιχειρήματα […] ἤθελα νὰ βεβαιωθῶ ὅτι ἡ τοποθέτησή μου δὲν στηρίζεται σὲ μιὰ ψυχολογική μου παρόρμηση οὔτε ὅτι τροφοδοτεῖται ἀπὸ τὴν ἀρνητική μου προδιάθεση”.

Τὸ θέμα του, ἑπομένως, τὸ χειρίζεται ὡς θεολογικὸ μὲ τὴν βαθειὰ θεολογική του γνώση, καὶ ὡς ἰατρικό. Μὲ εἰσπηδήσεις ὅμως στὰ τῆς Ἰατρικῆς Ἐπιστήμης, καὶ μὲ ἀπαντήσεις ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τοὺς Πατέρες, οἱ ὁποῖες ἐνίοτε δὲν εἶναι εὔστοχες στὰ ἑκάστοτε ἐπὶ μέρους θέματα. Αὐτὸ εἶναι κατανοητό.

Διερωτᾶται, λοιπόν, ὁ π. Βασίλειος: 2. Πόσες φορὲς πεθαίνει ὁ ἄνθρωπος; Ὑπάρχουν πολλοὶ ἢ ἕνας καὶ ἀμετάκλητος θάνατος τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως μᾶς ὁρίζει σαφῶς ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος: “ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν, μετὰ δὲ τοῦτο κρίσις”. Καί: “Πῶς μποροῦμε νὰ δικαιολογήσουμε δύο θανάτους, ἐγκεφαλικὸ καὶ καρδιακό […] μὲ τὴν σαφῆ διακήρυξη τῆς ἰατρικῆς ὅτι τὸ πρῶτο ὄργανο, ποὺ σχηματίζεται στὸν ἄνθρωπο, καὶ τὸ τελευταῖο ποὺ παύει νὰ λειτουργεῖ εἶναι ἡ καρδιὰ καὶ ὄχι ὁ ἐγκέφαλος;

Τὸ ἐρώτημα αὐτὸ μοῦ θύμησε ἀνάλογο προβληματισμὸ τοῦ π. Κωνσταντίνου Στρατηγοπούλου, γνωστοῦ γιὰ τὴν εὐρυμάθειά του στὰ τῶν μεταμοσχεύσεων, μὲ τὸν ὁποῖο εἴχαμε πραγματοποιήσει πολλὲς ἐκπομπὲς περὶ τὰ θέματα αὐτὰ ἀπὸ τὸν Ραδιοφωνικὸ Σταθμὸ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Ὁ π. Κωνσταντῖνος, μὲ τὸ ἄρθρο του “25 ἐρωτήματα ζητοῦν ἀπάντηση”, εἶχε ἀπευθυνθεῖ στὸν Ἀρχιμανδρίτη Νικόλαο Χατζηνικολάου (τώρα Μητροπολίτη Μεσογαίας), πρόεδρο τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τῆς Βιοηθικῆς τῆς Ι.Σ.Ε.Ε.. Τὰ ἐρωτήματά του δὲ προέκυψαν ἀπὸ τὸ βιβλίο του “Ἐλεύθεροι ἀπὸ τὸ Γονιδίωμα”. Ἀπάντηση δὲν τοῦ ἐδόθη. Οὔτε ἐπὶ τοῦ ἐρωτήματός του: “Ἡ Ἐκκλησία, δὲν θὰ πρέπει νὰ λάβει ὑπ᾽ ὄψιν της τὴν ἀντίδραση πολλῶν ἐπιστημόνων […] κατὰ τῆς καθιερώσεως διπλοῦ θανάτου, ἐγκεφαλικοῦ καὶ κλινικοῦ;

