ΝΑΙ ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 

να ρωτηματολόγιο 

 

Θεμελιδες  ατημα τς «μεταφράσεως» τν  λειτουργικν κειμένων εναι   κατανόηση, «ο νθρωποι ν καταλαβαίνουν στν κκλησία».

ν κα τ πρόβλημα τς κατανοήσεως τν λειτ. κειμένων, κυρίως δ τς Θ. Λειτουργίας, εναι πράγματι κατανοητό, μως δν συνιστ «λο» τ πρόβλημα. Ν μερικ ελικριν ρωτήματα: 

1. ραγε μέχρι ποίου σημείου  μονοδιάστατη κατανόηση μπορε ν συνιστ καταγώνιστη ξία πολύτου προτεραιότητος; Σήμερα δηλαδ κι λλα πράγματα το ξιακο μας περιβάλλοντος δν γίνονται “κατανοητά”, λλ ατ ραγε ρκε γι τν «ναπροσδιορισμ» τν «μετάφρασή» τους, πως, π.χ. νηστεία ο κτρώσεις (δηλ. φόνος); 

2. ραγε χει γίνει ελικρινς πιστημονικ ξιολόγηση τς χειροπιαστς μπειρίας π τ νάλογο γχείρημα π τς λατινικς κκλησίας κα τεκμηριωμένη ποτίμηση τν “ποσοστν πιτυχίας” του; 

3. ραγε  ο νεώτεροι δν παξιώνονται, ταν ποστηρίζεται τι «δν καταλαβαίνουν», τν δια ρα πο μαθαίνουν δύο κα τρες ξένες γλσσες, πο πορροφον πλθος γνώσεων στν λεκτρονικ ποχή μας; Εναι δύνατον ν μάθουν πς «ποι» σημαίνει «κάνω», «Πάτερ μν» «Πατέρα μας» κα «παράσχου» «δσε»;

πασίγνωστος ρθόδοξος θεολόγος π. λέξ. Σμέμαν σημειώνει εδικότερα γι τ παιδιά: «…Στν κκλησία τ παιδ βρίσκεται “στ στοιχεο του”. (…) Δν πρέπει ν λέμε τι “τ παιδι δν μπορον ν τ καταλάβουν ατό”. T παιδι ντιλαμβάνονται χωρς ν καταλαβαίνουν».

4. ραγε  ζω τς κκλησίας ς λατρεύουσας κοινότητας    ζω στν κκλησία, ζω πο χει μόνιμο χαρακτήρα, ς διαρκς γωγ κα δι βίου μάθηση (!), ραγε δν θ κινδυνεύσει ν μεταλλαχθε, ν «μεταφρασθε» σ θρησκευτικ «πιβίωση» κα τυπολατρεία; Κα ραγε Λατρεία ς κφραση Πίστεως τς κκλησίας, εδικς δ Θ. Λειτουργία, δν θ κφυλισθε σ μι παράσταση γι τος εκαιριακος κα φευγαλέους «πελάτες», πο δν «καταλαβαίνουν», λλ παιτον ν καταναλώσουν βιαστικ κατανοητ Λατρεία;

ραγε δν  εναι γνωστ πς πολλο χριστιανο (λληνόφωνοι) δν χουν γκεντρισθε βιωματικς στν κκλησία; Κα πς δν ξέρουν οτε τς πλούστερες προσευχς (Πάτερ μν, Πιστεύω, N΄ Ψαλμός κ.λπ.), καθς προσευχ δν εναι ντεταγμένη  συστηματικς στν ζωή τους, πειδ πλούστατα δια προσευχ δν εναι «κατανοητ» πράγμα· ετε μεταφρασμένα ετε μετάφραστα, ετε κατανοητ ετε «κατανόητα» κι ν εναι τ λόγια τν προσευχν;

Τελικς ποιό μοντέλο χριστιανο κα ποιό μοντέλο Λατρείας ραματιζόμαστε; 

5. ραγε  ατ  περιβόητη «κατανόηση» δν κατανοεται κα δν μαθαίνεται ποτέ; ν π.χ. πιστς μάθει μι φορ πς λειτουργικ προτροπ «νω σχμεν τς καρδίας» σημαίνει «ς χουμε πάνω, ς ψώσουμε τς καρδιές», θ πρέπει ραγε δι βίου ν τν κούει «μεταφρασμένη»; 

6. ραγε  κατανόηση εναι παρκς συνθήκη, γι ν προσπελάσει  πιστς στν πνευματικ κόσμο, στν ποο τν καλε Λατρεία, να κόσμο γεμάτο σημεα κα σύμβολα; 

