Με αφορμή μια δημοσκόπηση Μετά από πέντε αποτυχημένες προσπάθειες, τα τελευταία δυο χρόνια, νομιμοποίησης της ευθανασίας σε τέσσερις πολιτείες της Αυστραλίας — Βικτώρια, Τασμανία, Δυτική Αυστραλία και Νότια Αυστραλία — στις αρχές του 2011, δημο­σιοποιήθηκε μία δημοσκόπηση, που έγινε ηλε­κτρονικά τον Νοέμβριο του 2010 από το The Australia Insitute, σε ένα εθνικό αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.294 Αυστραλών. Μεταξύ πολλών άλλων ερωτημάτων υπήρχε και το ερώτημα της υποστήριξης ή μη της νομι­μοποίησης της ευθανασίας για ασθενείς τελικού σταδίου με ανυπόφορους πόνους. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι το 75% των ερωτη­θέντων συμφωνεί με τη νομιμοποίηση της ευθα­νασίας σε τέτοιους αρρώστους, που και οι ίδιοι απαιτούν τον τερματισμό της ζωής τους. Το 13% δεν συμφωνεί και το 12% δεν είναι σίγουρο για την απάντηση. Το εντυπωσιακό στοιχείο της έρευνας, όπως ανέφερε ο Josh Fear, Διευθυντής του Αυστραλια­νού Ινστιτούτου, ήταν το υψηλό ποσοστό, 65%, αποδοχής της ευθανασίας μεταξύ αυτών που δή­λωσαν χριστιανοί. Το ποσοστό αποδοχής ήταν υψηλότερο μεταξύ αυτών που δήλωσαν άλλο θρήσκευμα και έφθασε το 91% στα άτομα χωρίς θρήσκευμα. Το ποσοστό αυτό (65%) των συμφω­νούντων με την ευθανασία χριστιανών, είναι όντως εντυπωσιακό και έρχεται σε πλήρη αντί­θεση με την μέχρι σήμερα εμπειρία που δείχνει ότι η πλειοψηφία των ατόμων που κάνουν χρήση του νόμου για την ευθανασία δεν ανήκουν σε κάποια θρησκεία, ενώ τα άτομα με ισχυρές θρησκευ­τικές πεποιθήσεις δεν κάνουν χρήση του δικαιώ­ματος αυτού.

Με αφορμή την πρόσφατη δημοσκόπηση θα πρέπει να τεθεί ένα γενικότερο ερώτημα για τον ρόλο των δημοσκοπήσεων στη λήψη νομοθε­τικών αποφάσεων για κρί­σιμα νομικά, ηθικά και βιοηθικά ζητήματα. Το ερώ­τημα είναι: πέρα από την αξιοπιστία κάθε δημοσκόπη­σης που σχετίζεται με την επιλογή του δείγματος, τον τρόπο που τίθενται τα ερωτήματα και το επίπεδο ενημέρωσης και γνώσης των ερωτώμενων για το υπό έρευνα ζήτημα, αν αυτός είναι ο κα­ταλληλότερος τρόπος δημιουργίας νομοθεσίας για τέτοια σημαντικά ζητήματα. Αρκετές φορές, οι αποφάσεις για κρίσιμα ζητήματα, όπως τα σύγχρονα βιοηθικά ζητήματα, με βάση τις δημοσκοπήσεις, γίνονται πολύ επικίνδυνες και μπορεί να οδηγήσουν σε κακές νομοθεσίες. Δημοσκοπή­σεις που συρρικνώνουν σύνθετα ιατρικά, κοινω­νικά και ατομικά ζητήματα σε μία μαύρου ή άσπρου χρώματος ερώτηση, σχεδιασμένη να οδηγήσει σε ένα αποτέλεσμα, πρέπει να είναι εκ των προτέρων απορριπτέες. Όμως η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι τέτοιες δημοσκοπήσεις εξα­κολουθούν να αποτελούν χρήσιμο εργαλείο στις προσπάθειες επιβολής αντιχριστιανικών και αντι­κοινωνικών νομοθετημάτων από οργανωμένες, μειοψηφικές κατά το πλείστον, ομάδες.