Ἐπὶ τῶν ἐρωτημάτων γιὰ τοὺς “δύο θανάτους” καὶ γιὰ τὸν “ἐγκεφαλικὸ καὶ τὸν κλινικὸ θάνατο”, ὡς Ἰατρὸς ἀσχολούμενος ἀπὸ ἐτῶν μὲ τὶς μεταμοσχεύσεις, ἔχω δώσει ἀπαντήσεις ἐν ἐκτάσει μὲ διάφορα δημοσιεύματά μου. Συγκεντρωμένες δὲ αὐτὲς ὑπάρχουν στὰ δύο βιβλία μου: 1. “Μεταμοσχεύσεις, Προβληματισμοὶ καὶ Διλήμματα” τὸ 2002, τὸ ὁποῖο μάλιστα προλόγησε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱ. Μ. Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους Ἀρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης. Καί, 2. “Μεταμοσχεύσεις καὶ Ἐκκλησία” τὸ 2007. Αὐτὸ ἐγράφη ἀποκλειστικῶς γιὰ τὴν Ἐκκλησία, μὲ προβληματισμοὺς καὶ ἐρωτήματα χρήζοντα ἀπαντήσεως. Ἔχουν δὲ ἀμφότερα προσφερθεῖ σὲ πολλοὺς καὶ στὸ σύνολο σχεδὸν τῶν Μητροπολιτῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Εἶναι τῶν ἐκδόσεων “ΤΗΝΟΣ”.

Παρατίθενται, ἀκολούθως, χρήσιμες πληροφορίες ἀπὸ τὴν ἰατρικὴ ὁρολογία, σχετικὲς μὲ τὰ τεθέντα ἐρωτήματα, ὥστε νὰ ἀποφεύγονται λάθη, τὰ ὁποῖα προκαλοῦν καὶ ἀντιπαλότητες, μέχρι καὶ διαμάχες, ἀπὸ τὴν μὴ ὀρθὴ χρήση τους ἢ ἀπὸ λανθασμένη ἀντίληψη τοῦ νοήματος τῶν ὅρων.

Ὁ βιολογικὸς καὶ ὁ πνευματικὸς θάνατος

Βιολογικὸς θάνατος: Κατὰ τὴν ἐπιστήμη τῆς Βιολογίας, εἶναι τὸ τέλος τῆς ζωῆς ἐμβίου ὄντος. Γιὰ τὸν ἄνθρωπο, ἑπομένως, τὸ τέλος του βίου τοῦ ἐπὶ τῆς Γῆς.

Πνευματικὸς θάνατος: Κατὰ τὰ διδάγματα τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἡ διακοπὴ τῆς σχέσεως ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν πηγὴ τῆς ζωῆς, τὸν Θεόν, μὲ αἰτία τὴν ἁμαρτία. Εἶναι μυστήριον ἡ ζωὴ καὶ “οὗ φέρει τὸ μυστήριον ἔρευναν”. Ἐπ᾽ αὐτοῦ, ἑπομένως, ἡ ἐπιστήμη δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει λόγον.

Ἀπὸ τοὺς διαφόρους ὁρισμοὺς τοῦ “βιολογικοῦ θανάτου” ἐπικρατέστερος εἶναι ὁ ἑξῆς: “Ἕνας ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ὑπέστη εἴτε α) μὴ ἀναστρέψιμη παύση τῆς κυκλοφορικῆς καὶ ἀναπνευστικῆς λειτουργίας εἴτε β) μὴ ἀναστρέψιμη παύση ὅλων τῶν λειτουργιῶν ὁλοκλήρου τοῦ ἐγκεφάλου συμπεριλαμβανομένου καὶ τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους, εἶναι νεκρός. Ὁ ὁρισμὸς αὐτὸς πρέπει νὰ ἐφαρμόζεται σύμφωνα μὲ τοὺς παραδεχομένους ἰατρικοὺς κανόνες. Ἡ ἰατρικὴ ἐπιστήμη κατέληξε στὸ ὅτι ὁ θάνατος μπορεῖ νὰ ὁρισθεῖ ἐπακριβῶς εἴτε μὲ καρδιοαναπνευστικὰ εἴτε μὲ νευρολογικὰ κριτήρια”.

