Κολλημένοι με τα smartphones (Μανίνα Ντάνου)


Πληθαίνουν οι έρευνες για τις συνέπειες της εξάρτησής μας από τα «έξυπνα τηλέφωνα». Από την έλλειψη συγκέντρωσης μέχρι την απώλεια μνήμης και τις… ρυτίδες.

Για τους περισσότερους αποτελούν την προέκταση του χεριού μας. Τα smartphones είναι σαν νέοι ελβετικοί σουγιάδες, που περιλαμβάνουν από μεταφραστή και τον προσωπικό μας γιατρό μέχρι τον… γραμματέα που κρατάει τα ραντεβού μας. Μας ενημερώνουν, μας κρατούν συνδεδεμένους με τον κόσμο, μας διασκεδάζουν. Με τον ψυχαναγκασμό ενός τικ τσεκάρουμε μηνύματα, ηλεκτρονική αλληλογραφία και κοινωνικά δίκτυα έως και 32 φορές την ημέρα, και το κάνουμε παντού και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες – ενώ οδηγούμε, δουλεύουμε, πίνουμε ποτό, παρακολουθώντας ταινία, συναυλία ή περπατώντας… Πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι ο μέσος χρήστης βρίσκεται πάνω από τη συσκευή του επί τρεις ώρες και δεκαέξι λεπτά την ημέρα – πάνω από ένα 24ωρο την εβδομάδα! Και παρότι αυτή η συνεχής σύνδεση έχει τη θετική της πλευρά, έρευνες αλλά και η καθημερινή εμπειρία μας αποδεικνύουν πως η υπερβολική χρήση προκαλεί πολλά προβλήματα.

 

1. ΑΝΤΙΟ, ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ!

Πότε διαβάσατε για τελευταία φορά ένα μεγάλο άρθρο ή παρακολουθήσατε μια ταινία χωρίς κανέναν περισπασμό; Όπως ανέφερε το Associated Press, η μέση διάρκεια συγκέντρωση του μέσου ανθρώπου για το 2013 ήταν μόλις 8 δευτερόλεπτα – ένα δευτερόλεπτο μικρότερη από αυτήν ενός χρυσόψαρου! Η συνεχής και γρήγορη πληροφορία που λαμβάνουμε από τα smartphones έχει παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτήν τη μείωση. Το 17% των ανθρώπων επισκέπτονται μια ηλεκτρονική σελίδα για μόλις 4 δευτερόλεπτα, ενώ μόνο το 4% μένει στην ίδια σελίδα για πάνω από 10 λεπτά.

Η κάθε μας δραστηριότητα πλέον, ακόμη και ο ύπνος, διακόπτεται συνεχώς από την ανάγκη μας να μείνουμε συνδεδεμένοι. Το συνεχές τσεκάρισμα του smartphone εξελίσσεται σε κάτι σχεδόν παθολογικό, σαν τικ που δημιουργεί αίσθηση έλλειψης ή απώλειας όταν δεν το έχουμε μαζί μας – σαν αυτή που έχουν οι καπνιστές όταν δεν μπορούν να καπνίσουν. Αίσθηση που αποσπά τη συγκέντρωση και δημιουργεί ένταση. Στατιστικές δείχνουν ότι το 43% των ατόμων κάτω των 25 ετών νιώθουν έντονη ενόχληση και άγχος όταν δεν έχουν τη δυνατότητα να τσεκάρουν το τηλέφωνό τους. Τόσο διαδεδομένο είναι το φαινόμενο, που πλέον υπάρχει και σχετικό σύνδρομο: το nomophobia (no-mobile-phone-phobia). Η φοβία δηλαδή του να είσαι χωρίς κινητό…

 

2. ΥΠΝΕ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΕΙΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Σύμφωνα με έρευνες -μεταξύ των οποίων και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ-, οι αγαπημένες μας συσκευές μάς ξαγρυπνούν «λούζοντάς» μας στο μπλε φθορίζον φως τους, που μπερδεύει τη μελατονίνη μας, την ορμόνη που εκκρίνεται τη νύχτα και μας προκαλεί νύστα. Το φως τους μοιάζει πολύ με το φως της ημέρας και μπερδεύει τον οργανισμό. Αν ερχόμαστε σε επαφή μαζί του και κατά τη διάρκεια της νύχτας, δημιουργεί υπνικές διαταραχές, οδηγεί σε διακοπτόμενο ύπνο και μας κάνει να σηκωνόμαστε την επόμενη ημέρα κουρασμένοι. Σύμφωνα με έρευνες, το 66% των ανθρώπων κοιμούνται μαζί με τα τηλέφωνά τους και η πλειονότητα αυτών λαγοκοιμούνται ή έχουν διακοπτόμενο ύπνο…