Το ευτύχημα είναι ότι, όπως ομολογούν οι ίδιοι οι υπερασπιστές της ευθανασίας στην Αυστραλία, οι πολλαπλές προσπάθειές τους νομιμοποίησης της ευθανασίας έχουν αποτύχει, παρά τη διαφαινόμενη από τις δημοσκοπήσεις υποστήριξη των πολιτών, λόγω του υπάρχοντος ακόμη ισχυρού αντι-ευθανασιακού μετώπου. Απόδειξη αυτού είναι και το ότι τον τελευταίο χρόνο, Ιανουάριος 2010 – Ιανουάριος 2011, τα Κοινοβούλια αρκετών κρατών (η πολιτεία New Hampshire των ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Σκωτία, η Νότια Αυστραλία, το Ισραήλ και η Γαλλία) έχουν απορρίψει τις προτάσεις για τη νομιμοποί­ηση της ευθανασίας. Φαίνεται ότι τουλάχιστον μέχρι τώρα, τα Κοινοβούλια και οι Δικαστές που εξετάζουν προσεκτικά τα ζητήματα αυτά δεν συγκινούνται από τα συναισθηματικά επιχειρή­ματα, τις σκληρές περιπτώσεις, και από την κακώς πληροφορημένη κοινή γνώμη. Όμως οι απορρίψεις των προσπαθειών νομιμοποίησης της ευθανασίας ξεπερνιούνται από τον φρενήρη ρυθμό με τον οποίο οι ομάδες που υπερασπίζον­ται την ευθανασία προωθούν νέες προτάσεις και νομοσχέδια.

Σχετικά πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) εκδίκασε μία υπόθεση ιατρικώς υποβοηθούμενης αυτοκτονίας. Ενάγουσα ήταν η ελβετίδα Ernst Haas, που έπα­σχε από σοβαρή ψυχιατρική νόσο, με δυο από­πειρες αυτοκτονίας και η οποία ζητούσε την προμήθεια της ουσίας, νατριούχος πεντοβαρβιτάλη, για έναν γρήγορο, εύκολο και σίγουρο θά­νατο. 170 ψυχίατροι και τα ελβετικά δικαστήρια αρνήθηκαν την συνταγογράφηση γιατί δεν ήταν ασθενής τελικού σταδίου και η Haas προσέφυγε στο ΕΔΑΔ εναντίον της Ελβετικής Κυβέρνησης, επικαλούμενη το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμ­βασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που προ­βλέπει την υπεράσπιση της ιδιωτικής ζωής, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος της αυτοκτονίας. Το ΕΔΑΔ στις 20 Ιανουαρίου του 2011 εξέδωσε ομόφωνη απόφαση. Σύμφωνα με την απόφαση, ενώ υπάρχει «ανθρώπινο δι­καίωμα» στην αυτοκτονία, το κράτος δεν είναι υποχρεωμένο να προμηθεύει τους πολίτες του τα μέσα για τη διάπραξη της αυτοκτονίας. Θεωρεί ως ιδιαίτερα πειστικό το άρθρο 2 της Ευρω­παϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που πιστοποιεί και υπερασπίζεται το δικαίωμα στη ζωή. Η απόφαση καταλήγει με τη γνώμη ότι τα κράτη-μέλη του Δικαστηρίου δεν έχουν άμεση υπευθυνότητα να βοηθήσουν τους πολίτες τους να διαπράξουν αυτοκτονία, προμηθεύοντάς τους θανατηφόρες ουσίες και ότι ο σεβασμός στο δι­καίωμα της ζωής αναγκάζει τα κράτη να προφυλάσσουν τους πολίτες τους από την αυτοκτονία, εάν η απόφασή τους δεν ελήφθη ελεύθερα και με πλήρη γνώση.

Μετά την απόφαση αυτή του ΕΔΑΔ το ερώ­τημα είναι: όσοι οδηγούνται στην ευθανασία έχουν πλήρη ενημέρωση και γνώση και την έχουν αποφασίσει ελεύθερα; Έρευνα που έγινε στο Βέλ­γιο και δημοσιεύθηκε στο Canadian Medical Association Journal έδειξε ότι στο Βέλγιο, που πριν μερικά χρόνια νομιμοποίησε την ευθανασία, ένα σεβαστό ποσοστό ασθενών οδηγήθηκε σε ευθα­νασία χωρίς να έχει προηγηθεί σχετική συζήτηση με τον θεράποντα ιατρό και χωρίς την απαιτου­μένη συναίνεση. 120 από τις 248 νοσηλεύτριες που ρωτήθηκαν, δήλωσαν ότι έχουν λάβει μέρος σε ευθανασία χωρίς να τους ζητηθεί και χωρίς τη συναίνεση των ασθενών και μάλιστα καθ’ υπέρ­βαση των καθηκόντων τους, αφού ο βελγικός νόμος είναι αυστηρός και επιτάσσει η ευθανασία να γίνεται από γιατρό και με τη συναίνεση του ασθενούς. Παρόμοια στοιχεία υπάρχουν και για άλλες χώρες, που έχουν νομιμοποιήσει την ευθα­νασία και επαληθεύουν την πρόβλεψη των κατη­γόρων της ευθανασίας ότι η νομιμοποίηση της θεληματικής ευθανασίας, αργά ή γρήγορα, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην άσκηση και μη θε­ληματικής ευθανασίας, δηλαδή ευθανασίας χωρίς τη συναίνεση του άτομου.