Μὲ τὸν ὁρισμὸ αὐτόν, ἑπομένως, ὡς πρὸς τὴν αἰτία τῆς προκλήσεως τοῦ βιολογικοῦ θανάτου, γιὰ τὴν Ἰατρικὴ Ἐπιστήμη ὑπάρχει ὁ καρδιοαναπνευστικὸς καὶ ὁ νευρολογικὸς θάνατος. Καὶ εἶναι, ἐπιστημονικῶς, “ἰσοδύναμοι” καὶ “ἰσόκυροι”. Εἶναι δὲ ἀπολύτως σαφὲς ὅτι ἡ ἔννοια τοῦ “νευρολογικοῦ” θανάτου εἶναι πολὺ διαφορετικὴ ἐκείνης τοῦ “ἐγκεφαλικοῦ”, περὶ τοῦ ὁποίου κατωτέρω γίνεται λόγος. Πάντως, τόσο ὁ ὅρος “ἐγκεφαλικὸς θάνατος” ὅσο καὶ ὁ ὅρος “θάνατος τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους” εἶναι ἀνεπαρκεῖς, προκειμένου ἕνας ἄνθρωπος νὰ χαρακτηρισθεῖ “βιολογικῶς νεκρός”.

Ὁ κλινικὸς θάνατος

Σὲ κατάσταση “κλινικοῦ θανάτου” βρίσκεται ἕνας ἄνθρωπος γιὰ χρονικὸ διάστημα 4–5 λεπτῶν, μετὰ τὴν παύση τῆς καρδιοαναπνευστικῆς του λειτουργίας. Κατὰ τὸ ὁποῖο εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποκατασταθεῖ στὴ ζωή, ἐφ ὅσον τοῦ προσφερθεῖ ἡ ἁρμόζουσα καρδιοαναπνευστική ἀναζωογόνηση. Χωρὶς τὴν ὁποία, ἢ ἐὰν αὐτὴ ἀποτύχει, ὁ ἄνθρωπος καταλήγει στὸν “βιολογικὸ θάνατο”.

Ἡ τέτοια ἀναζωογόνηση ἐφαρμόζεται στὰ Νοσοκομεῖα μὲ ρυθμοὺς “ρουτίνας”, καὶ οἱ ἀσθενεῖς ἀποκαθίστανται στὴν προτέρα τους κατάσταση. Ἐπιχειρεῖται δὲ ἀκόμη καὶ στὸν τόπο ἐργασίας, ἢ καὶ στὸ δρόμο ἀκόμη, καὶ ἐὰν δὲν ἐπιτευχθεῖ, συνεχίζεται στὸ ἀσθενοφόρο καθ᾽ ὁδὸν πρὸς τὸ Νοσοκομεῖο.

Τὰ χρονικὰ ὅρια τῶν 4–5 λεπτῶν τοῦ “κλινικοῦ θανάτου” μποροῦν νὰ ἐπιμηκύνονται, πλέον, ἐπὶ πολὺ μεγαλύτερο χρονικὸ διάστημα. Σημειώνω δὲ ὅτι ἡ “Ἀναζωογόνηση ἐκ Καρδιακῆς Ἀνακοπῆς” ἦταν ἡ διδακτορική μου διατριβὴ τὸ 1958, μὲ βαθμὸ “Ἀριστα” ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν. Ἡ δὲ “Ἐπιμήκυνσις τῶν ὁρίων τοῦ Κλινικοῦ Θανάτου”, ἡ διατριβή μου ἐπὶ Ὑφηγεσία τὸ 1964/1966).

Σήμερα ὁμιλοῦμε μόνον γιὰ τὸν “καρδιοαναπνευστικὸ κλινικὸ θάνατο”. Ἐνδέχεται, ὅμως, μὲ τὴν περαιτέρω πρόοδο τῶν ἐπιστημονικῶν δυνατοτήτων, νὰ μποροῦμε στὸ μέλλον νὰ ἀναφερόμεθα καὶ σὲ ἕνα “νευρολογικὸ κλινικὸ θάνατο”, ὡς ἕνα νέο “ἐπιστημονικὸ θαῦμα”. Γιὰ ἕνα τέτοιο ὅμως ἐπίτευγμα, οἱ μελέτες ἀδρανοποιήθηκαν ἀπὸ τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ “ἐγκεφαλικοῦ θανάτου”.