 

3. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ

 

Το έχουμε ζήσει όλοι: μπαίνουμε στο ασανσέρ με καμιά δεκαριά ανθρώπους και όλοι βγάζουμε τα κινητά μας. Το ίδιο συμβαίνει στο μετρό, στην ουρά του σούπερ μάρκετ, στην αίθουσα αναμονής του γιατρού. Ακόμη χειρότερα, συμβαίνει μέχρι και στα ζευγάρια ή στις παρέες που τρώνε ή πίνουν έξω. Όλοι μαζί γύρω από ένα τραπέζι, αλλά καθένας απορροφημένος στο smartphone του. Υπάρχει μάλιστα και νέος όρος γι’ αυτό, το phubbing: το σνομπάρισμα που κάνει κανείς στον συνομιλητή του, δίνοντας περισσότερη σημασία στο τηλέφωνό του (phone + snubbing). Καθένας από εμάς, πλέον, σε κάθε κοινωνικό τετ-α-τετ αναλαμβάνει το δύσκολο έργο να φανεί πιο ενδιαφέρων από το smartphone του συνομιλητή του. «Όλοι συντονίζονται με το κινητό τους και κανείς δεν ασχολείται με τους υπολοίπους. Τα smartphones σκοτώνουν την κοινωνία μας», έγραφε πρόσφατα το ηλεκτρονικό περιοδικό Techrepublic.

 

4.ΜΝΗΜΗ… ΧΡΥΣΟΨΑΡΟΥ

 

Η αυξημένη χρήση των smartphones φαίνεται να οδηγεί και σε αδύνατη μνήμη. Το μυαλό μας παραφορτώνεται με πληροφορίες και δεν μπορεί να συγκροτήσει όλες τις λεπτομέρειες. «Φρακάρει» από την πολλή πληροφορία και παράλληλα «καλομαθαίνει», καθώς το smartphone χρησιμοποιείται και σαν εργαλείο υπενθύμισης. Δεν πασχίζουμε πλέον ποτέ να θυμηθούμε τίποτα… Το μυαλό μαθαίνει να λειτουργεί με τέτοιο τρόπο, ώστε δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίζει τη χρήσιμη πληροφορία από την άχρηστη, με αποτέλεσμα συχνά να ξεχνά της σημαντικές λεπτομέρειες. Σε πείραμα που διεξήχθη στις ΗΠΑ, άτομα ηλικίας 70 ετών άκουσαν μια ιστορία και μετά τους ζητήθηκε να την ανακαλέσουν όσο πιο πιστά μπορούσαν. Στο ενδιάμεσο, οι μισοί αφέθηκαν να ξεκουραστούν για 10 λεπτά μην κάνοντας τίποτα και οι υπόλοιποι έπαιξαν ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι. Εκείνοι που ξεκουράστηκαν θυμούνταν πολύ καλύτερα την ιστορία από εκείνους που έπαιξαν το ηλεκτρονικό παιχνίδι. Αυτό ήταν αποτέλεσμα του φαινομένου που λέγεται «ενοποίηση» (consolidation) και πρόκειται για μια αυτόματη διαδικασία για τον καθο­ρισμό της μνήμης, που λαμβάνει χώρα σε έναν εγκέφαλο που ξεκουράζεται και όχι σε κάποιον που είναι θαμπωμένος από μια ηλεκτρονική συσκευή.

 

5. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΟΡΑΣΗ

 

Η συνεχής χρήση της μικρής οθόνης δεν βοηθάει τα μάτια μας. Σύμφωνα με δηλώσεις κορυφαίων Βρετανών οφθαλμιάτρων σε πρόσφατο ρεπορτάζ του BBC, αυτό που τα επιβαρύνει περισσότερο είναι η απουσία βλεφαρίσματος (ανοιγο- κλεισίματος του ματιού) σε συνδυασμό με την κοντινή απόσταση από την οποία κοιτάμε τα smartphones – μικρότερη από αυτήν που συνήθως κοιτάμε τα υπόλοιπα αντικείμενα. Οι οφθαλμίατροι δεν μιλούν όμως μόνο για βραχυχρόνιες βλάβες – θόλωμα, ερεθισμό, ξηρότητα. Το μπλε φθορίζον φως που εκπέμπουν τα smartphones είναι δυνητικά επικίνδυνο και τοξικό για το πίσω μέρος των οφθαλμών, λένε. Η μακρόχρονη χρήση μπορεί να βλάψει σοβαρά τα μάτια, ακόμη και να οδηγήσει σε σύνδρομο ωχράς κηλίδας.

