Παιδιά κολλημένα στην τηλεόραση και «πωρωμένα» με το πρόχειρο φαγητό και τα αναψυκτικά είναι υποψήφια για την ανάπτυξη άσθματος, μιας πάθησης που παρουσιάζει τετραπλάσια αύξηση στη χώρα μας τα τελευταία 25 χρόνια. Γονείς, ξυπνήστε και παρασύρετε τα παιδιά σας σε δράσεις υγείας!
Είναι συνήθως αγόρι σχολικής ηλικίας και όταν δεν έχει μαθητικές υποχρεώσεις περνά τον ελεύθερο χρόνο του με εκγύμναση… επάνω στον καναπέ βλέποντας τηλεόραση ή παίζοντας στην παιχνιδοκονσόλα. Την ώρα της… άσκησης δεν παραλείπει βέβαια να καταναλώνει αναψυκτικά και «πλαστικές», γεμάτες συντηρητικά, τροφές. Να μην ξεχάσουμε όμως να δώσουμε την ολοκληρωμένη εικόνα η οποία εμπεριέχει μια λεπτομέρεια άκρως σημαντική: στο τραπεζάκι μπροστά στον καναπέ, εκεί δίπλα στα αναψυκτικά και στα χάμπουργκερ, ο μικρός ήρωάς μας έχει ανελλιπώς μαζί του τη συσκευή των εισπνοών του. Διότι είναι ασθματικός. Αυτό είναι το προφίλ του ελληνόπουλου με άσθμα, όπως αποτυπώνεται από μια νέα μελέτη με τον τίτλο PANACEA («The Physical Activity, Nutrition and Allergies in Children Examined in Athens») η οποία δημοσιεύτηκε μόλις τον περασμένο μήνα στο επιστημονικό έντυπο «Journal of Asthma». Πρόκειται για μια σκιαγράφηση που για πρώτη φορά στη χώρα μας εκτιμά την επίδραση των διατροφικών συνηθειών και της φυσικής δραστηριότητας στην εμφάνιση του άσθματος σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Η αποτύπωση αυτή «αγγίζει» σίγουρα πολλές οικογένειες, δεδομένου ότι στην Ελλάδα όπως και στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο το άσθμα αποτελεί τη συχνότερα εμφανιζόμενη χρόνια νόσο της παιδικής ηλικίας με τα ποσοστά του να καταγράφουν συνεχή αύξηση. Οι ερευνητές τεσσάρων διαφορετικών ιδρυμάτων που βρίσκονται πίσω από αυτή τη νέα εργασία καταγράφουν τις «επιδημικές» διαστάσεις του παιδικού άσθματος: όπως αναφέρουν η νόσος φαίνεται να… κόβει την ανάσα ολοένα και περισσότερων παιδιών, αφού σύμφωνα με τα αποτελέσματα περίπου ένα στα τέσσερα παιδιά που μελετήθηκαν εμφάνισε συμπτώματα άσθματος κάποια στιγμή στη ζωή του.
Ποιοι είναι οι εχθροί
Οι επιστήμονες πάνε όμως ένα βήμα πιο πέρα από την απλή αποτύπωση του προβλήματος: ανιχνεύουν τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου που μπορεί να σχετίζονται αιτιολογικά με το άσθμα και ανάμεσά τους αναγνωρίζουν ορισμένους από τους «συνήθεις υπόπτους» για τα δεινά της σύγχρονης ζωής μας. Οι παρατηρήσεις τους δείχνουν ότι ο δείκτης της ζυγαριάς που… αναστενάζει, η καθιστική ζωή, αλλά και η κατανάλωση τροφών και ροφημάτων που περιέχουν ένα από τα πιο κοινά συντηρητικά, το διοξείδιο του θείου (Ε220), φαίνονται να προάγουν την εμφάνιση ασθματικών συμπτωμάτων. Οι έλληνες ειδικοί συνεχίζουν τώρα την PANACEA, προκειμένου οι παρατηρήσεις αυτές να μετατραπούν σε αδιάσειστες επιστημονικές αποδείξεις. Δεν χρειάζεται μάλλον όμως στο μεσοδιάστημα όλοι όσοι έχουν παιδιά να χρονοτριβούν: διότι η μόνη σίγουρη «πανάκεια» ενάντια σε πολλούς εχθρούς της υγείας των παιδιών μας, μεταξύ των οποίων και το άσθμα, είναι να αλλάξουμε, στο μέτρο που ο ανθρώπινος παράγων μπορεί να υπεισέλθει, το προφίλ της καθημερινότητας των παιδιών. Να αντικαταστήσουμε τον καναπέ με την άσκηση στην ύπαιθρο, σε ένα περιβάλλον όμως που ο κάθε πολίτης στο μερίδιο που του αναλογεί, αλλά και η πολιτεία θα έχουν φροντίσει να απαλλαγεί από τους δηλητηριώδεις ρύπους, την πλαστική διατροφή με υγιεινά προϊόντα, την τηλεόραση και την παιχνιδοκονσόλα με πραγματικό παιχνίδι με αληθινούς και όχι «εικονικούς» φίλους. Ισως τότε τα ασθματικά παιδιά δεν χρειάζεται να έχουν ως μόνιμο αξεσουάρ τους τη συσκευή εισπνοών…