7. Μήπως, ταν πιτευχθε  «κατανόηση», θ διακυβευθον λλα πνευματικ γαθά, πως  κρίβεια, πολ δ περισσότερο ατ  πνο το γίου Πνεύματος, πο λάλησε ν τος γίοις μ τς λέξεις; M. θανάσιος λέει: «μηδ πειραζέτω τς λέξεις μεταποιεν λως ναλλάσσειν», γιατ ο γιοι δν λάλησαν π τ κεφάλι τους, λλ π Πνεύματος γίου φερόμενοι (Β´ Πέτρ. α´ 21) κα μέσα στς λέξεις, πο χρησιμοποίησαν, χουν ποθησαυριστε λήθειες κα χει ποταμιευθε πνευματικ δύναμη. 

8. Μήπως  πολυθρύλητη «κατανόηση», μ τν πόλυτη μφαση πο τς δίνεται, θ δοκιμάσει ν κτοπίσει  τν ρθόδοξη γνωσιολογία, γι χάρη τς καταμάχητης γοητείας πο σκε  διάνοια; 

9. Μήπως μοιάζει ξαιρετικς νελαστικ λύση τς μονίμως «μεταφρασμένης» λατρείας;

«μετάφραση» τν γιογραφικν-λειτουργικν κειμένων στ Ν. λληνικ εναι ρρήκτως συνυφασμένη μ τν θεολογική, στορικ κα πραγματολογικ ρμηνεία τους. ραδιασμένες νεοελληνικς λέξεις δν “λένε” σχεδν τίποτα ν κα “κατανοητές” (π.χ. «Xαρε, θάλασσα, πο καταπόντισες τν νοητ Φαραώ· χαρε, πέτρα, πο πότισες σους διψοσαν τν ζωή»). Γι ν δώσουν να μήνυμα, προαπαιτεται ρμηνεία. Τότε μως μλλον περισσεύει λειτουργικ χρήση νεοελληνικς “μεταφράσεως”, πειδ τ νοηματικ περιεχόμενο θ χει δη φομοιωθε. Μήπως λοιπν γι ν καταλάβω τ σημασία, πρέπει προηγουμένως ν μάθω τ νόημα; (κα γι ν τ μάθω, πρέπει πρτα ν θελήσω ν τ διδαχθ;)

Στ μέσως πόμενα χρόνια πότε οτε κα τν πλουστέρων λέξεων, πως «νάσταση», «Xριστός», «κκλησία», «Παναγία», τ περιεχόμενο δν θ “κατανοεται”, τί θ πινοήσουμε; Θ ξανα-“μεταφράσουμε” ραγε τ “μεταφρασμένα ” θ θρηνήσουμε συνειδητοποιώντας πς «καταβρέξαμε τν καιομένη βάτο»;

Μήπως τελικ πάνω π τν κατανόηση θ ταν πι ποδοτικς ατς  κκλησιαστικς καταξιωμένος τρόπος περβάσεως τν μικρν γλωσσικν δυσκολιν, συστηματικότερη ρμηνεία δηλαδή; (βλ. σχετ. τ πλθος ρμηνευτικν ργων [γι τ «δυσκολοκατάληπτα», πως γράφει] το γ. Nικοδήμου το γιορείτου, στ ποα μαθητεύουν σοι τίμιοι κα εσυνείδητοι πιθυμον ν “καταλάβουν”), εδικς μάλιστα στν ποχ τς Πληροφορίας, το Διαδικτύου κα το λεκτρονικο Βιβλίου.

γ. ω. Xρυσόστομος χτυπάει τ καμπανάκι τς εθύνης καθενς ζητώντας «μία χάρη»: προετοιμασία στ σπίτι κα «προοικείωση» μ τ λόγια κα τ νοήματα το Εαγγελίου. Κα γιος Βαρσανούφιος παντ στν μαθητή του, πο διαβάζει τος Ψαλμος λλ δν τος κατανοε, πς « κόπος γι τν κμάθηση τς γλώσσας χι μόνο θ τν βοηθήσει στν κατανόηση, λλά, πολ περισσότερο, θ το δώσει πλουσία χάρη ες ζων αώνιον».

ξ λλου,  Χριστς χρησιμοποιε τς παραβολές, ς ανιγματώδεις διηγήσεις μ βαθύτερες λήθειες π τς  φαινομενικές, γι ν «διεγείρ τν κροατήν», πειδ εκολία πολλος τος δηγε στ ραθυμία, πως ξηγε γ. ω. Xρυσόστομος.

