γκράτεια
στή χριστιανική ζωή

 

«γκρατεί τήν σάρκα ταπεινσαι
πάντες σπουδάσωμεν, τό θε
ον περχόμενοι
στάδιον τ
ς μώμου νηστείας...».
(1ο Προσόμοιο το
Τριωδίου σπερινο Κυριακς τς Τυρινς)

 

Τό λεος καί γάπη το Θεο μς ξιώνει κι φέτος νά εσέλθουμε στήν ερή περίοδο τς Μεγάλης Τεσσαρακοστς.

 

πόψε βρισκόμαστε στό κατώφλι της. Καί συνήλθαμε στόν ερό τοτο ναό

 

* γιά νά μνήσουμε τόν Κύριό μας ησο Χριστό.

 

* Νά συγχωρηθομε μεταξύ μας.

 

* Νά εχηθομε νας στόν λλον Καλή Τεσσαρακοστή, πού σημαίνει ν' ξιωθομε μέ τή χάρη το Θεο νά διανύσουμε τήν ερή περίοδο, γωνιζόμενοι μέ ζλο τόν καλόν γώνα τς πίστεως.

 

ναγκαιότητα γιά μιά πεύθυνη στάση καί μιά συνειδητή πορεία κατά τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή μς ποχρεώνει νά θέσουμε τό ρώτημα: Ποιό εναι τό νόημα τς ερς ατς περιόδου; Σέ τί συνίσταται πιό βασική πιδίωξή μας;

 

πάντηση στό ρώτημα ατό νευρίσκουμε στήν κκλησιαστική μας μνογραφία· στούς ερούς μνους μέ τούς ποίους κι πόψε κι λόκληρη τήν Τεσσαρακοστή πευθυνόμαστε πρός τόν Τριαδικό Θεό μας.

 

Ο μνοι ποτελον τήν ερή γλώσσα τς λατρείας. Καί σ᾿ ατούς χει ποταμιευθε πλοτος τς κκλησιαστικς μπειρίας. Μ᾿ ατούς κφράζεται ξαγιασμένη ασθηση το λαο το Θεο.

 

νας, λοιπόν, πό τούς μνους πού ψάλαμε καί πού μς ποδεικνύει τί φείλουμε νά πράξουμε καί πς θά πρέπει νά βιώσουμε κατά τή διάρκεια τς Μεγάλης Τεσσαρακοστς, εναι καί τό 1ο Προσόμοιο το Τριωδίου. μνογράφος πευθύνεται σέ λους μας· πευθύνεται στή συναγμένη κκλησία καί τήν προτρέπει:

 

«γκρατεί τήν σάρκα ταπεινσαι πάντες σπουδάσωμεν, τό θεον περχόμενοι στάδιον τς μώμου νηστείας...».

 

Δηλαδή: Καθώς εσερχόμαστε στό ερό στάδιο τς μωμης νηστείας, ς γωνιστομε μέ ζλο νά ταπεινώσουμε τή σάρκα μέ τήν γκράτεια.

 

1.

 

Τό πρτο γιά τό ποο φείλουμε νά ναρωτηθομε εναι, τί σημαίνει γκράτεια στή γλώσσα τς χριστιανικς σκήσεως.

 

Προκαταβολικά θά πρέπει νά διευκρινίσουμε τι γκράτεια δέν εναι μόνο νηστεία, νοούμενη ποκλειστικά ς ποχή βρωμάτων. Τό περιεχόμενο τς γκράτειας, σύμφωνα μέ τή χριστιανική μπειρία, εναι πολύ πιό ερύ. Ατό μς πισημαίνει καί Μ. Βασίλειος:

 

«γκράτειαν δέ γούμεθα ρίζεσθαι ο μόνον τήν τν βρωμάτων ποχήν (τοτο γάρ πολλοί καί τν παρ᾿ λλησι φιλοσόφων κατώρθωσαν), λλά πρό γέ πάντων τόν τν φθαλμν ρεμβασμόν».

 

Δηλαδή: « γκράτεια νομίζουμε πώς δέν περιορίζεται μόνο στήν ποχή τν βρωμάτων, τν τροφν (διότι ατό τό κατόρθωσαν καί πολλοί πό τούς ρχαίους εδωλολάτρες φιλοσόφους), λλά προπάντων στόν ρεμβασμό τν ματιν».