Πολλοὶ συγχέουν τὸν “κλινικὸ” θάνατο μὲ τὴν “φυτικὴ ζωή”, ἢ μὲ τὸν “ἐγκεφαλικὸ” θάνατο, ἀκόμη καὶ μὲ τὸ “ἐγκεφαλικὸ κῶμα”. Χρειάζονται, ἑπομένως μερικὲς διευκρινίσεις:

Στὴ “φυτικὴ ζωὴ” ὁ ἄνθρωπος ἔχει κανονικὴ καρδιακὴ καὶ ἀναπνευστικὴ λειτουργία. Εἶναι ὅμως χωρὶς ἐπίγνωση τῶν συμβαινόντων γύρω τους καὶ χωρὶς αὐτογνωσία, λόγω βλαβῶν στὸ ἐγκέφαλο. Δὲν χαρακτηρίζονται “ἐγκεφαλικῶς νεκροὶ” καὶ δὲν λαμβάνονται ἀπὸ αὐτοὺς ὄργανα πρὸς μεταμόσχευση. Κάποιοι ἀπὸ αὐτούς, ὕστερα ἀπὸ μικρότερο ἢ μεγαλύτερο χρονικὸ διάστημα, νωρίτερα δὲ οἱ νεώτεροι σὲ ἡλικία, ἀνακάμπτουν σὲ ἄλλοτε ἄλλο βαθμό, μέχρι καὶ ἀποκαταστάσεως. Ὑπάρχουν, μάλιστα, καὶ ἐντυπωσιακὲς τέτοιες περιπτώσεις.

Ὁ “ἐγκεφαλικὸς θάνατος”

Πρόκειται γιὰ ἐπινόηση τῆς «ἐπὶ τούτῳ» (ad hoc) συσταθείσης Ἐπιτροπῆς τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Χάρβαρντ, στὴ Βοστώνη τῶν Η.Π.Α., τὸ 1968, πρὸς διευκόλυνση τῶν μεταμοσχεύσεων.

Μετὰ 30 χρόνια, ἀπὸ ἔρευνα στὰ Ἀρχεῖα τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Χάρβαρντ, ἀπεκαλύφη ἐναργῶς ὅτι: α) Ὑπῆρξε χειραγώγηση τῆς Ἐπιτροπῆς, μὲ “πρωταρχικὸ” ἐνδιαφέρον γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις”. β) Πρωταρχικὸς στόχος ἦταν ἡ δημιουργία τοῦ ὅρου «ἐγκεφαλικὸς θάνατος». γ) Τὰ ἐγκεφαλικὰ νεκρὰ ἄτομα ἔπρεπε νὰ δημιουργηθοῦν, νὰ ἀναγνωρισθοῦν καὶ νὰ περιγραφοῦν, ὥστε νὰ ὁρισθοῦν μὲ τὰ συνταχθέντα γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸν «Κριτήρια Χάρβαρντ».

Καί, δ) Νὰ ἀπαλειφθοῦν ἀπὸ τὸ τελικὸ κείμενο φράσεις μὲ διαφωνίες καὶ ἀμφισβητήσεις.

Αὐτὰ ἀναφέρονται ἀπὸ τὴν ἔρευνα στὸ ἐκτεταμένο ἄρθρο τῆς Giacomi Mita: A change of heart and a change of mind. Technology and the redefinition of death in 1968. Soc, Sci. Med., 33:1465– 82, 1997.