Τα τελευταία 2-3 χρόνια έχει ανοίξει η συζή­τηση για την ιδέα της Organ Donation Euthanasia (ODE) δηλαδή της σύνδεσης της ευθανασίας με τη λήψη οργάνων προς μεταμόσχευση, με στόχο την αύξηση του αριθμού των προσφερο­μένων οργάνων, αφού η ζήτηση οργάνων είναι πολλαπλάσια των προσφερομένων. Τον Μάιο του 2010 οι Dominic Wilkinson και Julian Savulescu, βιοηθικοί από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ανήρτησαν στο διαδίκτυο άρθρο τους με τον τίτλο Should we allow organ donation euthanasia? Alternatives for maximizing the number and the quality of organ for transplantation και στο οποίο υποστηρίζουν την ιδέα της αφαίρεσης οργάνων από ασθενείς που υποβάλ­λονται σε ευθανασία. Πρόσφατα, τον Δεκέμβριο του 2010, σε επιστημονική συνάντηση της Royal Medical Academy του Βελγίου, Βέλγοι ιατροί παρουσίασαν ένα πρωτόκολλο ευθανασίας με αφαίρεση οργάνων προς μεταμό­σχευση. Για την υποστήριξη των προ­τάσεών τους ανέφεραν ότι από τους 705 ασθενείς που οδηγήθηκαν σε ευθα­νασία το 2008, το 20% αφορούσε ασθε­νείς με νευρομυϊκές παθήσεις και με υψηλής ποιότητας όργανα, κατάλληλα για μεταμόσχευση και τα οποία θα μπο­ρούσαν να είχαν αφαιρεθεί βάσει του προτεινόμενου πρωτοκόλλου. Βεβαίως στις περιπτώσεις αυτές η ευθανασία θα έπρεπε να γίνει στο νοσοκομείο, σε αντίθεση με τη συνήθη πρακτική άσκη­σης της ευθανασίας στο σπίτι του ασθε­νούς. Η πίεση που ασκείται στα άτομα αυτά να πεισθούν να πεθάνουν με ευθα­νασία είναι πίεση βασισμένη στο κό­στος της ιατρικής φροντίδας, στην κόπωση της οικογένειας να συνεχίσει την παροχή φροντίδας και στην αντί­ληψη που κάνει τα άτομα να αισθάνον­ται ότι είναι βάρος.

Με την προτεινόμενη ιδέα της ODE η κοινωνία θα προσπαθήσει να πείσει τα άτομα αυτά ότι ο θάνατός τους έχει με­γαλύτερη αξία από τη ζωή τους, ότι είναι περισσότερο χρήσιμα ως νεκροί παρά ως ζωντανοί.

Η συνάντηση ευθανασίας και μετα­μοσχεύσεων δείχνει ότι πίσω από όλα τα μεγάλα βιοηθικά προβλήματα του και­ρού μας, βρίσκεται η ωφελιμιστική και χρησιμοθηρική αντίληψη της κοινωνίας μας, η οποία αποτελεί και την κινητή­ρια δύναμη των διαφόρων ομάδων, που εργάζονται και αγωνίζονται για τη νο­μιμοποίηση των εκτρώσεων, της ευθα­νασίας, του εγκεφαλικού θανάτου, των παρεμβάσεων στην ανθρώπινη ζωή και πρόσφατα στην αγοροπωλησία ανθρω­πίνων οργάνων. Δείχνει ακόμη ότι η αξία της ανθρώπινης ζωής έχει γίνει σχετική και ότι το κοινωνικό όφελος έχει αξία υπέρτερη της ανθρώπινης, της κάθε ανθρώπινης ζωής.