 

Τί, λοιπόν, εναι γκράτεια; πικαλομαι δύο πατερικούς ρισμούς, ναν το Χρυσοστόμου καί ναν το Βασιλείου, ο ποοι μς βοηθον νά κατανοήσουμε τό πνεμα τς χριστιανικς γκράτειας.

 

Κατά τόν . Χρυσόστομο «τοτο στιν γκράτεια, τό μηδενί ποσύρεσθαι πάθει». γκράτεια εναι νά μήν παρασύρεται καί νά μήν ποκύπτει χριστιανός σέ κάποιο πάθος.

 

Μ. Βασίλειος εναι ναλυτικότερος: «στιν ον γκράτεια», μς λέει, «μαρτίας ναίρεσις, παθν παλλοτρίωσις, σώματος νέκρωσις μέχρι καί ατν τν φυσικν παθημάτων τε καί πιθυμιν, ζως πνευματικς ρχς, τν αωνίων γαθν πρόξενος, ν αυτ τό κέντρον τς δονς φανίζουσα».

 

Δηλαδή: «γκράτεια εναι ναίρεση τς μαρτίας, ποξένωση πό τά πάθη, νέκρωση το σώματος μέχρι τν ατν τν φυσικν πιθυμιν καί λειτουργιν· εναι ρχή τς πνευματικς ζως, ατή πού γίνεται πρόξενος τν αωνίων γαθν, φανίζοντας μέ τή δύναμή της τό κεντρί τς φιληδονίας».

 

γκράτεια, λοιπόν, στή χριστιανική μας μπειρία εναι κάτι πολύ ερύτερο πό τή νηστεία τν τροφν. κφράζει τό πνεμα το χριστιανικο γώνα μας. Συγκεφαλαιώνει λα τά πιμέρους στοιχεα πού παρτίζουν τήν ν Χριστ ζωή μας.

 

πόστολος Παλος συναριθμε τήν γκράτεια μεταξύ τν καρπν το γίου Πνεύματος (Γαλ. 5,23). Καί διος πογραμμίζει πώς γωνιζόμενος χριστιανός «πάντα γκρατεύεται» (Α΄ Κορ. 9,25).

 

φροντίδα καί γώνας του εναι πς νά καταπολεμήσει καί χι νά κανοποιήσει τίς πιθυμίες τς σάρκας (Ρωμ. 13,14). Φοβται μήπως φανε «δόκιμος», κατάλληλος καί συνεπής, καί γι᾿ ατό «πωπιάζει», σκληραγωγε δηλαδή μέ τήν σκηση, τό σμα του καί τό «δουλαγωγε», τό ποτάσσει, γιά νά μήν παρασυρθε πό τίς μπαθες πιθυμίες του (Α΄ Κορ. 9,27).

 

2.

 

διδασκαλία τς κκλησίας μας γιά τήν γκράτεια καί τήν ταπείνωση το σαρκικο φρονήματος συχνά παρεξηγεται. Καί παρεξηγεται χι μόνο πό νθρώπους πού βρίσκονται ξω πό τήν κκλησία, λλά καί πό χριστιανούς, πό νθρώπους δηλαδή πού εναι μέλη της.

 

γνοώντας τό βαθύτερο νόημα τς πίστεώς μας καί παρερμηνεύοντας τή γλώσσα τς χριστιανικς διδαχς, μς κατηγορον τι περιφρονομε τό νθρώπινο σμα, θεωρώντας το σάν κάτι τό κακό.

 

Μιά τέτοια ντίληψη, π᾿ ποιους κι ν ποστηρίζεται, ποτελε δεινή πλάνη. Γιά τή χριστιανική νθρωπολογία τό σμα μας εναι κάτι τό ερό. Πλασμένο «καλόν λίαν» (Γέν. 1,31), τιμήθηκε πό τόν διο τόν Θεάνθρωπο Κύριο, φο κατά τήν νανθρώπησή Του δέν προσέλαβε μόνο τήν ψυχή λλά καί τό νθρώπινο σμα.