Σ λλες περιπτώσεις, πο ο Μαθητς δν καταλαβαίνουν τ λόγια το Χριστο, κενος τος τ ξηγε. Καμι  φορ τος μαλώνει: «πς ο νοετε …;» Kα τότε καταλαβαίνουν, φο μως προηγουμένως μ τν πιτίμησή Του χουν ποβάλει τν κνηρία κα τς προκαταλήψεις (Ματθ. ιϛ´ 11-12)

Κα  κάτι λλο: π τν πρώτη στιγμ πο γράφονται ο πιστολς τς K. Διαθήκης διαπιστώνονται π τος διους τος ποστόλους «δυσνόητα», δυσπρόσιτες λέξεις-ννοιες-πράγματα, κα ο μαθες τ διαστρεβλώνουν (Β΄ Πέτρ.).

Συνεπς μήπως τ πρόβλημα τς «κατανοήσεως» δν εναι κα τόσο καινούργιο κα  λύση του δν εναι  ναγκαστικ  «μετάφραση», λλ μλλον  ρμηνεία;

  

10. ξ λλου, τί μένει σήμερα χειροπιαστό, ζωνταν στν λλάδα π τν πολυδιαφημιζόμενο λλ πολύκλαυστο Πολιτισμό μας, κτς π τ «Φς λαρόν», τ  «Γλυκύ μου αρ», τ «Xριστς  νέστη», δηλαδ τν γλσσα  τς κκλησίας; 

ν περιπτώσει δ “μεταφράσεως” πς θ πολογηθομε στος νεωτέρους, πο γενιά μας δν εχε τ σθένος ν κρατήσει τν πατρικ κληρονομιά; Tί θ δικαιολογηθομε, πο διακόψαμε σ μι τεχνητ συγκυρία, γι χάρη μις πρόσκαιρης κα μυθοποιημένης διανοητικς “πολαύσεως” τν π το μήρου μέχρι σήμερα διάκοπη λαλι το λαο μας, πο μιλιέται κόμη κα τραγουδιέται μέσα στς κκλησιές;

Στος μοδόξους δελφούς μας, λλ κα στος ξένους μελετητς τί θ πομε;

Tν ρα πο πασχίζουμε γι τ «λγίνεια  Mάρμαρα», τν δια ρα δν μοιάζει κάπως ξύμωρο ν συζητμε πς να λοζώντανο κομμάτι το χριστιανικο πολιτισμο θ τ φανίσουμε;  

11. Τ ατημα τς “μεταφράσεως” μπεριέχει στν αυτό του κα ξυπονοε σιωπηρς να ρχέτυπο, π τ ποο θ γίνει  “μετάφραση”. Ατ μως εναι ντιφατικό, πειδ δια “μετάφραση” καθ αυτν παραδέχεται πς μέσα κα πίσω π τς λέξεις πάρχει να περιεχόμενο, τ ποο πρέπει ν μείνει «μετάφραστο». Γι ν εναι συνεπς πρς τν διο του τν αυτό του τ ατημα τς “μεταφράσεως”, πρέπει ν συμπεριλάβει κα τν δυνατότητα λλαγς ατο το διου το γλωσσικο πρωτοτύπου. Γιατ λοιπν ντ “μεταφράσεως” ν μ συνταχθον «νέα κείμενα», π.χ. καινούργια Θ. Λειτουργία; 

12. λλ κα μ τς λλες «κατανόητες» “γλσσες” τς κκλησίας τί θ γίνει; Μ τν κκλησιαστικ μουσική π.χ., ποία “ντύνει” τν λειτουργικ λόγο; Γιατί ν μ γίνει μετάφραση κα τς βυζαντινς μουσικς σ σύγχρονη; μ τν κκλησιαστικ εκονογραφία, πο εναι πάλι μι “γλσσα κατανόητη” στν σύγχρονο  νθρωπο; μ τ εχαριστιακ εδη, φο ρτος κα ονος δν ποτελον τν “βασικ γλσσα” διατροφς το παγκοσμίου νθρώπου; μ τν δια τν σκηση, πο εναι μι κόμα “καταλαβίστικη γλσσα” σήμερα;

«μετάφραση» ραγε δν θά ναι νακόλουθο ν μ συμπαρασύρει κι λλα πράγματα κα θέσμια τς κκλησίας, καθς ντιστοιχε σ μι γενικ τάση “παναπροσδιορισμο”, καναστοχασμο” τν φισταμένων “δομν” “παραδεδομένων ρχν”. 