 

6. ΕΧΘΡΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

 

Στα κόκκινα φανάρια, στα μικρά κενά οποιασδήποτε δραστηριότητας. Τότε που παλιότερα απλώς χαζεύαμε, σκεπτόμασταν ή χαλαρώναμε, τώρα συνδεόμαστε στο τηλέφωνό μας. Αντί να «αδειάζουμε» που και που το κεφάλι μας, τώρα το φορτώνουμε με λίγη ακόμη πληροφορία – τις περισσότερες φορές άχρηστη. Το να χαζεύει κανείς το smartphone του είναι σαν να τρώει τα νύχια του. Μόνο που η… ενασχόληση με τα νύχια, όσο αντιαισθητική κι αν είναι, δεν απασχολεί παρά ένα ελάχιστο τμήμα του εγκεφάλου, συχνά χαλαρώνει το μυαλό ή βοηθά στη συγκέντρωση σε κάποια άλλη δραστηριότητα, π.χ. το διάβασμα ενός βιβλίου. Το τικ του smart­phone, αντίθετα, απασχολεί όλες τις αισθήσεις. Ταυτόχρονα ωθεί τον εγκέφαλο σε multitasking. Περπατάμε και στέλνουμε μήνυμα, τσεκάρουμε τα μέιλ ενώ οδηγούμε, διαβάζουμε νέα την ώρα που μιλάμε με τους φίλους μας. Σύμφωνα με τον δρα Ερλ Μίλερ, νευροεπιστήμονα από το ΜΙΤ, ο εγκέφαλός μας δεν είναι φτιαγμένος για να κάνει παράλληλες δραστηριότητες. Όπως λέει στον Guardian, «όταν οι άνθρωποι νομίζουν ότι κάνουν multitasking, ουσιαστικά απλώς περνούν από δραστηριότητα σε δραστηριότητα πάρα πολύ γρήγορα. Και κάθε φορά που το κάνουν αυτό, υπάρχει μεγάλο γνωστικό κόστος, μας στοιχίζει σε απόδοση». Αυτή η διαδικασία, επίσης, αυξάνει την παραγωγή της κορτιζόλης, ορμόνης που δημιουργεί το στρες, αλλά και της αδρεναλίνης, που οδηγεί στην υπερδιέγερση του εγκεφάλου. Το αποτέλεσμα; Μια νοητική θολούρα, πτώση της παραγωγικότητας, μείωση της δημιουργικότητας.

 

7. ΑΥΧΕΝΑΣ, ΠΛΑΤΗ, ΚΑΡΠΟΙ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΘΥΜΑΤΑ

 

Οι φανατικοί χρήστες smartphones παρουσιάζουν πόνους στον αυχένα και προβλήματα στην πλάτηαπό το σκύψιμο πάνω από τη συσκευή-, καθώς και πόνους στους καρπούς ή ακόμη και τενοντίτιδες λόγω της χρήσης του πληκτρολογίου. Όπως συνέβη και με τους επιτραπέζιους υπολογιστές στις αρχές της δεκαετίας του ’90, οι παρενέργειες αυτές περνούν σε δεύτερη μοίρα για τους χρήστες.

 

8. ΡΥΤΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΑΚΟΥΛΕΣ!

 

Μια νέα, απρόσμενη παρενέργεια της χρήσης των φορητών ηλεκτρονικών συσκευών είναι το ότι προκαλούν ρυτίδες και σακούλες, φαινόμενο που, όπως φαίνεται, χτυπά κυρίως τις γυναίκες. Σύμφωνα με δηλώσει του δερματολόγου δρα Κρίστοφερ Ρόουλαντ Πέιν της Κλινικής του Λονδίνου στην εφημερίδα Telegraph, το συνεχές σκύψιμο πάνω από την οθόνη χαλαρώνει το δέρμα, σακουλιάζει τα μάγουλα και δημιουργεί μια χαρακτηριστική ρυτίδα πάνω από την κλείδα. Αυτό παρατηρείται κυρίως σε άτομα μεταξύ 18 και 39 ετών που διαθέτουν κατά μέσο όρο τρεις ψηφιακές συσκευές και σκύβουν πάνω από την οθόνη τους γύρω στις 150 φορές την ημέρα.

 

 

 

(Πηγή: Ένθετο περιοδικό «Κ» της Καθημερινής 8/2/2015)

[Ψήφοι: 0 Βαθμολογία: 0]