Η νέα μελέτη που ρίχνει φως στον τόσο γνωστό, αλλά και συνάμα άγνωστο εχθρό της υγείας των παιδιών που ακούει στο όνομα «άσθμα» αποτελεί «τέκνο» ειδικών του Αλλεργιολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου Παίδων Πεντέλης (Κ. Πρίφτης, Γ. Αντωνογεώργος, Μ. Παπαδόπουλος, Μάρθα Χαρίση, Αντίνα Τσούτσου) σε συνεργασία με επιστήμονες του Τμήματος Διατροφολογίας – Διαιτολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών (Δ. Παναγιωτάκος), της Γ´ Παιδιατρικής Κλινικής (Α. Παπαδημητρίου, Πολυξένη Νικολαΐδου-Καρπαθίου και της Α´ Παιδιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Ευαγγελία Λαγκόνα) και της Μονάδας Πνευμονολογίας του Τμήματος Παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών (Μ. Ανθρακόπουλος). Οι ερευνητές μελέτησαν 700 αγόρια και κορίτσια ηλικίας 10-12 ετών (Δ´ ως Στ´ Δημοτικού) από 18 σχολεία της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας.
Οπως εξήγησε στο «Βήμα» ο επικεφαλής της μελέτης, διευθυντής του Αλλεργιολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου Παίδων Πεντέλης κ. Πρίφτης η τελευταία αυτή μελέτη αποτελεί ένα μόνο τμήμα μιας μεγαλύτερης προσπάθειας που έχει στόχο να έλθουν στο φως τα μυστικά μιας νόσου που στερεί την πνοή από πολλά ελληνόπουλα. «Το σκεπτικό της μελέτης ήταν το εξής: υπάρχει μεγάλη συζήτηση για τη συσχέτιση της καθιστικής ζωής και της παχυσαρκίας με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Παράλληλα η μειωμένη φυσική δραστηριότητα παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό στα ασθματικά παιδιά καθώς αποτελεί έναν τρόπο προφύλαξης, προκειμένου να μην “πυροδοτείται” η εμφάνιση ασθματικών συμπτωμάτων. Το επιστημονικό ερώτημα λοιπόν είναι κατά πόσον η παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα της καθιστικής ζωής που συνηθίζουν να κάνουν τα ασθματικά παιδιά ή αν αποτελεί αιτιώδη παράγοντα που οδηγεί σε εμφάνιση άσθματος. Προκειμένου να βρεθεί η άκρη αυτού του μίτου που θυμίζει φαύλο κύκλο, έπρεπε να προσεγγίσουμε παιδιά, να καταγράψουμε τα ποσοστά των υπέρβαρων και παχύσαρκων, τη φυσική δραστηριότητά τους, την ασθματική συμπτωματολογία τους και να δούμε τους αιτιώδεις παράγοντες του άσθματος».
Η κονσόλα «τρώει» τα αγόρια
Συνηθίζουμε να λέμε ότι όποιος ψάχνει, βρίσκει και έτσι και στη συγκεκριμένη περίπτωση οι αναζητήσεις των ειδικών απέδωσαν άκρως ενδιαφέροντες καρπούς. Καταρχάς αποτυπώθηκε το μέγεθος του προβλήματος: οι ερευνητές είδαν ότι η συχνότητα εμφάνισης ασθματικών συμπτωμάτων καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής των παιδιών ήταν της τάξεως του 23,7% (27,6% στα αγόρια και 20,4% στα κορίτσια) συγχρόνως το 25% των αγοριών και το 21% των κοριτσιών φάνηκε ότι πάσχουν από χρόνια αλλεργική ρινίτιδα. Γιατί αυτή η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων που κάνει τα αγόρια να έχουν το αρνητικό «προνόμιο» του να είναι τα αγαπημένα θύματα του άσθματος, θα αναρωτιόταν κάποιος. «Η διαφορά αυτή μεταξύ των δύο φύλων οφείλεται» σύμφωνα με τον κ. Πρίφτη «καταρχάς σε γενετικούς παράγοντες, όπως δείχνει η παρατήρηση δεκαετιών. Παράλληλα εμφανίζονται κυρίως στα αγόρια συμπεριφορές που προάγουν το άσθμα, όπως η καθιστική ζωή μπροστά στην τηλεόραση, σε έναν υπολογιστή, σε μια παιχνιδοκονσόλα».
