Ὁ Δωρικός Ἔφηβος ἐτραυματίσθη ἀπό τήν εἰσβολήν τῆς Χριστιανικῆς Γραμματείας. Πρός τόν Ἔφηβον ἀντιστοιχεῖ ὁ Ἔρως. Ὁ Χριστιανισμός ἐκόμισε τήν Ἀγάπην ἐπί τῆς ὁποίας ἀνηγέρθη τό Δέος πρός τόν Θεόν.

Τοῦ ἐρῶντος τέκνον εἶναι τό αἰσθητόν κάλλος, ἡ συμμέθεξις πρός τήν ὕλην διά τῆς ὁποίας ἐξασφαλίζεται ἡ ἀνάτασις πρός τό ἰδεῶδες. Ὁ Ἔρως συνυπάρχει μέ τό Ἀντικείμενον, εἶναι ἡ ὁρμή τῆς συνευρέσεως μέ πλαστικᾶς ἀξίας, σημαίνει προσπάθειαν κατακτήσεως τοῦ ποθουμένου, ὅπερ ἵσταται μακράν.

Οὕτω ὁ ἀνθρωπολογικός διάλογος ἐρῶντος πρός ἀντερώντα μετέστη εἰς τήν μεταφυσικήν. Ἡ ἰσομέρεια τοῦ ἐν λόγω κλασσικού διαλόγου κατέστη ἀνισομέρεια εἰς τόν Χριστιανισμόν· διότι ἐνταύθα ἡ συνομιλία Ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν εἶναι ἀνισομερής. Ταπεινός ὁ Ἄνθρωπος, «κτίσμα» Θεοῦ συνομιλεῖ μέ τόν Κτίστην καί Ποιητήν του μέ μοναδικόν προσδιορισμόν του τό Δέος. Ἐδῶ δέν ὑπάρχει ἀνταπόκρισις —ὡς εἰς τήν περίπτωσιν τοῦ Ἀντερώντος— ὑφίσταται μόνον ὑποταγή. Τό ἀμφοτεροβαρές εἶναι συστατικόν διανθρωπίνων σχέσεων (Ἔρως), τό ἑτεροβαρές πιέζει τήν σχέσιν τοῦ Ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν (ὁ Θεός ἐνταύθα κυριαρχεῖ).

Ὁ Ἔρως δέν εἶναι τελείωσις, εἶναι παιδεία. Τελείωσις εἶναι ἡ Πίστις ὡς κίνησις καί ὁδός πρός τό Ἀπόλυτον, τό Αἰώνιον, τήν Πρώτην Ἀρχήν. Τῆς τελειώσεως ταύτης μέσον ἀποτελεῖ τό Δέος. Τό Δέος εἶναι συγκλονισμός καί πειθάρχησις πρός τήν Ἀλήθειαν τῆς Ἀποκαλύψεως. Ὁ Ἔρως, ἀντιθέτως, εἶναι αὐτοεπίγνωσις τῆς ἀτελείας μας, ἐπειδή τυγχάνει ἀνθρώπινος δυναμική· διότι μόνον τό Δέος σφραγίζει τάς μεταφυσικῶς ἀπολύτους στιγμᾶς.

Ἡ σχέσις τοῦ Θεοῦ μέ τόν Ἄνθρωπον εἶναι συντριπτική. Δέος καταλαμβάνει τόν Ἄνθρωπον, αὐτοταπείνωσις καί ὑπέρτατος πρός τήν Πρώτην Ἀρχήν θαυμασμός. Διό καί ἡ ἐξάρτησίς του ἀπό τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπόλυτος. Συνεπῶς καί τά δέοντά του καθίστανται ἀπόλυτα, ἐπειδή ταῦτα στρέφονται πρός σχετικᾶς μέ αὐτόν ὑπάρξεις. Ἡ αὐτοταπείνωσις ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ εἶναι παιδαγωγία αὐτοταπεινώσεως καί ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων. Ἡ Ἀγάπη πρός τόν Θεόν εἶναι καί Ἀγάπη, πρός τούς Ἀνθρώπους. Καί ἡ Ἀγάπη δέν στρέφεται πρός ὠρισμένην ἀξίαν ἐν τῷ Ἀνθρώπω, στρέφεται πρός τό πρόσωπον παντός Ἀνθρώπου, ἰδίως τῶν πλέον τεταλαιπωρημένων, τῶν πενήτων καί μηδαμινῶν. Ἐάν συνεπῶς ἡ Χριστιανική Ἀγάπη σημαίνη αὐτοταπείνωσιν καί συγκατάβασιν, τότε τό δημιουργοῦν ταύτην συναίσθημα τοῦ Δέους πρός τόν Θεόν ἀπαιτεῖ συγκλονιστικήν ἰσότητα, λιτήν σχεδίαν Χριστιανικοῦ βίου (Σχετικᾶς ἀντιστοίχους ἀλλά λίαν ἐνδιαφερούσας μελέτας ἔγραψεν ὁ Κ. Δεδόπουλος, βλ. ἐφημ. «Καθημερινή», 1950-56). Τῆς αὐτοταπεινώσεως ταύτης κοινωνικόν γόνον συνιστᾶ τό Κοινόβιον ἐν τῷ Ὀρθοδόξω Στοχασμῷ.

«Ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν». Δέν ἔχει σημασίαν ἡ καθ’ ἠμᾶς Ἀγάπη πρός τόν Θεόν, ὅσον ἡ ἀντιστροφή ταύτης τ.ε. ἡ Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τόν Ἄνθρωπον· διότι ἀπό τούς Νόμους τῆς Ἀγάπης ταύτης θά ἑξαγάγωμεν τάς Ἀρχάς τῆς Ἀνθρωπίνης Κοινωνίας, δηλαδή τῆς Κοινωνίας ἐκείνης ἤτις ἔχει ἐτεροσωτηριακόν καί οὐχί αὐτοσωτηριακόν χαρακτήρα. Ἡ Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀγάπη πρός τόν πλησίον, συγκατάβασις πρός τόν πάσχοντα καί τόν πένητα, εἶναι ἰδίως θυσία πρός τόν συνάνθρωπον, ὄχι ἐξ ἐκτιμήσεως τῶν ἀρετῶν τοῦ ἀγαπωμένου προσώπου καί τῶν ἔργων του ἀλλ’ ἐκ τῆς συναισθήσεως τῆς ἀπροσώπου καί ἀτέρμονος ἀλληλεγγύης, ἤτις μαστιγώνει τήν ἀνισότητα καί ἰδιοτέλειαν. «Τό νέον πού εἰσάγεται διά τῆς Χριστιανικῆς Ἀγάπης εἶναι ἡ Ἀγάπη ἡ χωρίς λόγον καί χωρίς σκοπόν, πιστόν ὁμοίωμα τῆς Ἀγάπης τοῦ Θεοῦ».

Ὁ Ἔρως ὑπερτιμᾶ τόν Ἔφηβον ὡς ἐρώντα, εἶναι ἀνάβασις εἰς πλαστικόν ἀντικείμενον οὐχί συγκατάβασις, αὐτοταπείνωσις καί κοινοβιακότης, ἤν διά τοῦ Δέους ἡ Χριστιανική Ἀγάπη διακονεῖ.

Ὁ Ἔρως γονιμοποιεῖ τόν Φιλελευθερισμόν, τό Δέος προϋποθέτει ἐσωτερικήν πληρότητα καί πειθαρχίαν καί ἐξάρτησιν ἀπό τῆς Πρώτης Ἀρχῆς. Αὐτή ἡ ἀσφυκτική ἐλευθερία τῆς ἀπροσώπου ἀγάπης μέ τήν μονοκρατορικήν ἐξάρτησιν ἐκ τῆς Πρώτης Ἀρχῆς εἶναι ἀναμφισβητήτως περισσότερον ἠθική (ὡς Πρακτικός Λόγος) καί Ἀνθρωπιστική ἀπό τόν ἀνθρωποκεντρικόν φιλελευθερισμόν τοῦ Ἐρῶντος εἰς τήν ἀρχαιότητα· διότι ἡ Ἀγάπη εἶναι τελείωσις καί Θεῖον Παράδειγμα, ἐνῶ ὁ Ἔρως εἶναι κατά βάσιν προέκτασις φυσικῆς καταστάσεως. Ὁ Ἔρως εἶναι δαίμων ὄχι Θεός. Τό Δέος ἀναφέρεται εἰς τόν Θεόν καί δι’ αὐτοῦ τελειοῦται σχετικῶς ὁ ἄνθρωπος.

(Πηγή: Δ. Τσάκωνα, «Κοινωνία καί Ὀρθοδοξία», Ἀθῆναι 1956, σ. 27-32)