 

τσι, μετέχει στόν ν Χριστ γιασμό καί τό σμα πού φέρουμε. Καί ατή συμμετοχή εναι πού τό ναδεικνύει, πως διδάσκει πόστολος Παλος, ναό το Θεο καί κατοικητήριο το γίου Πνεύματος (Α' Κορ. 3,17· 6,19). Καί τό νθρώπινο σμα, ξαγιασμένο μέ τήν ν Χριστ σκηση καί τή ζωοποιό χάρη το γίου Πνεύματος, πό τόν παρόντα κόσμο, μέλλει νά μετάσχει καί στήν κτιστη δόξα τς θείας Βασιλείας.

 

ν κάτι πολεμομε ο χριστιανοί μέ τήν σκηση καί τήν γκράτεια, ατό δέν εναι τό σμα λλά «τό φρόνημα τς σαρκός» (Ρωμ. 8,6-7)· ο μπαθες πιθυμίες, ροπή πρός τή φιληδονία πού μετά τήν πτώση μφιλοχώρησε μέσα μας.

 

Μέ τήν ν Χριστ γκράτειά μας, κατά τήν παροιμιώδη διατύπωση το ββ Ποιμένος στό Γεροντικό, δέν πιδιώκουμε νά γίνουμε «σωματοκτόνοι» λλά «παθοκτόνοι». Καί, πως διδάσκει Μ. Βασίλειος, ς γκράτεια ο χριστιανοί δέν ννοομε τήν ποχή τν βρωμάτων «ες τό παντελές» -φο κάτι τέτοιο δηγε στόν θάνατο-, λλά «τήν πιτηδευόμενην ποχήν τν δέων», ποχή πού ποσκοπε στήν περνίκηση το φρονήματος τς σαρκός καί στήν πραγματοποίηση «το τς εσεβείας σκοπο», πού εναι γιασμός μας.

 

3.

 

Χριστιανική ζωή χωρίς σκηση καί χωρίς γκράτεια δέν νοεται. Ατό μς διδάσκει ζν λόγος το Θεο. Ατό μς ποδεικνύουν ο γιοι τς πίστεώς μας μέ τήν γιασμένη ζωή τους. Καθώς γράφει πάλι θεοφόρος Βασίλειος, μέγας ατός διδάσκαλος τς ν Χριστ ζως, «ν γκρατεί ο γιοι πάντες μαρτυρήθησαν». λοι ο γιοι νεδείχθησαν, εαρέστησαν νώπιον το Θεο, μέ τήν γκράτεια καί τήν ν Χριστ σκησή τους.

 

πως συνήθιζε νά πογραμμίζει νας σύγχρονος ποιμήν καί θεοφώτιστος διδάσκαλος τς κκλησίας μας, πού ναπαύεται δη στή Βασιλεία το Θεο, στούς Πατέρες τς κκλησίας εναι δυνατόν νά νεύρει κανείς διαφορές σέ πολλά θεολογικά καί κκλησιαστικά ζητήματα. Σέ να μως εναι πολύτως μόφωνοι, καί ατό εναι ναγκαιότητα τς ν Χριστ σκήσεως, τς γκρατείας, τς νηστείας, τς προσευχς. γιος καί διδάσκαλος τς κκλησίας πού νά διδάσκει πώς στή Βασιλεία το Θεο μπορομε νά εσέλθουμε μέ τήν καλοπέραση, τό φαγοπότι καί τήν τρυφηλή ζωή δέν πάρχει. Βασιλεία το Θεο δέν εναι «βρσις καί πόσις» (Ρωμ. 14,17), λλά σκηση, γκράτεια, γιασμός.

 

4.

 

γκράτεια -τό επαμε δη παραπάνω- δέν εναι μόνο νηστεία τν τροφν· ποχή πό ρισμένες τροφές περιορισμένη σιτία. γκράτεια χει να πολύ ερύτερο περιεχόμενο. πεκτείνεται καί σέ λλες πλευρές τς νθρώπινης ζως. πιδιώκει τήν παλλαγή το σκουμένου χριστιανο πό κάθε εδους πάθος.

 

νώνυμος σχολιαστής το γίου ωάννου τς Κλίμακος διακρίνει τήν γκράτεια σέ ασθητή καί σέ νοητή. «γκράτεια ασθητή στιν κκλισις πό πάντων τν διά σαρκός νεργουμένων παραλόγων πράξεων· γκράτεια δέ νοητή στιν κκλισις νο πό δονς νοημάτων μπαθν».