Ὁ “ἐγκεφαλικὸς θάνατος”, προϊόντως τοῦ χρόνου, μὲ νεώτερα ἐπιστημονικὰ ἐρευνητικὰ δεδομένα, ἀδυνατίζει ὅλο καὶ περισσότερο νὰ ἐκφράζει τὸν “βιολογικὸ θάνατο” τοῦ ἀνθρώπου, ἀκόμη δὲ λιγότερο “τὸν θάνατο τοῦ προσώπου ἄνθρωπος”. Τὰ ἐπιστημονικὰ δεδομένα περὶ αὐτοῦ συνεχῶς πληθαίνουν καὶ ἡ πολεμικὴ ἐναντίον του συνεχῶς ἐνισχύεται. Μιλοῦν ἀκόμη καὶ γιὰ μελλοντικὴ κατάργηση τοῦ “ἐγκεφαλικοῦ θανάτου” ὡς ἰατρικοῦ ὅρου. Ἐνδέχεται ὅμως, κατ᾽ ἄλλους, καὶ νὰ “ξεχασθεῖ” ὁ ὅρος αὐτός, μὲ τὴν τεχνικὴ ἐξέλιξη τῶν “ξενομοσχευμάτων” καὶ τῶν “βιοτεχνικῶν ὀργανομοσχευμάτων”, τὰ ὁποῖα θὰ ἀντικαταστήσουν τὰ λαμβανόμενα ἀπὸ δότες ὄργανα γιὰ μεταμόσχευση.

Ἀποδεικνύεται λανθασμένη ἡ ἀντίληψη τοῦ ἄρθρου 12 τῶν Βασικῶν Θέσεων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, μὲ τὴν ὁποία δέχεται ὡς “διεθνῶς ὁμόφωνον τὴν ἄποψιν ὅτι ὁ ἐγκεφαλικὸς θάνατος ταυτίζεται μὲ τὸ ἀμετάκλητον βιολογικὸν τέλος τοῦ ἀνθρώπου”. Πρόκειται ,δηλαδή, γιὰ μιὰ “ἄποψη” καὶ μόνον. Πολλά, ὅμως, μπορεῖ νὰ διδαχθεῖ ἀπὸ τὴ “Διακήρυξη τῆς Ἀκαδημίας Ἐπιστημῶν τοῦ Βατικανοῦ, τὴν ὁποία ἡ Ρ/Καθολικὴ Ἐκκλησία μετέδωσε παγκοσμίως μὲ τὸ διαδίκτυό της τὸ 2005, ὑπὸ τὸν τίτλο: “Brain Death” is Not Death Δηλαδή: Ὁ «Ἐγκεφαλικὸς Θάνατος» Δὲν εἶναι Θάνατος. Ὕστερα δὲ ἀπὸ διεξοδικὴ συζήτηση ἀπεφάσθησαν ὅτι: «ὁ ἐγκεφαλικὸς νεκρὸς δὲν εἶναι νεκρός».

Τὸ “μυθιστόρημα” τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου

Αὐτὸ ἄρχισε νὰ γράφεται τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1967, ὅταν ὁ Christiaan Barnard πραγματοποῖησε στὴ Νότιο Ἀφρικὴ τὴν πρώτη ἐπιτυχῆ μεταμόσχευση καρδίας στὸν Louis Washkanskiy, τὴν ὁποία πῆρε ἀπὸ τὴν Denice Durval. Τότε ἀνέκυψε πρόβλημα γιὰ τὸ σταμάτημα τῆς καρδιακῆς λειτουργίας τῆς δότριας μὲ καρδιοπληγικὰ φάρμακα, καὶ προφανῆ τὸν κίνδυνο νὰ κατηγορηθεῖ, βάσει τοῦ νόμου, γιὰ φόνο.

Τὴν «σκυτάλη» παρέλαβε τὸ 1968 ἡ ἐπινόηση τῶν «Κριτηρίων Χάρβαρντ» γιὰ τὸν «ἐπὶ τούτῳ» εἰσαχθέντα «θάνατον τοῦ στελέχους τοῦ ἐγκεφάλου» χωρὶς οὐδεμία ἱστολογικὴ ἐπιβεβαίωση αὐτοῦ, καὶ ἀναχθέντα δὲ στὸν νεοπαγῆ ὅρο «ἐγκεφαλικὸς θάνατος». (Norm Barber: The nasty side of organ transplanting. The cannibalistic nature of transplant medicine. Εἶναι δὲ τὸ Νο 31 ἄρθρο στὸ βιβλίο τῆς Μητροπόλεως Γλυφάδας: “Προβληματισμοὶ περὶ Μεταμοσχεύσεων”, 1.5.2010).