Πρέπει βέβαια να υπογραμμίσουμε μέσα σε όλα αυτά τα αρνητικά νέα ότι υπάρχει και ένα θετικό: η χώρα μας σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης και όχι μόνο εμφανίζει από τα πιο χαμηλά ποσοστά παιδικού άσθματος. Η μεγάλη μελέτη ISAAC («International Study of Asthma and Allergies in Childhood») που βασίστηκε σε παρακολούθηση 13χρονων και 14χρονων παιδιών από 56 χώρες και εξάχρονων και επτάχρονων παιδιών από 38 χώρες έδειξε ασθματικά συμπτώματα που έφθαναν ως και στο 32% κυρίως σε παιδιά της Βρετανίας, αλλά και της Λατινικής Αμερικής. Ωστόσο οι έλληνες ερευνητές σημειώνουν πως το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε καλύτερη μοίρα από κάποια άλλα κράτη δεν σημαίνει αυτόματα ότι βρισκόμαστε και σε καλή κατάσταση. Τονίζουν ότι στην Ελλάδα παρατηρείται περισσότερο από τετραπλάσια αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης άσθματος τα τελευταία 25 χρόνια. Και μόνο αυτός ο λόγος φαίνεται να είναι αρκετός για να κρίνεται υψίστης σημασίας η πλήρης «χαρτογράφηση» του εχθρού και των παραγόντων που τάσσονται στο πλευρό του, ενισχύοντας την εμφάνισή του.
Ενα λιθαράκι σε αυτή τη «χαρτογράφηση» του άσθματος βάζουν τώρα και οι επιστήμονες των διαφορετικών ελληνικών κέντρων με τα ευρήματά τους, καταγράφοντας τους πιθανούς «ενόχους» πίσω από το πρόβλημα. Οπως προέκυψε από τη μελέτη το αυξημένο βάρος και η καθιστική ζωή συνδέονται με το άσθμα κυρίως στα αγόρια. Συγκεκριμένα ένα και μόνο επιπλέον κιλό στη ζυγαριά φάνηκε να σχετίζεται με αυξημένες κατά 13% πιθανότητες εμφάνισης ασθματικών συμπτωμάτων, ανεξαρτήτως του ύψους του παιδιού και άλλων παραμέτρων. Εννοεί κάποιος εύκολα ότι δεν είναι διόλου δύσκολο να φορτωθεί το κάθε παιδί το επιπλέον αυτό κιλό αν αναλογιστεί ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις ο μέσος χρόνος συμμετοχής σε δραστηριότητες που σχετίζονταν με κίνηση και σπορ ήταν περίπου τέσσερις ώρες εβδομαδιαίως, ενώ την ίδια στιγμή οι ώρες που αφιερώνονταν στην… ακινησία μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή ή τηλεόρασης ήταν δύο ημερησίως! Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο «γκρίζα», αν λάβετε υπόψη σας και το παρακάτω εύρημα: αύξηση μιας ώρας στην τηλεθέαση ή στην ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια φάνηκε να μεταφράζεται σε αύξηση των πιθανοτήτων για άσθμα κατά 10%. Και μέσα σε όλα αυτά δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι τα στοιχεία της μελέτης έδειξαν ότι τέσσερα στα δέκα παιδιά που συμμετείχαν σε αυτήν ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
SOS! Γυμναστική!
Παράλληλα, ιδιαιτέρως μεταξύ των αγοριών, όσα εμφάνιζαν συμπτώματα άσθματος ήταν 2,2 φορές λιγότερο πιθανό να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν… έχαναν την αναπνοή τους εξαιτίας της νόσου. Την ίδια στιγμή όμως αυτή η ακινησία φάνηκε να συνδέεται με εμφάνιση ασθματικών συμπτωμάτων αφού η μη συμμετοχή σε δραστηριότητες που γυμνάζουν το σώμα διπλασίαζε τις πιθανότητες άσθματος. Πρόκειται, όπως καθαρά αποδεικνύεται, για έναν φαύλο κύκλο στο κέντρο του οποίου βρίσκονται πολλά παιδιά.