 

Δηλαδή: «Ασθητή γκράτεια εναι πομάκρυνση πό λες τίς θέμιτες πράξεις πού νεργομε μέσω τς σάρκας. Καί νοητή γκράτεια εναι πομάκρυνση το νο πό τή φιληδονία πού προκαλον ο μπαθες λογισμοί».

 

ποψινή βραδιά μς εσάγει στό πνευματικό στάδιο τς Μεγάλης Τεσσαρακοστς. Εναι περίοδος αξημένου πνευματικο γώνα. Εναι καιρός γκρατείας.

 

γκράτειά μας ς μήν περιοριστε μόνο στίς τροφές. νηστεία μας ς μήν κπέσει σέ μία πλή λλαγή τν διαιτολογικν συνηθειν μας. Χρειάζεται νά γκρατευθομε πολύπλευρα. Καί νά γκρατευθομε λοι μας, κληρικοί καί λαϊκοί, γαμοι καί γγαμοι, μεγάλοι καί μικροί.

 

γκράτεια πό τροφές πού κκλησιαστική μας παράδοση ρίζει.

 

γκράτεια μως καί στήν ποσότητα!

 

γκράτεια στή γλώσσα!

 

γκράτεια στά μάτια!

 

γκράτεια στά ατιά!

 

Τί φελε νηστεία τν τροφν καί ποχή πό τή συζυγική συνεύρευση, ταν γλώσσα μας κακολογε καί κατακρίνει; ταν τά μάτια μας τρέφονται μέ θεάματα ασχρά; ταν τ' ατιά μας κονε εχαρίστως διαβολές καί συκοφαντίες;

 

γκράτεια στίς τροφές, λλά γκράτεια καί στή λάμψη καί τήν αχμαλωσία το χρήματος!

 

Τί ξία χει νηστεία, ταν φιλαργυρία μς χει κυριεύσει; Καί, δυστυχς, χι μόνο γγάμους λλά καί γάμους; χι μόνο λαϊκούς λλά καί μελανειμονοντας;

 

γκράτεια κόμη καί πό μπαθες πιθυμίες. γκράτεια, πως γράφει γιος Μάξιμος μολογητής, «καταμαραίνει τό πιθυμητικόν τς ψυχς». Ταπεινώνει τά πάθη. Μς παλλάσσει πό τούς κάθαρτους λογισμούς. Χωρίς τή νέκρωση τν μπαθν πιθυμιν καί τήν πελευθέρωσή μας πό τούς κάθαρτους λογισμούς, δέν μπορομε νά μιλομε γιά ληθινή νηστεία καί πραγματική γκράτεια.

 

* * *

 

δελφοί μου,

 

Τό στάδιο τς Μεγάλης Τεσσαρακοστς νοιξε! Τό σύνθημα το πνευματικο γώνα δόθηκε!

 

ς ναλάβουμε, λοιπόν, τά πλα μας. Τά πλα το Πνεύματος. Τά πλα το φωτός!

 

Καί λοι μας «γκρατεί τήν σάρκα ταπεινσαι σπουδάσωμεν». λλος δρόμος πού νά δηγε στήν κοινωνία μέ τόν ζντα Θεό, πού νά μς καθιστ μετόχους τς χάριτος το Χριστο, πού νά μς προετοιμάζει γιά μίαν πάξια συμμετοχή στά χραντα Πάθη καί τήν νδοξη νάσταση το Θεανθρώπου Κυρίου μας δέν πάρχει!

 

«Δός αμα καί λάβε Πνεμα» ποδεικνύει ρχαος σκητής.

 

χάρη το γίου Πνεύματος κατακτται μέ τόν κόπο τς ν Χριστ σκήσεως· μέ τήν κακοπάθεια, ποία παρακολουθε τόν γώνα τς γκράτειας. ναν γώνα πού ναλαμβάνουμε πό πόψε νά διεξαγάγουμε μέ περισσότερο ζλο καί μέ μεγαλύτερη αταπάρνηση, «τό θεον περχόμενοι στάδιον τς μώμου νηστείας».

 

 

[πό τό βιβλίο: Μητρ. Νέας Σμύρνης Συμεών, Στό κατώφλι τς Μεγάλης Τεσσαρακοστς, Λειτουργικά καί κατανυκτικά κείμενα, 2η κδ. (θήνα: ποστολική Διακονία, 2002), 27-37].