Ἔχουν ἐπισημανθεῖ διάφορα “τεχνάσματα ὑφαρπαγῆς τῆς συγκατάθεσης τοῦ δότη ὀργάνων”. Ἀκόμη καὶ μὲ “ὑποκρυπτομένη παραπλάνηση”. Μὲ τὸ νομοσχέδιο π.χ. τοῦ μετέπειτα ν.2737/1999, ἐπιχειρήθηκε “ὑποκλοπὴ” ὀργάνων μὲ διάφορες διατάξεις, μεταξύ τῶν ὁποίων καὶ ἐκείνη γιὰ τὴν “μὴ εἰκαζομένη ἄρνηση” καὶ τὴν “εἰκαζομένη συναίνεση”. Μετὰ δὲ ἀπὸ ἔντονες ἀντιδράσεις, αὐτὲς οἱ διατάξεις δὲν συμπεριελήφθησαν στὸν νόμο. Ψηφίσθηκε ὅμως ἡ διάταξη, μὲ τὴν ὁποία μπορεῖ ἀκόμη καὶ νὰ ἐκβιάζεται τὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον ἑνὸς ἀρρώστου σὲ Μ.Ε.Θ. μὲ “διακοπὴ τῆς μηχανικῆς ὑποστηρίξεως, ἐὰν δὲν συγκατανεύει σὲ ἀφαίρεση ὀργάνων τοῦ ἀσθενοῦς του γιὰ μεταμόσχευση, στὴν περίπτωση ποὺ θὰ χαρακτηριζόταν ῾ἐγκεφαλικῶς νεκρός᾽. Φθάνοντας (ὁ νόμος) καὶ σὲ ἀπειλὲς ἐναντίον τοῦ γιατροῦ μὲ χρηματικὴ ποινὴ ἢ καὶ φυλάκιση, ἐὰν δὲν συμμορφώνεται πρὸς τὶς ῾ὁδηγίες᾽ διακοπῆς λειτουργίας τοῦ ἀναπνευστήρα”. Ἄρθρο 12 παρ. 6, καὶ ἄρθρο 20 παρ. 1, 7 καὶ 8.

Τὸ θέμα τῆς “εἰκαζομένης συναίνεσης” ἐπαναφέρεται τελευταίως μὲ νέο νομοσχέδιο, τὸ ὁποῖο ἐδόθη ἀπὸ τὸν ὑπουργὸ κ. Ἀνδρ. Λοβέρδο “στοὺς ἁρμόδιους φορεῖς γιὰ διάλογο”. Μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ κ. Ἰωάν. Βλαχογιάννης, πρόεδρος τοῦ Ε.Ο.Μ. (Ἐθνικοῦ Ὀργανισμοῦ Μεταμοσχεύσεων), καθηγητὴς Νεφρολογίας στὸ Πανεπιστήμιο Πατρῶν, ὁ ὁποῖος ἔκανε τὴν πρόβλεψη ὅτι: “Ἡ εἰκαζομένη συναίνεση θὰ πλήξει τὸ κύρος τῶν μεταμοσχεύσεων, θὰ ἐνδυναμώσει τὴν καχυποψία τῶν πολιτῶν καὶ οἱ γιατροὶ στὶς Μονάδες Ἐντατικῆς Θεραπείας θὰ γυρίσουν τὶς πλάτες στὶς Μεταμοσχεύσεις”.

Ὁ κ. Λοβέρδος παρέκαμψε τὸν κ. Βλαχογιάννη, ὁ ὁποῖος ὑπέβαλε τὴν παραίτησή του ἀπὸ πρόεδρος τοῦ Ε.Ο.Μ. Καὶ ὁ ὑπουργὸς κατέθεσε στὴ Βουλὴ τὸ νομοσχέδιο “ὡς εἶχε”. Ἐπηκολούθησε ἔντονη συζήτηση ἐπ᾽ αὐτοῦ, ἡ ὁποία ἔφερε σὲ δύσκολη θέση τὸν κ. Λοβέρδο, ὁ ὁποῖος, ὅταν ρωτήθηκε ἀπὸ τοὺς δημοσιογράφους γιὰ τὴν παραίτηση τοῦ κ. Βλαχογιάννη, “ἰδιαίτερα καυστικός”, ὅπως τὸν χαρακτήρισαν, εἶπε: “Δὲν μπορεῖ ἕνας διοικητὴς ὀργανισμοῦ νὰ ἐπιβάλει τὴν ἀτζέντα του στὸν ὑπουργό. Ὅποιος ἐπιθυμεῖ νὰ ἐπιβάλει ἀτζέντα, νὰ ὑποβάλει τὴν παραίτησή του. Σὲ ὅποιον ἀρέσει”.