Οι έλληνες ερευνητές σημειώνουν αυτή την παρατήρησή τους αναφέροντας πάντως ότι, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, δεν μπορεί να αποδειχθεί η αιτιώδης σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και του άσθματος. Συμπληρώνουν ωστόσο ότι η σύνδεση αυτή βρίσκεται υπό συζήτηση και μπορεί να ορίζεται από μηχανικές ιδιότητες του αναπνευστικού συστήματος εξαιτίας της παχυσαρκίας ή από πυροδότηση των φλεγμονωδών μηχανισμών του οργανισμού που προκαλούνται πάλι από την παχυσαρκία.
Ε220: άσθμα στο αναψυκτικό!
Μια άλλη άκρως ενδιαφέρουσα επισήμανση των ειδικών αφορά το είδος των τροφών που καταναλώνουν τα παιδιά και επικεντρώνεται σε μια συγκεκριμένη ουσία η οποία περιέχεται σε πλήθος τροφίμων και ποτών, κυρίως αναψυκτικών ως συντηρητικό: πρόκειται για το διοξείδιο του θείου (Ε220). Η ανάλυση σχετικά με το καθημερινό «μενού» των μικρών εθελοντών μαρτύρησε ότι τροφές και ποτά που περιέχουν το συγκεκριμένο συντηρητικό φαίνεται να ενισχύουν την εμφάνιση ασθματικών συμπτωμάτων. Οι ερευνητές γράφουν ότι «εκτός από το αυξημένο βάρος και την καθιστική ζωή η κατανάλωση τροφών και ποτών εμπλουτισμένων με διοξείδιο του θείου δείχνει να προάγει τα συμπτώματα του άσθματος, ενώ αντιθέτως η αποφυγή αυτού του χημικού συντηρητικού και η φυσική δραστηριότητα φαίνεται να συνδέεται με μειωμένες πιθανότητες αναφοράς ασθματικών συμπτωμάτων». Αντιθέτως η κατανάλωση ισοτονικών ποτών (καταναλώνονται κυρίως από αθλητές, καθώς περιέχουν σε υψηλές ποσότητες πολύτιμες βιταμίνες και μέταλλα) παρουσιάστηκε να σχετίζεται με μειωμένες πιθανότητες εμφάνισης των συμπτωμάτων του άσθματος.
Η συγκεκριμένη αναφορά σχετικά με το συντηρητικό των τροφίμων μοιάζει ιδιαιτέρως αποκαλυπτική, αν και όπως σημειώνεται στη μελέτη αποτελεί γνωστό σημείο συζήτησης μεταξύ των επιστημόνων το οποίο έχει παρουσιαστεί αρκετές φορές στη βιβλιογραφία. Ο κ. Πρίφτης επισημαίνει πάντως ότι «προς το παρόν μιλούμε ακόμη για παρατήρηση και όχι για αιτιώδη σχέση σε ό,τι αφορά και τη συγκεκριμένη παράμετρο. Είδαμε ότι στις περιπτώσεις κατά τις οποίες καταναλώνονται “πλαστικές” τροφές και αναψυκτικά εμφανίζονται υψηλότερα ποσοστά άσθματος. Αντιθέτως τα παιδιά που κατανάλωναν ισοτονικά ποτά είχαν χαμηλότερα ποσοστά. Βέβαια μένει να αποδειχθεί αν είναι η ίδια η τροφή ή το ποτό που οδηγεί στην εμφάνιση της νόσου ή αν, για παράδειγμα, ένα παιδί που καταναλώνει ισοτονικά ποτά είναι και γενικότερα πιο αθλητικό έχει υγιεινότερη διαβίωση, οπότε δεν εμφανίζει άσθμα. Η παρατήρησή μας είναι πάντως σε αυτό το επίπεδο σημαντική και θα προχωρήσουμε σε περαιτέρω διερεύνησή της».