13. Στν λογικοφαν κα πιστημονικς παράδεκτο σχυρισμό: «ν   Xριστός ρχόταν σήμερα, τί γλσσα θ μιλοσε», ραγε δν παντ διος Χριστός, πο θέλησε ν γεννηθε «ν τας μέραις…Kαίσαρος  Αγούστου», κα ν σταυρωθε «π Ποντίου Πιλάτου»; λλις μήπως νατινάζεται ρεαλισμς τς νσαρκώσεως; 

14. ρωτητέον πς γίνεται ν παρακαμφθε  λαφρ τ καρδί γνωστ μαρτυρία το μακαριστο γίου Γέροντος Σωφρονίου Σαχάρωφ: «εμεθα κατηγορηματικς πεπεισμένοι τι οδόλως πάρχει νάγκη ντικαταστάσεως τς παραδεδομένης Λειτουργικς γλώσσης… Εναι τοποι ο σχυρισμο περ το δθεν κατανοήτου».

 πς γίνεται ν περιφρονηθε δίστακτα π τούτ πισήμανση το γ. Nικοδήμου το γιορείτου: «Φυλαχθτε δελφοί, κα π τν λογισμν τοτον: σ εσαι γράμματος κα δν καταλαμβάνεις κενα που λέγονται ν τ κκλησίν σες συχν πηγαίνετε ες τν κκλησίαν κα κούετε τ θεα λόγια, συνέχεια κείνη θ σς κάμ μ τν καιρν ν καταλαμβάνετε κενα που δν καταλαμβάνατε, διότι Θες βλέπωντας τν προθυμίαν σας νοίγει τν νον σας κα τν φωτίζει ες τ ν καταλαμβάν». 

15. Tέλος. Mέσα στν πνευματικ κοσμοχαλασι πο σαρώνει τ πάντα, μέσα στν προωθουμένη πολτοποίηση νθρώπων κα πολιτισμν, κα μ τν λλάδα στ πρόθυρα οκονομικο καταποντισμο, ραγε τ τελευταο, πο θ χρειαζόταν, δν εναι μι πονενοημένη ατοεμπλοκ σ “νεογλωσσικς ριδες” μ ρωμα κκλησιαστικ κα γεύση «γκρίκλις»;

ντ μονότονα ν ναμασμε ληγμένα στερεότυπα, μήπως πι πείγων κα πι συμβατς μ τς σημερινς νάγκες φαίνεται ν εναι νας χαμηλόφωνος ρμηνευτικς λόγος γι τς  λήθειες τς Πίστεως κα συνολικ ναθεώρηση τρόπου ζως, μι ζωνταν μαρτυρία γάπης Xριστο, παρ μιργολαβία” Λειτουργικς Mεταρρυθμίσεως;

ν ο νθρωποι σήμερα τείνουν ν ποστρέφουν τ πρόσωπό τους π τν κκλησία, μο φαίνεται πς δν τ κάνουν τόσο πειδ δν κατανοον τν γλσσα τς Λατρείας, σο πειδή, πρτον, δν κατανοον τι πάρχουν ρκετ πράγματα πο δν “κατανοονται”· πειδή, δεύτερον, δν κατανοον τί κριβς “ννοον” τ κκλησιαστικ λόγια (κόμα κα μεταφρασμένα), δν καταλαβαίνουν δηλαδ τί νόημα μπορε ν χουν τ “λόγια”, τ νοήματα, τ πράγματα τς κκλησίας κα το Θεο στν ζωή τους κα δν βρίσκεται εκολα κάποιος κανς ν τος τ ρμηνεύσει ζωογονητικά· πειδή, τρίτον δν διδάχθηκαν πς στν κκλησία δν πς γι ν “καταλάβεις” λλ γι ν γαπήσεις, κα πειδή, τέταρτον, σως χουν κι να δίκιο: δν χουν κα πολλ ρεξη ν “καταλάβουν” κάτι π τν Zωή, τν Σταυρ κα τν νάσταση ησο Xριστο. 

π. θαν. Στ. Λαγουρς εναι πτυχ. Νομικς, φημέριος το  . Ν. γ. Παρασκευς (μων. δήμου) τς . ρχιεπισκοπς θηνν κα πατέρας τριν παιδιν.

Τ  νωτέρω ρωτήματα  ποτελον «περίληψη» μικρο βιβλίου μ τν διο τίτλο, πο χει κυκλοφορηθε π τς κδ. «ΤΗΝΟΣ».