Γιὰ τὴν “εἰκαζομένη συναίνεση” ὁ κ. Λοβέρδος συναντᾶ, πλέον, πολεμικὴ ἀπὸ παντοῦ. Καθηγητὴς τῆς Νομικῆς, μάλιστα, θεωρεῖ “ἀντισυνταγματικὴ” τὴν “εἰκαζομένη συναίνεση” τοῦ δότη, βάσει τῶν ἄρθρων 2 παρ.1 καὶ 5 παρ.1 τοῦ Συντάγματος (“Ἐλεύθερος Τύπος”, 23.5.2011)

Ὁ π. Βασ. Βολουδάκης, στὸ ὑπὸ συζήτηση ἄρθρο του, γιὰ τὴν “εἰκαζομένη συναίνεση” γράφει: “Ἡ διάταξη αὐτὴ ἐπιβάλλει τὴν ὑποχρεω-τικὴ κατάσχεση τῶν σωμάτων, σωμάτων, ὄχι πτωμάτων”.

Οἱ Θέσεις τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὶς Μεταμοσχεύσεις

Ἡ Ἐκκλησία ἔχει διατυπώσει τὶς 55 Βασικὲς Θέσεις ἐπὶ τῆς Ἠθικῆς τῶν Μεταμοσχεύσεων τὸ 2001. Ἔκτοτε, πολλὰ εἶναι τὰ νεώτερα ἐπιστημονικὰ δεδομένα γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις, καὶ πολλὰ ἔχουν ἀναθεωρηθεῖ. Ἡ Ἐκκλησία μας ὅμως παραμένει στὰ τοῦ 2001 καὶ στὶς λανθασμένες θέσεις της τοῦ ἄρθρου 12. Δηλαδή, νὰ “ἐμπιστεύεται τὴν ἰατρικὴν ἔρευναν καὶ κλινικὴν πρᾶξιν […], νὰ δέχεται ὡς διεθνῶς ὁμόφωνον τὴν ἄποψιν ὅτι ὁ ἐγκεφαλικὸς θάνατος ταυτίζεται μὲ τὸ ἀμετάκλητον βιολογικὸς τέλος τοῦ ἀνθρώπου”. Καὶ μὲ τὸ ἄρθρο 13 νὰ ἀποφαίνεται ὅτι: Αὐτὸ ποὺ στὴν οὐσία ἐπιτυγχάνει ἡ τεχνιτὴ ὑποστήριξις τῆς ἀναπνοῆς εἶναι ὅτι προσωρινῶς ἀναχαιτίζει τὴν διαδικασίαν ἀποσυνθέσεως τοῦ σώματος, ὄχι ὅμως καὶ τὴν ἀναχώρησιν τῆς ψυχῆς”. Ἑπομένως, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εἰσέρχεται εὐθέως στὸ “μυστήριον τοῦ θανάτου” καὶ ἀποφαίνεται σὲ ποιὲς περιπτώσεις καὶ πότε ἔχει συμβεῖ ἡ ἀναχώρηση τῆς ψυχῆς. Γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας, ὅμως, ἰσχύει τὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, μεγάλου Ὑμνογράφου καὶ Δογματολόγου: “Ὄντως φοβερότατον τὸ τοῦ θανάτου μυστήριον, πῶς ἡ ψυχὴ ἐκ τοῦ σώματος βιαίως χωρίζεται ἐκ τῆς ἁρμονίας, καὶ τῆς συμφυΐας ὁ φυσικότατος δεσμὸς θείῳ βουλήματι ἀποτέμνεται”.