Η Ελλάδα είναι (σαν) Αθήνα
Τα νέα ερευνητικά στοιχεία «φωτογραφίζουν» το άσθμα μέσα από τη μελέτη παιδιών που ζουν στην Αθήνα. Είναι εύλογο το ερώτημα σχετικά με το αν η «φωτογραφία» αυτή που μάλλον έχει… μαύρο φόντο κοσμεί και τα δωμάτια των παιδιών σε άλλα μέρη της Ελλάδας, αποτυπώνοντας ίδια μεγέθη σε ό,τι αφορά το άσθμα. Ο κ. Πρίφτης απαντά θετικά. «Πιστεύω ότι τώρα πια τα στοιχεία αυτά δίνουν εικόνα της κατάστασης και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Και λέω τώρα πια, διότι πριν από 20 χρόνια μεταξύ των παιδιών σε Αθήνα και επαρχία εμφανίζονταν διαφορές στη συχνότητα εμφάνισης άσθματος. Σήμερα όμως οι ρύποι και σε πολλές άλλες περιοχές της χώρας χτυπούν “κόκκινο”. Τα αποτελέσματα των μελετών μας δείχνουν ότι η επαρχία συνεχίζει να έχει διαφορετική συμπεριφορά ως προς την αλλεργία λόγω διαφορών στο φυσικό περιβάλλον, ωστόσο σε ό,τι αφορά το άσθμα δεν υπάρχουν διαφορές».
Ο έλληνας ερευνητής σημειώνει ότι πρόσφατη διαχρονική μελέτη που διεξήχθη στην Πάτρα έδειξε σημαντική, σταθερή αύξηση του άσθματος σε παιδιά σχολικής ηλικίας (συγκεκριμένα κατεγράφη αύξηση του ενεργού άσθματος από 1,5% το 1978 σε 6,9% το 2003). Ωστόσο σύμφωνα με τον κ. Πρίφτη τα τελευταία χρόνια συμβαίνει το εξής παράδοξο: το άσθμα στα παιδιά αυξάνεται, οι εισαγωγές τους όμως στο νοσοκομείο εξαιτίας άσθματος μειώνονται! «Σε άλλη εφετινή μας μελέτη είδαμε ότι οι εισαγωγές παιδιών στο νοσοκομείο εξαιτίας άσθματος έχουν μειωθεί από το 2000 ως σήμερα. Ενώ εμφάνισαν αύξηση της τάξεως του 271% από το 1978 οπότε και αρχίσαμε την καταγραφή ως και το 2000, στη συνέχεια παρουσίασαν σταθερή μείωση. Τι μας δείχνει αυτό σε συνδυασμό και με τα υπόλοιπα στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας; Οτι τα ασθματικά παιδιά αυξάνονται σταθερά στη χώρα μας αλλά λόγω καλύτερης φροντίδας δεν φθάνουν τελικώς στο νοσοκομείο εξαιτίας του άσθματος». Είναι ίσως αυτή μια παρηγοριά, αν και δεν αποτελεί τη λύση του προβλήματος…
Διότι η λύση χρειάζεται τομές τόσο στο επίπεδο της οικογένειας όσο και στο επίπεδο της πολιτείας, ώστε τα παιδιά του μέλλοντός μας να αναπνέουν ελεύθερα. «Το άσθμα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία το οποίο έχει προκύψει από συνδυασμό του γενετικού με τον περιβαλλοντικό παράγοντα. Προκλητικότερος ων, ο περιβαλλοντικός παράγων αναδεικνύει μια προδιάθεση που ίσως κρυβόταν για καιρό. Αυτό μας δείχνει ότι χρειάζεται να γίνουμε πολύ προσεκτικότεροι, ελέγχοντας τον περιβαλλοντικό παράγοντα και μη δίνοντάς του αφορμές για να αναδεικνύει την προδιάθεση που κρύβεται σε ένα μέρος του πληθυσμού. Πρέπει να δράσουμε προληπτικά “καθαρίζοντας” τον αέρα που αναπνέουμε, τις τροφές που τρώμε και βελτιώνοντας τις συνθήκες της καθημερινής διαβίωσής μας» καταλήγει ο κ. Πρίφτης.
Και εμείς καταλήγουμε, τονίζοντας ότι αν και όλοι γνωρίζουμε το μερίδιο ευθύνης των αρμοδίων σε ό,τι αφορά το περιβάλλον που έχουν παραδώσει στα ελληνόπουλα για να ζήσουν, γνωρίζουμε επίσης ότι πολλές φορές η πολιτεία ολιγωρεί και για αυτόν τον λόγο ο κλήρος πέφτει… στον πιο γενναίο. Σε αυτήν την περίπτωση τη γενναιότητα πρέπει να επιδείξουν οι γονείς, προσπαθώντας να προσφέρουν, στο μέτρο του δυνατού, μια πιο «καθαρή» ζωή από κάθε άποψη στα τέκνα τους. Η μελέτη PANACEA αποδεικνύει περίτρανα, αν μη τι άλλο, ότι πανάκεια πρέπει να είναι η δράση και όχι η αδράνεια.
(Πηγή: “Το ΒΗΜΑ”, 21/10/2007)
Δημοσιεύτηκε στην κατηγορία 
Tags: 