Ἑπομένως, οὐδεὶς δικαιοῦται νὰ εἰσέρχεται ἢ νὰ παρεμβαίνει, καθ᾽ οἱονδήποτε τρόπον, στὸ μυστήριον τοῦ χωρισμοῦ τῆς ψυχῆς ἀπὸ τοῦ σώματος. Ἡ Ἐκκλησία μας ὀφείλει αὐτὰ καὶ νὰ τὰ διαφυλάττει “ὡς παρέλαβεν”, καὶ “μὴ μεταίρειν ὅρια ἅ ἔθεντο οἱ Πατέρες ἡμῶν” (Παροιμιῶν 22, 28).

“Ἀστοχίες” ἔχουν ἐπισημανθεῖ καὶ σὲ κάποια ἄλλα, ἀπὸ τὰ 55 ἄρθρα τῶν Βασικῶν Θέσεων τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὶς Μεταμοσχεύσεις. Καὶ εἶναι προφανὲς τὸ ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας θὰ πρέπει νὰ ἐπανεκτιμήσει, καὶ νὰ ἀναθεωρήσει δεόντως τὶς Βασικὲς Θέσεις της. Ὅπως ἔχει ἐπισημανθεῖ καὶ ἀπὸ πολλοὺς ἄλλους: Ἀπὸ Θεολόγους, Κληρικοὺς καὶ Λαϊκοὺς μὲ πτυχία καὶ ἄλλων ἐπιστημῶν, ἀπὸ Καθηγητὰς Θεολογικῶν Σχολῶν, Δογματολόγους καὶ ἄλλων Εἰδικοτήτων.

Ἡ Ἐκκλησία ἔχει παραθεωρήσει πλήρως τὸν καρδιοαναπνευστικὸ θάνατο, ὡσὰν αὐτὸς νὰ μὴ ὑπάρχει, τόσο στὶς 55 Βασικὲς Θέσεις της ὅσο καὶ στὸ βιβλίο τῆς Ι.Σ.Ε.Ε. “Μεταμοσχεύσεις καὶ Ἐκκλησία”.

Ἀλλὰ καὶ ὅλη τὴν Ἐκκλησιαστικὴ Γραμματεία περὶ καρδίας. Ἡ ὁποία γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας εἶναι τὸ “κέντρον” καὶ ἡ “λόγον ζωῆς ἐπέχουσα”.

Γιατί, ἆραγε;

Πολλὰ λάθη ἔχουν ἐπισημανθεῖ, ἐπίσης, στὰ ἄρθρα τῶν μελῶν τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τῆς Βιοηθικῆς στὸ βιβλίο “Ἐκκλησία καὶ Μεταμοσχεύσεις” τῆς Ι.Σ.Ε.Ε. Θὰ πρέπει δὲ καὶ αὐτὰ νὰ ἀναθεωρηθοῦν. Ἄλλωστε, ἡ παλαιότητά τους μιᾶς δεκαετίας καὶ πλέον, εἶναι πολὺ μεγάλη γιὰ ἐπιστημονικὲς γνώσεις.

Πολὺ μὲ ἀπασχόλησε ἡ ἁπλούστευση τῶν ἐπιστημονικῶν ἐννοιῶν. Ζητῶ δὲ συγγνώμην ἀπὸ ὅσους ἐκούρασα μὲ τὰ σημεῖα στὰ ὁποῖα τυχὸν ἀστόχησα. Ὁ δικός μου ψυχικὸς πόνος, πάντως, ὑπῆρξε βαρύς. Διότι ἔπρεπε νὰ ἐκπληρώσω χρέος συνειδήσεως. Καὶ ὡς πρὸς τὴν Ἐκκλησία, νὰ μὴ εἶμαι ἄδικος. Θεώρησα, ὅμως, ὡς ἐπιβεβλημένο χρέος μου νὰ μιλήσω πρὸς ὅλους μὲ παρρησία.

(Πηγή: «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ» 24 ΙΟΥΝ. & 1 ΙΟΥΛ. 2011)